Η απεικόνιση των Εβραίων στην εφημερίδα «Μακεδονία» την περίοδο 1945 – 1948 [Μέρος Ζ΄]

Συμπεράσματα

Τα άρθρα της «Μακεδονίας», που εξετάστηκαν στην παρούσα εργασία, φανερώνουν το γεγονός ότι η εφημερίδα παύει πλέον να έχει αντισημιτικό χαρακτήρα. Αντιθέτως, προσπαθεί να υποστηρίξει τους Έλληνες Εβραίους και να ευαισθητοποιήσει το κοινό μέσω των διαφόρων δημοσιευμάτων και σχολίων που κάνει κατά καιρούς. Ορισμένα απ’ αυτά μάλιστα είναι ιδιαιτέρως επικριτικά ως προς τις αρμόδιες αρχές και τους κατοίκους της Θεσσαλονίκης[1] και προβάλλουν με έντονο τρόπο τα βασανιστήρια που υπέστησαν κατά τα κατοχικά χρόνια. Αυτή η μετάβαση μπορεί να οφείλεται, μεταξύ άλλων, στο γεγονός ότι μετά την απελευθέρωση της πόλης ο Ιωάννης Βελλίδης μαζί με τον Γιάννη Ιωαννίδη αποφάσισαν να αναδιαρθρώσουν την εφημερίδα, στήνοντάς την σχεδόν από την αρχή με νέους συντάκτες και εξοπλισμό, καθώς «έπρεπε να αποκατασταθούν οι ζημίες στο κτίριό της, που το χρησιμοποιούσαν οι Γερμανοί κατακτητές, να τεθούν χωρίς βιασύνη οι σωστές βάσεις για την οργάνωσή της, να στελεχωθεί σωστά, να εξασφαλιστούν κάποια νέα κεφάλαια»[2].

Η υποστήριξη της εφημερίδας παρατηρείται και στο ζήτημα των περιουσιών, που συχνά επικρίνει την πολιτεία για την αδυναμία της να επιστρέψει τις ακίνητες περιουσίες στους νόμιμους ιδιοκτήτες της. Ωστόσο, παρά την επιθετική αρθογραφία της[3] θα υπάρξουν και φορές που θα σταθεί στο πλευρό των μεσεγγυούχων[4]. Επιπλέον, φροντίζει να κυκλοφορούν τακτικά ειδήσεις για τους εγκληματίες πολέμου – δοσίλογους που συλλαμβάνονται, τονίζοντας μερικές φορές με έντονα φορτισμένες λέξεις τις αντιεβραϊκές τους πράξεις[5] και κοινοποιώντας εξίσου συχνά τις ανακοινώσεις των εβραϊκών κοινοτήτων, κυρίως της ΙΚΘ, οι οποίες σε δύο περιπτώσεις αναδεικνύουν τη διάχυση αντισημιτικών ειδήσεων από τις εφημερίδες «Πρωϊνή Ώρα» και «Το Φως»[6]. Ωστόσο, η εφημερίδα δεν θα μπορούσε να ξεφύγει από την έντονη πόλωση της πολιτικής σκηνής της περιόδου και στρέφεται κατά των κομμουνιστικών Εβραίων, αλλά αυτή η ιδεολογική επίθεση εντάσσεται στο γενικότερο πλαίσιο του αντικομουνισμού που διακατέχει την εφημερίδα «Μακεδονία»[7] και ιδεολογική ταύτιση του τύπου με συγκεκριμένες παρατάξεις κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου[8].

Εν κατακλείδι, η «Μακεδονία» από το 1945 – 1948 αφήνει πίσω της το αντισημιτικό της παρελθόν και προσπαθεί να υποστηρίξει τους Έλληνες Εβραίους, παρουσιάζοντάς τους ως πολίτες της Θεσσαλονίκης και κατ’ επέκταση της Ελλάδας.

