Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Για το σκληρό ‘Πριν το Τέλος’ του Κρίστοφερ Χίτσενς
05/08/2015, 11:36 πμ

Για το σκληρό ‘Πριν το Τέλος’ του Κρίστοφερ Χίτσενς

Του Γεωργίου Νικ. Σχορετσανίτη //

 

‘Πριν το Τέλος’ του Κρίστοφερ Χίτσενς, Εκδόσεις Μεταίχμιο, Φεβρουάριος 2013

 

Image

‘Bis vivit qui bene vivit’. Τουτέστιν ‘ζει δυο φορές αυτός που ζει καλά’, έλεγε μια λατινική ρήση κι ο Κρίστοφερ Χίτσενς φρόντισε να την κάνει εφαρμογή. Ακόμα κι όταν καταλάβαινε πως πλησιάζει το τέλος, δεν άλλαξε γνώμες, απόψεις και ιδέες. Τουλάχιστον εάν κρίνουμε από αυτά που μας άφησε παρακαταθήκη. Κατέγραψε τις τελευταίες στιγμές, της κατά τα άλλα ευχάριστης ζωής του, στο σκληρό ‘Πριν το Τέλος’. O Κρίστοφερ Χίτσενς (Christopher Hitchens, 1949-2011), σε ολόκληρο το έργο του, διαπραγματεύτηκε με τον τρόπο του, αλλού λίγο, αλλού περισσότερο, την ανυπαρξία του Θεού. Εδώ όμως πρόκειται για μια πορεία επώδυνη, μια διαδρομή στην οποία ζούσε, αλλά πεθαίνοντας ταυτόχρονα. Ήταν αναμφισβήτητα γνωστός στους λογοτεχνικούς και δημοσιογραφικούς κύκλους για τις ιδέες και τα βιβλία του. Αλλά το τελευταίο το διαβάζει ο αναγνώστης με ανάμεικτα συναισθήματα. Πόσοι λοιπόν αναγνώστες μπορούν να φανούν αδιάφοροι όταν διαβάζουν τα τελευταία στάδια της ζωής ενός καρκινοπαθούς συγγραφέα; Και για να πάμε ένα βήμα παραπέρα, πόσοι είναι σε θέση να αντιμετωπίσουν την αλήθεια κατάματα για μια κακοήθη νόσο κάποιου μέλους της οικογένειάς τους, ένα φίλο, ένα αγαπημένο πρόσωπο, και το χειρότερο για τους ίδιους τους εαυτούς; Η πραγματικότητα μέσα στα ελληνικά νοσοκομεία, για όσους έχουν έστω κάποιας μορφής πείρα από τέτοιες ιστορίες, είναι περίεργη. Υποκρισία από αμφότερες τις πλευρές, γιατρούς από τη μια και ασθενείς και συγγενείς από την άλλη. Σχέσεις που εμπλέκονται, αλλάζουν και αλληλοεπηρεάζονται σε συνεχόμενη βάση, αναλόγως του σταδίου της κακοήθειας και των συμπτωμάτων των ασθενών.

 

Ο Χίτσενς καταγόταν από τη Μεγάλη Βρεττανία, αλλά προς τα τέλη της τρίτης δεκαετίας της ζωής του προτίμησε να ζήσει στην αντίπερα όχθη του Ατλαντικού. Ταλαντούχος δημοσιογράφος εργάστηκε σε περίοπτα αμερικάνικα περιοδικά. Προκλητικός στις απόψεις του για τους περισσότερους, άθεος, με αριστερές καταβολές και ιδέες, δεν δίστασε να εκθέσει ευθέως τον εαυτό του στο λογοτεχνικό προσκήνιο με τα άρθρα και τα βιβλία του. Δηκτικός και δυναμικός χαρακτήρας, που αρεσκόταν στο ποτό, το τσιγάρο και τη μποέμικη ζωή. Αντίθετος με πολλές απόψεις πολιτικών της Αμερικής, ήρθε με τον τρόπο του απέναντι σε πολλούς από αυτούς, με τις κατά καιρούς αιχμηρές και δηκτικές δηλώσεις του. Το 2010, διαγνώστηκε καρκίνος στην τραχηλική μοίρα του οισοφάγου και άρχισε αναπόφευκτα η αντίστροφη μέτρηση!

