Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Περί βλακείας και άλλων τινών
12/10/2016, 12:02 μμ

Περί βλακείας και άλλων τινών

Γράφει ο Φίλιππος Φιλίππου //

 

akatamaxiti-synami-tis-vlakeiasΑριστείδης Κάντας: “Η ακαταμάχητη δύναμη της βλακείας”, Εκδόσεις Ιδέες (Κέρκυρα) 2016, σελ. 206

 

Στη βάση δεδομένων της ΒΙΒΛΙΟΝΕΤ υπάρχουν πολλά βιβλία, μελέτες και δοκίμια, σχετικά με τη βλακεία –την ανθρώπινη βλακεία, ασφαλώς. Τα σημαντικότερα, κατά τη γνώμη μας, είναι το Περί βλακείας του Ρόμπερτ Μούζιλ, το Η τεράστια κοινωνική σημασία των βλακών στο σύγχρονο βίο, το Εγχειρίδιο βλακείας του Διονύση Χαριτόπουλου και βεβαίως το κλασικό Μωρίας εγκώμιον του Έρασμου. Έρχεται τώρα ο Αριστείδης Κάντας (Κέρκυρα, 1951), γιατρός μικροβιολόγος το επάγγελμα, για να προσθέσει και τη δική του φωνή σ’ εκείνες που έχουν μιλήσει για το θέμα. Ο συγγραφέας που έχει εκδώσει δώδεκα βιβλία, εξ αυτών έξι πεζά, πέντε θεατρικά  και ένα παιδικό, εδώ μας προσφέρει μια μελέτη ή δοκίμιο με μότο τη διάσημη φράση του Άλμπερτ Αϊνστάιν «Μόνο δύο πράγματα είναι άπειρα, το σύμπαν και η ανθρώπινη βλακεία, και ως προς το σύμπαν διατηρώ κάποιες αμφιβολίες». Ο πρόλογός του είναι χαρακτηριστικός: «Η βλακεία αποτελεί σταθερή δύναμη της κοινωνίας. Τη συναντάμε παντού, κάθε μέρα, μερικές φορές κάθε στιγμή, και ανεπιφύλακτα μπορούμε να πούμε πως αποτελεί συστατικό της καθημερινότητά μας».

Το βιβλίο χωρίζεται σε ενότητες. Η πρώτη τιτλοφορείται «Βλάκας και βλακεία». Σύμφωνα με τον συγγραφέα, άλλο πράγμα είναι ο χαζός, άλλο ο ανόητος και άλλο ο βλάκας. Ο χαζός κάνει χαζομάρες, δηλαδή πράξεις  χοντροκομμένες που δεν ταιριάζουν σε νοήμονα. Επομένως, πρόκειται για άτομο που είναι λειψό στο μυαλό ή αλλιώς καθυστερημένο. Ο ανόητος είναι αυτός που δεν νοεί, που δεν σκέφτεται, άρα ο απερίσκεπτος,, αυτός που δεν βάζει το μυαλό του να δουλέψει. Ο βλάκας δεν σημαίνει κάτι συγκεκριμένο και περιλαμβάνει τις έννοιες του χαζού, του μωρού, του ηλίθιου, του βλαμμένου, του ανόητου, χωρίς να ταυτίζεται  με καμία από αυτές. Ένιοτε, περιλαμβάνει και τη δημοφιλή λέξη μαλάκας με την οποία έχει την ίδια ετυμολογική καταγωγή.

