Fractal
Home / ΒΙΒΛΙΟ / Ανρί ντε Μονφρέντ: Μετάφραση στη γλώσσα μας με …καθυστέρηση ενός αιώνα
26/10/2017, 10:32 πμ

Ανρί ντε Μονφρέντ: Μετάφραση στη γλώσσα μας με …καθυστέρηση ενός αιώνα

Γράφει ο Γιάννης Πλαχούρης // *

 

Henri de Monfreid

 

Πόσοι από εμάς γνωρίζουνε τον Ανρί ντε Μονφρέντ (1879-1974). Συγγραφέας, από τους πρωτο­πόρους της αυτοβιογραφικής περιπετειώδους αφήγησης, βραβευμένος στην εποχή του Μεσοπολέμου, δημοσιογράφος αργότερα -γράφοντας πολυάριθμα άρθρα για τα ταξίδια του και τις εμπειρίες του, φί­λος των Ζαν Κοκτώ και Μαρσέλ Πανιόλ, φιγούρα σε κόμικ της πασίγνωστης παγκοσμίως σειράς Τεν – Τεν, με μουσείο αφιερωμένο στη μνήμη του στη Γαλλία, ένα βιβλίο του να έχει μεταφερθεί ως κινη­ματογραφική ταινία το 1937, τ’ άλλα βιβλία να συνθέτουν μια διάσημη τηλεοπτική σειρά δύο κύκλων, το 1966 και το 1974, μεταφρασμένα σε πολλές γλώσσες, εκτός (μέχρι πρόσφατα) από τα ελληνικά.

Την έλλειψη αποκαθιστούν πέντε βιβλία του σ΄ ενάμιση χρόνο, μεταφρασμένα από το πρωτότυπο κείμενο, καθένα μια ενδιαφέρουσα αυτοτελής ιστορία, ενώ στο σύνολό τους συνθέτουν περιπέτειες στην Ερυθρά Θάλασσα, στον Ινδικό Ωκεανό και στο Αιγαίο, χρονολογικά κοντά, στη διάρκεια και μετά από τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο. Βιβλία που κυκλοφορούν, να το επισημάνουμε σε δύσκολες εποχές από τις εκδόσεις Σ. Ι. Ζαχαρόπουλος, που βάλθηκε μες τη κρίση και σε πείσμα των καιρών να μας τρελάνει ευχάριστα. Θυμίζω πως σχετικά πρόσφατα τύπωσε σε νέα μετάφραση, νέα έκδοση, τα τετράτομα κλασικά μυθιστορήματα Οι άθλιοι του Ουγκώ και Πόλεμος και Ειρήνη του Τολστόι, πιθα­νότατα η τελευταία φορά που βλέπουμε τέτοια πο­λυσέλιδα έργα να κυκλοφορούν με τη μορφή της παραδοσιακής τυπογραφίας.

Ο Ανρί ντε Μονφρέντ είναι μια ενδιαφέρουσα προσωπικότητα και αξιόλογος συγγραφέας. Ονει­ροπόλος ταξιδευτής παράτησε σε ηλικία 32 ετών μια φιλήσυχη και άνετη ζωή ως επιχειρηματίας, ναυ­πήγησε ένα μεσαίο ιστιοφόρο με μηχανή και το 1911 πέρασε την πύλη για τον τόπο του συναρπαστι­κού και της διαρκούς περιπέτειας. Τα έζησε όλα. Αλιεία μαργαριταριών, λαθρεμπόριο όπλων και χα­σίς, ευκαιριακός κατάσκοπος κυνηγημένος από τους Άγγλους και τη γραφειοκρατία, αιχμάλωτος σε στρατόπεδο συγκέντρωσης, καταδικασμένος σε εκτέλεση από την οποία δραπέτευσε την τελευταία στιγμή, εχθρός των δουλεμπόρων, φίλος μαχητών της ερήμου, ναυάγησε, σώθηκε, απόκτησε το προ­σωνύμιο «Λύκος της Θάλασσας», σύμβολο κόντρα στους πανικόβλητους της ζωής, φωτιά ολοζώ­ντανη που κατάκαψε την έρημη αστική ησυχία.