Τι είναι λοιπόν αυτό το βιβλίο; Μια σειρά κειμένων ενός άθεου δημοσιογράφου και συγγραφέα, θα μπορούσαμε να ισχυρισθούμε εκ πρώτης όψεως, τα οποία αργά, σταδιακά και ψύχραιμα, περιγράφουν κάποια στάδια ή καλύτερα στιγμές ενός καρκινοπαθούς. Ενός ανθρώπου που έως τότε είχε βιώσει αρκετές απολαύσεις στη ζωή του. Οι αντιδράσεις ασθενών και συγγραφέων που βρίσκονται σε τέτοια θέση, είναι αλληλοσυγκρουόμενες. Όσοι είχαν την ευκαιρία να εργαστούν στα νοσοκομεία, ξέρουν. Κάποιοι, γράφουν με σκοπό την ‘εξιλέωσή’ τους, την οποία ενώ ενδόμυχα επιθυμούν, δεν παραδέχονται δημόσια στις συζητήσεις. Είναι ίσως η τελευταία τους ευκαιρία να πάρουν το εισιτήριο για κάποια καλύτερη μεταθανάτια τύχη και μεταχείριση. Άλλοι, στους οποίους ανήκουν πολλοί συνάνθρωποί μας, ακολουθούν σταθερή πορεία και απόψεις για κρίσιμα θέματα, όπως η θρησκεία, η οικογένεια, και βεβαίως για την έλευση, τη θέση και την πορεία του ανθρώπου πάνω σε αυτόν τον κόσμο, και κυρίως για το μεγάλο ταξίδι και τον τελικό προορισμό. Ιστορίες βαθιά ανθρώπινες, αιώνιοι προβληματισμοί, αναπάντητα ερωτήματα, αφόρητα ενοχλητικές καταστάσεις για τους μη προετοιμασμένους, καταθλιπτικές για όσους τις βιώνουν κατάσαρκα ή εκ του σύνεγγυς, χωρίς ειδική συνταγή αντιμετώπισης ακόμα και από τους καθ’ ύλη αρμόδιους, δηλαδή τους ψυχιάτρους.

ImageΤο ‘Πριν το τέλος’ του Κρίστοφερ Χίτσενς, είναι μια ειλικρινής καταγραφή της πορείας προς το θάνατο ενός ταλαντούχου συγγραφέα που πάσχει από καρκίνο. Δεν αρέσκεται σε κοινοτοπίες που αφορούν την αρρώστια. Ο Χίτσενς δεν λυπάται τον εαυτό του, ούτε και ελπίζει ουσιαστικά σε κάποιο ελπιδοφόρο αποτέλεσμα. Καταγράφει απλά και ανθρώπινα το τελευταίο μέρος της πορείας του χωρίς να αναπολεί περασμένα μεγαλεία, δεν νοσταλγεί στιγμές που βίωσε έντονα, δεν νοιώθει ενοχές για ενέργειες της ζωής του, ούτε τι θα έκανε εάν τα πράγματα έρχονταν διαφορετικά. Η ζωή κάθε ανθρώπου είναι γεμάτη από μικρές η μεγαλύτερες διαδρομές, ευχάριστα διαστήματα, κι ατυχείς διαδρομές. Η διαβίωση μέσα στην ‘Ογκούπολη’, όπως τόσο χαρακτηριστικά αποκαλεί και περιγράφει στην αρχή του βιβλίου του, είναι μέρος της συνολικής ζωής του συγγραφέα, με την εξής σημαντική και ειδοποιό διαφορά. Ετούτη η διαδρομή δεν έχει επιστροφή!

