Fractal
Home / ΙΣΤΟΡΙΑ / Πόλεμος μνήμης με μεταπολεμικές στοχεύσεις
07/05/2015, 2:57 μμ

Πόλεμος μνήμης με μεταπολεμικές στοχεύσεις

του Τάκη Κατσιμάρδου //

 

v

 

Ποιος θυμάται σήμερα τη 18 Νοεμβρίου; Κι όμως ήταν μια μεγάλη παγκόσμια μέρα, που σφράγισε το 1918 τη λήξη του Α Παγκοσμίου Πολέμου. Στα χρόνια του μεσοπολέμου γιορταζόταν επιβλητικά και με τελετουργίες στα μνημεία του «άγνωστου στρατιώτη» και τους ιστορικούς τόπους . Η μνήμη των 10 εκ. νεκρών της πρώτης παγκόσμιας ανθρωποσφαγής του 20ου αιώνα έτρεφε οράματα. Στα χρόνια που ακολούθησαν σχεδόν σβήστηκε από τ’ αρχεία της συλλογικής μνήμης. Μόλις το τελευταίο διάστημα, με τη συμπλήρωση ενός αιώνα από την έκρηξη του Α Παγκοσμίου Πολέμου, απασχόλησε τη δημόσια ιστορία.

 

Μήπως το ίδιο, τάχα, προοιωνίζεται για την 9η Μαίου 1945 και τα 54 εκ. νεκρών του Β Παγκοσμίου Πολέμου; Ρητορικό το ερώτημα, αλλά ερώτημα. Εκτός των άλλων επειδή η ίδια μέρα, σαν να χάθηκαν προηγούμενες ή επόμενες, ορίστηκε από την ΕΕ να γιορτάζεται ως Ημέρα της Ευρώπης. Προφανώς ο συγκεκριμένος καθορισμός δεν είναι άσχετος με γερμανικές μεθοδεύσεις.

Το πρόβλημα, όμως, στην εβδομηκοστή επέτειο της νίκης του αντιφασιστικού συνασπισμού, όπως και σε παρελθούσες επετειακές εκδηλώσεις, βρίσκεται αλλού. Στο ξαναγράψιμο της ιστορίας.

Φυσικά, αυτή καθεαυτή η διαδικασία, με τη διάσταση της πληρέστερης βίωσης του παρελθόντος, αποτελεί πρόοδο. Καμιά ιστορία, δεν γράφεται άπαξ δια παντός. Τουλάχιστον, με την έννοια ότι η γνώση για το παρελθόν συνεχώς εμπλουτίζεται, η επιστήμη της ιστορίας προχωρά και στα παλιά ιστορικά ερμηνευτικά σχήματα προστίθενται κι άλλα, που απορρέουν από νέες ανάγκες. Το παρελθόν και παρόν, άλλωστε, βρίσκονται σ΄ ένα συνεχή διάλογο και αλληλοτροφοδoτούνται.

Σήμερα δεν πρόκειται περί αυτού, ούτε πως η ιστορία, όπως όλες οι επιστήμες, ξαναρχίζει, υπερβαίνοντας τον παλιό εαυτό της. Πρόκειται για την ανακατασκευή, τη χειραγώγηση και τη χρήση της για ιδιαίτερες συγκυριακές σκοπιμότητες.

 

Βερολίνο, Μάιος 1945 - σήμερα. Γερμανός στρατιώτης μπροστά από το κατεστραμμένο Ράιχσταγκ (κολλάζ του Ρώσου φωτογράφου Σ. Λαρενκόφ).

Βερολίνο, Μάιος 1945 – σήμερα. Γερμανός στρατιώτης μπροστά από το κατεστραμμένο Ράιχσταγκ (κολλάζ του Ρώσου φωτογράφου Σ. Λαρενκόφ).

 

Έτσι, η 9η Μαΐου δεν απειλείται με αφανισμό, όπως δείχνουν βεβαίως και οι παγκόσμιες εκδηλώσεις αυτές τις μέρες. Αλλά στην αντιστροφή βασικών πτυχών και τον αναπροσδιορισμό των βασικών πτυχών του πολέμου. Δηλαδή ν΄ αποκτήσει περιεχόμενο, που δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα και βρίσκεται σε αναντιστοιχία ή μόνο μικρή σχέση έχει με το υπαρκτό παρελθόν και τα γεγονότα που το συγκροτούν.

Αν και από την έναρξη ακόμη της συντριβής του φασισμού η νοηματοδότηση της αντιφασιστικής νίκης των λαών αποτέλεσε προνομιακό πεδίο ιδεολογικοπολιτικών συγκρούσεων και διαφορετικών ερμηνειών. Εν τούτοις αυτό γινόταν στη βάση κάποιων γενικών παραδοχών. Όπως για παράδειγμα ποιοι πολέμησαν, ποιος νίκησε, τι διακυβεύτηκε, ποιοι ήταν οι «καλοί» και οι «κακοί».