Στην ενότητα «Η βλακεία» ο συγγραφέας αποδέχεται το γεγονός πως όλοι κάνουμε λάθη καθημερινά, τα οποία όμως αναγνωρίζουμε. Όταν το λάθος μας έχει αρνητικές συνέπειες σε μας ή στους άλλους, τότε το χαρακτηρίζουμε ως βλακεία.  Γι’ αυτό, τονίζει, μπορούμε να ορίσουμε τη βλακεία ως πρόκληση βλάβης στον εαυτό μας ή σε άλλους λόγω απερισκεψίας. Γενικά, ανάλογα με την πηγή που γεννά τις βλακείες, μπορούμε να τις αποδώσουμε στο συναίσθημα, στο χαρακτήρα, στη συμπεριφορά, στις ιδέες μας ή στις εκάστοτε συγκυρίες. Έτσι, με αφορμή αυτή τη διαπίστωση, ο Αριστείδης Κάντας μιλάει για συναισθήματα που δημιουργούνται από ποικίλες καταστάσεις και «μπουκώνουν» τη σκέψη μας, εκμηδενίζοντας τη λογική που διαθέτουμε. Τέτοια συναισθήματα είναι η χαρά, η λύπη, η απώλεια προσφιλούς προσώπου, η αγάπη, δηλαδή ο έρωτας, που επηρεάζει τη λογική και μας ωθεί στο να  κάνουμε βλακείες. Λέμε συχνά «Η αγάπη τυφλώνει». Το ίδιο βλαβερή για τη λογική μας είναι και καμιά φορά η φιλία αλλά και η ανθρωπιστική αγάπη, αυτή που ονομάζεται αλτρουισμός.

 

Αριστείδης Κάντας

Αριστείδης Κάντας

 

Ένα από τα κεφάλαια του βιβλίου είναι αφιερωμένο στα λεγόμενα επτά αμαρτήματα, τα πάθη που η Καθολική Εκκλησία τον 5ο αιώνα  π.Χ. αποκάλεσε «θανάσιμα»: οκνηρία, αλαζονεία, λαιμαργία, λαγνεία, απληστία, οργή και ζηλοφθονία. Εξαιτίας της ιδιαίτερης βαρύτητά τους, τα εφτά θανάσιμα αμαρτήματα επιφέρουν την «αιώνια καταδίκη» και σύμφωνα με τον συγγραφέα όλα οφείλονται σε κάποια δόση βλακείας. Στο υποκεφάλαιο για τη συμπεριφορά και τη φιλαλήθεια, ο συγγραφέας αναλύει το παγκόσμιο φαινόμενο που εμφανίστηκε σχετικά πρόσφατα, εκείνο των κοινωνικών δικτύων, τα social media, ήτοι το Facebοok και το twitter που έχουν αλλάξει τη συμπεριφορά των ατόμων. Ενώ, παλιότερα, υπογραμμίζει, οι άνθρωποι ήταν αυστηροί στο θέμα των προσωπικών τους δεδομένων, στις φωτογραφίες και στα βίντεο με τις προσωπικές τους στιγμές που δεν έπρεπε να τις κατέχουν άλλοι και μάλιστα άγνωστοι, σήμερα συναγωνίζονται στην αποκάλυψή τους στο διαδίκτυο, καμαρώνοντας γι’ αυτό.

Σταθερή και εγγυημένη πηγή βλακείας, μας λέει ο Αριστείδης Κάντας, είναι η απαιδευσία. Η προσωπικότητα του καθενός είναι άρρηκτα δεμένη, προσθέτει, με την παιδεία του. Ο απαίδευτος βλάκας, συνεχίζει, αποτελεί αγιάτρευτη πηγή για την κοινωνία. Κλείνοντας, επισημαίνει πως η πορεία της ανθρωπότητας χαρακτηρίζεται από τη σύγκρουση της αρετής και της βλακείας. Περιέργως, είναι απαισιόδοξος για το μέλλον της ανθρωπότητας. Διότι, λέει, μολονότι η νοημοσύνη του ανθρώπου δομεί έναν μεγαλειώδη πολιτισμό, προετοιμάζει ταυτόχρονα και την καταστροφή της. Διότι η ανθρώπινη βλακεία «είναι πανταχού παρούσα και δυνατή όσο και η εξυπνάδα του. Το ζήτημα είναι πως η βλακεία έχει πάντα τον τελευταίο λόγο».

Ως αναγνώστες, απολαμβάνουμε το κείμενο του συγγραφέα και τις οξυδερκείς παρατηρήσεις του, ωστόσο ας εκφράσουμε τη διαφωνία μας με την απαισιοδοξία του: το μέλλον δεν μπορεί να είναι τόσο σκοτεινό κι ας είναι τεραστία η ανθρώπινη βλακεία.

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top