Παράρτημα

Χρονογράφημα της εφημερίδας «Μακεδονία» για τον Χαΐμ Ναχμίας (8/08/1948)

«Τον Μάρτιον του έτους 1918 μεταξύ των νεοσυλλέκτων της κλάσεως αυτής που εστάλησαν από το Στρατολογικόν Γραφείον εις το στρατόπεδον Λ. Εμπειρίκου της Τούμπας εις ένα λόχον πεζικού ήτο και ο Εβραίος Χαΐμ Ναχμίας

Ήτο από αυτούς που δεν μπόρεσαν να ξεφύγουν την στράτευσιν με καμμίαν διπλήν εγγραφήν εις τα μητρώα των αρρένων του Δήμου, που τότε η μηχανή αυτή ήτο εις την ημερησίαν διάταξιν. Έτσι ο Χαϊμίκος ο τενεκεντζής που είχε ένα μικρό κατάστημα πίσω στα Λαδάδικα ωδηγήθηκε ένα πρωΐ υπό συνοδείαν στα παραπήγματα της Τούμπας και σε μία ώρα ήτο ντυμένος στο χακί.

Μόλις ντύθηκε τον κατέλαβε μια απελπισία απερίγραπτη. Κάθησε σε μία άκρη έξω από τον θάλαμο και μονολογούσε: «Γιό βα μουρίρ, Γιο βα μουρίρ» ήγουν εγώ θα πεθάνω, εγώ θα πεθάνω. Δεν είχε όρεξι, ούτε να φάη, ούτε να κοιμηθή. Όταν ήκουε τη σάλπιγγα να σημάνη πότε πρόσκλησι λοχιών της υπηρεσίας, πότε συσσίτιον, πετάγονταν σαν σκαντζόχοιρος όρθιος και με αγωνίαν ρωτούσε τους άλλους στρατιώτας: «Τί είνεζ αυτό; Τα μούζ πηγαίνει στου μετώπους;»

Το πολεμικό μέτωπο, που καθημερινώς εστέλλοντο ενισχύσεις από τα επίπεδα της Τούμπας τον έκοβε τα ήπατα.

Ως τόσο την επομένην ένας λοχίας πήρε μια διμοιρία νεοσυλλέκτων μεταξύ των οποίων ήτο και ο Ναχμίας τους έβαλε στη γραμμή και με το ένα – δύο τους ωδήγησε επάνω εις το ευρύ πεδίον ασκήσεων και τους ήρχισε τα πρώτα γυμνάσια.

Τους έμαθε τη στάσι της προσοχής, την ανάπαυσιν, το κλείνατε επί δεξιά, επ’ αριστερά, την μεταβολήν και έπειτα τους άρχισε λίγη σουηδική γυμναστική.

Πρότασις των χειρών και ανάτασις των χειρών εις δύο χρόνους. Τους έδειξε την άσκησιν και έπειτα τους διέταξε να κάμουν κι αυτοί το ίδιο. Το έκαμαν μίαν φοράν χωρίς παλμόν και ο λοχίας διέταξε το αυτό. Τότε ο Χαΐμ στάθηκε και προσβλέπων με ανησυχίαν τον λοχίαν του είπε: Αντιό (προς Θεού) κυρ λοφία δύο χρόνια θα κάνη ιγώ ετσ; και έκαμε την πρότασιν και την ανάτασιν.

Όλοι σκάσανε στα γέλια με την παρατήρησιν του Εβραίου στρατιώτου.

Έπειτα από ένα μήνα ο λόχος με τον Εβράιον στρατιώτην Χαΐμ Ναχμίας είχανε μάθει την οπλασκίαν και ήρχισαν γυμνάσια ρίψεως χειροβομβίδων.

Το πράγμα ήτο επικίνδυνον. Εάν ο στρατιώτης δεν έρριπτεν εγκαίρως την χειροβομβίδα μετά την αφαίρεσιν του κρίκου πυροδοτήσεως, η χειροβομβίς μπορούσε να εκραγή στο χέρι του. Ο Χαΐμ το πρόσεξε αυτό το πράγμα και επειδή συνέβη προ καιρού και ένα δυστύχημα με ένα στρατιώτην και το έμαθαν όλοι οι οπλίται του στρατοπέδου, ο Χαϊμίκος δεν ήθελε με κανένα τρόπο να ρίξη χειροβομβίδα.

Τί, έλεγε, να παίρνη φουτιά του μπόμπα και να παγιένω στου μπενταχιέ; (στον άδην). Έτσι, έπειτα από σκέψιν πολύν, σαν έξυπνος Εβραίος που ήτο, βρήκε τη λύσι του προβλήματος που τον απασχολούσε μέρες και όταν ήλθε η σειρά του να ρίξη την χειροβομβίδα είπε παρακλητικά στον ανθυπολοχαγόν:

«Συ παρακαλώ πολύ κύρ ανθυπογέ να ρίχνω μία πέτρα κι’ είνι του ίδιου πράμα». Ο λοχαγός με τους αξιωματικούς που παρακολουθούν τα γυμνάσια έμειναν… κόκκαλο.