Σήμερα οι απαντήσεις στα σχετικά ερωτήματα αφενός δεν είναι πάντα αυτονόητες. Αφετέρου συχνά κινούνται σε ανιστορικά πλαίσια.

Δεν χρειάζεται να επαναληφθεί εδώ ότι η ιστορία γράφεται από τους νικητές. Αυτό συνέβη και μετά το 1945. Με πολυφωνίες και όχι σπάνια με κακοφωνίες και μύθους. Με υπερβολές και υποβαθμίσεις, με σκοπιμότητες και συγκυριακές στοχεύσεις.

Η ιδιομορφία είναι πως τώρα την ξαναγράφουν οι νικητές όχι του Β Παγκοσμίου. Αλλά ενός άλλου πολέμου, του «ψυχρού». Για την ακρίβεια όχι όλοι οι νικητές, αλλά κυρίως τη Δύση. Το φαινόμενο ενσκήπτει σαν χιονοστιβάδα μετά την κατάρρευση της ΕΕΣΔ και των χωρ¨ων που συγκροτούσαν τον “υπαρκτό σοσιαλισμό”.

Από το σημείο αυτό μέχρι ν΄ αναδειχτούν οι αμερικανοί νικητές του πολέμου, να εντυπωθεί ότι τη ναζιστική κατοχή, σε μεγάλο μέρος της Ευρώπης, τη διαδέχτηκε η κομμουνιστική, ακόμη ο Στάλιν βρέθηκε στο ίδιο χαράκωμα με τον Χίτλερ, δεν υπήρξε το Ολοκαύτωμα και άλλα πολλά, η απόσταση είναι τεράστια. Κι όμως βήμα- βήμα όχι μόνο από τους αποκαλούμενους “αναθεωρητές” ή “αρνητές”. Ακόμη και το παγκόσμιο σύνθημα-πόθος «Ποτέ φασισμός, ποτέ πόλεμος» τίθεται υπό αμφισβήτηση.

 

Βερολίνο, Απρίλιος 1945 - σήμερα. Έφοδος στο Ράιχσταγκ (κολλάζ του Σ. Λαρενκόφ)

Βερολίνο, Απρίλιος 1945 – σήμερα. Έφοδος στο Ράιχσταγκ (κολλάζ του Σ. Λαρενκόφ)

 

Στα 70χρονα της νίκης διανύουμε τις ώρες, που οι νικητές του ψυχρού πολέμου, ξεκαθαρίζουν λογαριασμούς με το παρελθόν, κόβοντας και ράβοντας στα μέτρα τους στην ιστορία του Β Παγκοσμίου Πολέμου. Με βασικό κριτήριο τις ανάγκες και τις σκοπιμότητες του παρόντος. Από η δικαιολόγηση της σημερινής τάξης πραγμάτων στην Ευρώπη και τον κόσμο, ως την έκδοση νέων ευρωπαϊκών ταυτοτήτων και συλλογικών ιστορικών συνειδήσεων. Από την υποβάθμιση του ρόλου της ΕΣΣΔ, που σήκωσε το κύριο βάρος του πολέμου, ως τη σχετικοποίηση της φασιστικής λαίλαπας. Σε μια εποχή, μάλιστα που η ιστορία διαδραματίζει κομβικό ιδεολογικό και πολιτικό ρόλο, αφού μπορεί να ωθήσει προς τη μια ή άλλη κατεύθυνση.

Ευτυχώς, όμως, η ανακατασκευή του παρελθόντος για τον έλεγχο του παρόντος και την προετοιμασία του μέλλοντος προσκρούει σε φυσικά εμπόδια. Οι πολίτες σήμερα δεν έχουν απλώς το δικαίωμα να γνωρίζουν το παρελθόν τους. Έχουν κατακτήσει και το αναφαίρετο δικαίωμα ν΄ απαρνούνται ένα παρελθόν, που τους επιβάλλεται.

Ο πόλεμος της μνήμης ήδη διεξάγεται και τελευταία πτυχή του έχει επίκεντρο την ουκρανική ιστορία. Η μεν Ρωσία του Πούτιν τη χρησιμοποιεί για να ενδυναμώσει την εθνική ταυτότητά της . Η δε σύμμαχοι του Κιέβου για ν΄ απομονώσουν τη Ρωσία.

Προφανώς αυτός ο πόλεμος δεν τελειώνει εκεί …

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: , , ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top