Στην ‘Ογκούπολη’, βασικός πρωταγωνιστής είναι το σώμα. ‘Δεν έχω σώμα, είμαι σώμα’, λέει σε ένα σημείο, ακολουθώντας πιστά τις καταβολές και απόψεις του. ‘Δεν είμαι σχεδόν τίποτα’, έλεγε σε μία ανύποπτη νοσοκομειακή στιγμή κι η αμερικανίδα ποιήτρια Σύλβια Πλαθ. ‘‘Έδωσα το όνομα και τα ρούχα μου στις νοσηλεύτριες, το ιστορικό μου στους αναισθησιολόγους και το σώμα μου στους χειρουργούς’’!

‘… Τίποτε δεν με είχε προετοιμάσει για εκείνο το χάραμα του Ιουνίου, όταν άνοιξα τα μάτια μου με το αίσθημα πως ήμουν πραγματικά σιδηροδέσμιος μέσα στο ίδιο μου το κουφάρι’, γράφει στην αρχή σχεδόν, στην πρώτη σελίδα του βιβλίου του ο Χίτσενς, για να μπει σταδιακά και να περιπλεύσει στην ανάπτυξη κάποιων ψηγμάτων της θεωρίας των γνωστών πέντε σταδίων που περιγράφτηκαν τόσο παραστατικά από την Elisabeth Kübler-Ross, ενός ασθενούς δηλαδή που πληροφορείται πως πάσχει από καρκίνο, τουτέστιν της άρνησης, της οργής, της διαπραγμάτευσης, της κατάθλιψης και τελικά της αποδοχής της σκληρής πραγματικότητας, με ότι αυτό συνεπάγεται. Ουσιαστικά, σε πεζά λόγια, παραλείποντας και απομακρυνόμενος από το προστατευτικό κάστρο της Υγείας, μπαίνει στην ‘Ογκούπολη’ όπου σέρνει το σώμα του, κι από κει περνά στην ανυπαρξία. Πριν από όλα όμως, αναρωτιέται εάν ‘… ήταν ανάγκη να γραφτεί ένα σύντομο εγχειρίδιο καρκινικής εθιμοτυπίας, ένας οδηγός καλής συμπεριφοράς προς τους καρκινοπαθείς…’.

Η προϊούσα καταβολή των σωματικών δυνάμεων, η καλπάζουσα εξασθένιση, ο μονόλογος και η σταθερή παρουσία των φίλων του, δίνουν τη σειρά τους σε ένα εξαντλητικό μονόλογο. Οι παράγραφοι όμως με το διαφαινόμενο τελείωμα του βιβλίου, που φευ συμβαδίζουν με το τελείωμα της ζωής του, γίνονται μικρότερες, ο στοχασμός πυκνώνει, είναι σαφές πως το κείμενο οδεύει με γεωμετρική πρόοδο στην θεία αποκάλυψη, η ποίηση παίρνει τη θέση της περιγραφής κάποιων σωματικών εμπειριών, και το ερώτημα ‘γιατί σε μένα’ μετατρέπεται σε άνευ σημασίας προβληματισμό. Και ‘γιατί όχι’, αναφωνεί! Σε λίγο ‘αν προσηλυτιζόμουν, θα ήταν επειδή είναι προτιμότερο να πεθαίνει ένας πιστός, απ’ ότι ένας άθεος’.

Ο επίλογος γράφτηκε στο βιβλίο από την πρώην σύζυγό του, και νυν χήρα, Κάρολ Μπλου! ‘Δεν είναι τίποτα να πεθάνεις. Είναι τρομακτικό να μη ζεις’, είχε πει ο Βίκτωρ Ουγκώ, κι ο Κρίστοφερ Χίτσενς, είχε φροντίσει στη ζωή του να τον ακούσει.

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: , ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top