Ευτύχημα πως όλα αυτά που βίωσε ο Μονφρέντ είχε το χάρισμα και να μπορεί να τα γράψει. Ο τρόπος γρα­φής του, σε μια περίοδο που το συγκεκριμένο είδος λογοτεχνίας έψαχνε τον δρόμο του, άλλοτε υπηρετεί κι ενισχύει κι άλλοτε επιβάλλει κανόνες συγγραφής της αφηγηματικής περιπέτειας όπως αυτοί ορίζονται σήμερα. Το θέμα του υπάρχει και στηρίζεται μόνο από τις περιπέτειες και τα απρόσμενα συμβάντα. Πρόκειται για μια κομβική λογοτεχνική διαφο­ροποίηση, καθώς πολλοί συγγρα­φείς χρησιμοποιούσαν και χρησιμοποιούν αυτοβιογραφικά στοιχεία, στα έργα τους,  όμως αυτά συνή­θως ενσωματώνονται ως ερμηνείες αισθημάτων και δεν ασχολούνται, όπως συμβαίνει εδώ, αποκλει­στικά και μόνο με τη δράση. Για να επιβιώσει παρόμοια ανάγνωση χρειάζεται -και ο Μανφέντ πρω­τοποριακά το κάνει, γρήγορη εξέλιξη, ένταση, ενέργεια, αγωνία για την κατάληξη της δράσης, χωρίς μακρές εξηγήσεις, λεκτικές περιπλοκές και φαντασιακά στοιχεία. Ο χρόνος των γεγονότων είναι κα­θορισμένος, οι τοποθε­σίες συγκεκριμένες, αναφέρονται μόνο πραγματικά περιστατικά που τα συνο­δεύουν κίνδυνοι, ανατροπές, συγκρούσεις ε­νάντια τόσο σε ανθρώπους, συχνά αμφίβολης ηθικής, όσο και στη φύση, θανατερά απροσδόκητη ιδίως για τους ναυ­τικούς.

 

 

Κέντρο, πρωταγωνιστής του έργου του είναι ο ίδιος ο συγγραφέας. Σεμνός, εφευρετικός, με αρχές ανθρωπιάς κι ευθύτητας, που δεν τις παραβαίνει ούτε στις πιο επικίνδυνες συναλλαγές, έτοιμος να θυσιαστεί γι’ αυτές, παραδομένος σε πολλές περιπτώσεις στα χέρια ενός ευνοϊκού Θεού που του ορίζει τη μοίρα. Άλλωστε θεωρεί πως η ζωή κάθε ανθρώπου είναι προδιαγεγραμμένη. «Ο άνθρωπος δεν είναι σε θέση να αντιληφθεί το «μεγάλο σχέδιο» παρά μόνο όταν συνθέσει όλες τις επιμέρους λεπτομέρειες της ζωής του». Νομίζω αυτή η αντίληψη που διατρέχει το σύνολο των περίπου 70 βιβλίων που έχει γράψει, καθένα μια ανεξάρτητη, αυτοτελής ιστορία κι όλες μαζί το ενδιαφέρον χρονικό του, βοηθά την αφή­γηση να μην μείνει ανούσια προσωπική, αλλά να γίνει χρήσιμα κοντινή μας και να αποκτήσει διάρκεια. Δεν είναι μόνο ότι κάθε ταξίδι του συν-κινεί μια τάση απόδρασης από την καθημερινότητα με τον προσήκοντα θαυμασμό μας, είναι που αποθησαυρίζει τη σημασία της στιγμής, την παρουσία του τυ­χαίου(;) την αξία της λεπτομέρειας,  φαινομενικά ασήμαντα στο μέγα τους βάθος. Επίσης, για μας τους Έλληνες αναγνώστες, είναι η τρομακτικά επίκαιρη σκιαγράφηση χαρακτήρων (δημόσιοι υπάλλη­λοι, έμποροι, δουλέμποροι, στρατιώτες, φύλαρχοι κ. ά.) που κάνει για γείτονές μας (κράτη και ανθρώπους, χριστιανούς και μου­σουλ­μάνους) φωτίζοντας νοοτροπίες και συμπεριφορές μέσα από τα ήθη, τα έθιμα και όλα τα στοιχεία που αποτελούν τον πολιτισμό κάθε εθνότητας που συναντά στη διάρκεια των ταξιδιών του.