Εννοείται ότι κατόπιν τούτου, ο λοχαγός έδιωξε αμέσως από τον λόχον του τον Εβραίον στρατιώτην Χαΐμ Ναχμίας και τον έστειλε στα μεταγωγικά, διότι δεν είχε κανένα σκοπό να κάνη μάχη με… πέτρες».

Ο ΠΑΛΑΙΟΣ ΠΟΛΕΜΙΣΤΗΣ

Χρονογράφημα της εφημερίδας «Μακεδονία» για τον Γιουδά Λεβή (17/08/1948)

«Όπως είπομεν και εις πρηγούμενόν μας χρονογράφημα, τον Μάϊον του 1918 το «Στρατόπεδον Λ. Εμπειρίκου» της Τούμπας εγέμισε από νεοσυλλέκτους, και τούτο διότι η κλάσις αυτή ήτο μία από τας αποδοτικωτέρας που ξεπερνούσε εις αριθμόν καταταγέντων όλας τας προηγουμένας.

Επόμενον λοιπόν ήτο να πλαισιώνεται και από Εβραίους, από αυτούς που δεν θα κατάφερναν να πάρουν αναβολήν… λόγω σπουδών και να εμπορεύωνται στην Ευρώπη.

Έτσι ντύθηκε και ο Εβραίος Γιουδά Λεβή, ο μανάβης από τον συνοικισμόν Ρεζή Βαρδάρ, και γυρνούσε στο απέραντον στρατόπεδον σαν ζαλισμένη… κόττα.

Επειδή στα γυμνάσια δεν τα κατάφερνε με το «επ’ ώμου άρμ» και το «προτείνατε άρμ», οι υπαξιωματικοί τον τάραζαν στις αγγαρείες, μια που δεν ήτο για ντουφέκι, έτσι για να μην τρώη χαράμι την κουραμάνα. Αυτός πάλι, μια που γλύτωσε από το τουφέκι που θα τον συνώδευε μια μέρα στο μέτωπο, ήτο προθυμότατος για τις αγγαρείες. Έτσι ο επιλοχίας του λόχου τον ώριμε μόνιμον καθαριστήν των… αποχωρητηρίων, που κρατούσαν μια γραμμή είκοσι μέτρων.

Κάθε μέρα λοιπόν ο Γιουδά Λεβή με το πρωϊνόν προσκλητήριον έδιδε το παρόν, έπειτα πήγαινε στο… πόστο του, στα αποχωρητήρια, έπαιρνε δύο γκαζοτενεκέδες και πήγαινε στο ρεύμα όπου έτρεχαν κάτι νερά του Χορτιάτη, κουβαλούσε το νερό με κάτι άλλα σύνεργα έπλενε τα αποχωρητήρια.

Μ’ αυτή όμως τη δουλειά είχε γίνει σαν λέτσος και βρωμούσε από μακρυά.

Αυτός όμως ήτο ευχαριστημένος και, όπως έλεγε, στους φίλους του Εβραίους όταν το απόγευμα κατέβαινε στην πόλι, ότι πενρούσε… ζάχαρι, επειδή ο επιλοχίας τον… αγαπήζι πολύ, τον τράβηξε από τα γυμνάσια.

Όλοι οι στρατιώται τον ήξεραν ως «Λεβή διοικητήν των… απόπατων», διότι από αυτόν περνούσαν κάθε μέρα.

Ένα πρωί ο επιλοχίας του λόχου τιμώρησε δύο στρατιώτας και τους επέβαλε να πλύνουν τον λέβητα του λόχου, το καζάνι δηλαδή, που η τιμωρία αυτή ήτο στην ημερησίαν διάταξιν, και τους είπε φωναχτά:

-Θα πάτε να πάρτε τον… Λέβην, (αντί το λέβητα), να τον πάτε στο ρεύμα και να τον πλύνετε καλά – καλά, να τον κάνετε γυαλί και να μου τον φέρτε να τον ιδώ.

-Μάλιστα κύριε επιλοχία, είπαν οι δύο στρατιώται.

Και αφού εχαιρέτησαν έκαναν κανονική μεταβολή και τράβηξαν για τα αποχωρητήρια. Εκεί μόλις αντίκρυσαν τον Εβραίον Λεβή, του είπεν ο ένας:

-Άϊντε ρε Λεβή, διαταγήτου κυρίου επιλοχία να σε πάμε στο ρεύμα να σε πλύνουμε.