Παράδειγμα στο πρόσφατο (καλοκαίρι 2017, σελ. 429, σχήμα 14×21 εκ.) βιβλίο του (μεταφρα­σμένο από την Μόνα Πάρλαλη) «Το ταξίδι του χασίς» που εξελίσσεται στην Ελλάδα του 1920 όπου ο Μαν­φρέντ έρχεται σε επαφή με τον Πειραιώτη Σπύρο Σμυρναίο κι αναχωρεί, με μεσολαβητή τον ιερέα Παπα-Μανόλη, για την Τρίπολη, σε συγγενείς του, που είναι καλλιεργητές (του νόμιμου τότε) χασίς, είναι εκπληκτικό πώς εμπλουτίζει το είδος της αφηγηματικής περιπέτειας, δίνοντας συνοπτικές – χυ­μώδεις – καίριες περιγραφές του ιδιαίτερου ελληνικού τοπίου, την πλούσια φιλοξενία, την άνετη σχέση που δημιουργεί ο Έλληνας, κατά τα άλλα πονηρός, επιτήδειος γνώστης της ανθρώπινης ψυχής.

Απολαύστε: (…) είναι μια μαγεία το ταξίδι με το τρένο από τον Πειραιά στην Αθήνα, πρωί διασχίζο­ντας περιβόλια με ροδιές, πορτοκαλιές, λεμονιές, ελιές και παντού υπάρχουν τριανταφυλλιές, θάμνοι – φράχτες, δάση από τριαντάφυλλα. Μακριά βλέπουμε την Ακρόπολη πάνω στο βουνό της που χρυσίζει μέσα στον ήλιο, και άλλα ερείπια που δίνουν σε αυτά τα μέρη την ισχυρή ποιητική αρμονία των αναμνή­σεων. (…) μερικές φορές η σιδηροδρομική γραμμή πλησιάζει τη θάλασσα και μέσα στη διαύγεια των νερών βλέπει κανείς τη λεπτομέρεια του βυθού, των βράχων, των δασών που σχηματίζονται από ροζ φύκια, να βυθίζονται στη μπλε άβυσσο όταν ο σιδηρόδρομος απομακρύνεται. Αυτές οι μοναχικές παρα­λίες μόλις που χαϊδεύονται από τα κύ­ματα. (…)

Γραφή, η οποία, όπως σωστά επισημαίνεται στην Εισαγωγή που με το αναλυτικό Χρονολόγιο κι επεξηγηματικούς χάρτες συνοδεύουν την έκδοση, είναι «ακριβής, σαφής, λεπτομερής, σαν να κατα­γρά­φονται όλα σε ημερολόγιο από ένα επιμελή ερευνητή, με ποιητικές αναφορές και πλούσιο λόγο». Βεβαίως έρχεται στη γλώσσα μας με καθυστέρηση αιώνα, αλλά ταυτόχρονα έρχεται σαν μια απόδειξη πως το καλό λογοτέχνημα συνήθως δεν χάνεται.

 

Ο Μονφρέντ στο ιστιοφόρο του

 

 

* Ο Γιάννης Πλαχούρης είναι δημοσιογράφος. Γράφει ποίηση, παραμύθια και βιβλιοκριτικές προσεγγίσεις

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top