-Κακομοίρη γέμισες ψείρες και βρωμοκοπάς, του είπεν ο άλλος.

-Τι είπας παρακαλώ; Ρώτησε ο Λεβή με τη σκούπα στο χέρι.

Τότε και οι δυο μαζί του φώναξαν:

-Ο επιλοχίας είπε να σε πάμε στο ρεύμα να σε πλύνουμε και να σε κάνουμε γυαλί, γιατί βρωμοκοπάς.

-Καλά, παιδί μου, άμα κάνει πολύ κρύο εκεί θα αρρωστίζω.

-Βρε άϊντε τσαφούτη, που θα κρυώσης, άϊντε πάρε το σαπούνι και ένα πανί να τελειώνουμε, του είπεν ο ζόρικος, και πρόσθεσε διαμαρτυρόμενος:

-Άκου εκεί ρε δουλειά, να πλένουμε ένα τσαφούτη, χαμαμτζήδες γενήκαμε;

Τώρα ο Λεβή επείσθη ότι επρόκειτο περί διαταγής, μια πού οι συνάδελφοί του διεμαρτύροντο, πήρε από τα σύνεργά του ένα κομμάτι σαπούνι και ένα πανί και ετέθη… εις την διάθεσίν των, διαμαρτυρόμενος κι’ αυτός εβραϊστί:

-Πούρ λά λέη ντέ μουσιόν κέ φέτσο ες έστο, ήτοι δι’ όνομα του Μωϋσή τι δουλειά είνε αυτή.

Έτσι τον πήγαν στο ρεύμα και αφού ξεντύθηκε τον βάλανε και ξάπλωσε τσίτσιδο στο χώμα πλάϊ στο ρευματάκι κι ήρχισαν να τον πλένουν. Ο ένας έπιασε το κεφάλι και ο άλλος την πλάτη και δόστου του χύνανε κρύα νερά και τον τρίβανε με το σαπούνι και το πανί. Σε δύο λεπτά ο Λεβή ήρχισε να τουρτουρίζη δυνατά, τα δόντια του να κτυπούν σαν… πολυβόλα και το χρώμα του σώματός του να γίνεται… μπλε!

-Άιντε  συ παρακαλώ, φτάνει, να πετάνω, κρυώνω πολύ παιδιά.

-Σκάσε ρε, ο επιλοχίας είπε να σε κάνουμε γυαλί, του είπεν ο ζόρικος.

Σε δέκα λεπτά, αντί να γίνη γυαλί, οι στρατιώται είδαν κατάπληκτοι ότι έγινε… μπλε μαρέν και έτρεμε όλο το σώμα του περίεργα, ενώ ο Λεβή από κάτω φώναζε:

-Αντίο, αντίο, μάδε μίο, ήτοι προς Θεού, μητέρα μου.

Τον λυπήθηκαν, τον έντυσαν γρήγορα και όλοι μαζί πήγαν στον επιλοχίαν και του ανέφεραν ότι τον έπλυναν καλά, ενώ ο Λεβή με το μπλε χρώμα στο πρόσωπο τουρτούριζε.

-Να τον φέρτε εδώ να τον δω.

-Νάτος, είπεν ο ζόρικος, και έδειξε τον στρατιώτην Λεβή, που τον είχανε στη μέση και έτρεμε από το κρυολόγημα που άρπαξε.

-Τι έκανε λέει; είπεν ο επιλοχίας, το στρατιώτη το Λεβή πήρατε και και τον πλύνατε στο ρεύμα;

-Έτσι δεν μας είπες, κύριε επιλοχία; είπαν και οι δύο.

-Βρε το καζάνι του λόχου που λέγεται λεβής σας είπα.

Τότε έσπασε στα παράπονα ο Λεβή και αποτεινόμενος στον ζόρικον του είπε κλαψιάρικα:

-Α μπρε χαδρόζο (μαγκούφη) φίζιο δού νπονκέρο (παιδί ενός γουρουνιού) τι μου έκανις εσύ να πετάνω από το κρύο κι να κλαίη του υναίκα του δικό μου.

Έπειτα από αυτό, χρειάστηκε να τον στείλη ο επιλοχίας στο αναρρωτήριον, όπου οι νοσοκόμοι τον έτριψαν με άφθονο οινόπνευμα για να συνέλθη».