Ο “Νυκτουργός” προτρέπει
Γράφει η Τζίνα Ξυνογιαννακοπούλου // *
Προσέγγιση στην ποιητική συλλογή ”Χαϊκού νήματα” του Γιώργου Ρούσκα, εκδόσεις Σοκόλη, 2017
Καθώς αφιερωμένο το βιβλίο στη μνήμη του ποιητή Γιώργου Γεωργούση, ο ποιητής Γιώργος Ρούσκας με την εισαγωγή του μας προϊδεάζει:
– «Ποίει Χαϊκού / είπεν ο Γεωργούσης / Μόνο έτσι θα» και η απουσία ρήματος προσδίδει ακόμα περισσότερη έμφαση στο «θα» ως πρόθεση, προτροπή, πιθανότητα, αφήνοντας μετέωρη τη δυνατότητα, ελεύθερη τη φαντασία, όσο και οξύαιχμη την ανατρεπτική προοπτική.
Όλα τα παραπάνω στοιχεία συναντούμε στις τρείς ενότητες της συλλογής με τίτλους: [Γενόμενα], [Έρως], [Λέξεων Έλξεις]. Μέσ’ από αυτές προσφέρεται η θέαση του κόσμου σαν ολότητα και ο ποιητής ως παντεπόπτης νους και οφθαλμός, καταγράφει στιγμιότυπα, σχολιάζει, εικονοποιεί τη συγκίνηση, κρίνει, προχωρά σε συνειρμούς που αποδεσμεύουν βεβαιότητες από τη δογματική τους υπόσταση.
Αποτυπώνοντας με εικόνες της φευγαλέας, μουντής καθημερινότητας την αγωνία του, φωτίζει την περιπέτεια της ζωής και εκφράζει συνειδητές διαπιστώσεις αποτυπώνοντας το κοινωνικό ασυνείδητο. Μια συνεχής διερώτηση για την ανάγνωση του κόσμου και του εαυτού· λέει: «Άργιλος, νερό / Πηλός ανθρώπου χέρι / Φωτιά, αγγείο». Επτά ουσιαστικά που δίνουν ουσία στην αρχέγονη δύναμη της τέχνης και του ανθρώπου.
Στα [Γενόμενα] ο χρόνος λειτουργεί ως υπερσύνολο, μη αγνοώντας το παρελθόν ούτε το μέλλον, ώστε παρουσιάζεται ως άχρονο παρόν, Ενεστώτας όχι μόνο του τώρα αλλά και του πάντα. Στο τέλος ο χρόνος συγχωνεύεται και με τον χώρο και με την κίνηση.
– Από τα Χαϊκού της Ιαπωνίας του Μεσαίωνα, ο δημιουργός, ευαίσθητος καταγραφέας του Μεσαίωνα της εποχής μας, παρουσιάζει μοτίβα εμπνευσμένα από το φυσικό αλλά και το σύγχρονο αστικό τοπίο και τη ζωή μέσα σ’ αυτό· λέει: «Κάποιοι δουλεύουν / Να συντηρούν τους άλλους/ Στο καφενείο». Ο άνθρωπος σε συσχέτιση με τα γενόμενα στην εποχή του, ώστε η καθημερινότητα να έχει τον αντίκτυπο της στο υπαρξιακό επίπεδο.
Οι εμπειρίες δραπετεύουν από το ατομικό για να εγγραφούν στο συλλογικό. Ο ποιητής δεν συνθηκολογεί με την παρακμή, την ιδιοτέλεια και τις νοοτροπίες του σύγχρονου τρόπου ζωής, που αποπροσανατολίζουν τον Άνθρωπο για να τον στείλουν εξόριστο στο αλλοπρόσαλλο περιβάλλον, που ο ίδιος με τις επιλογές του διαμόρφωσε. Τότε, η σκηνή της ζωής μετατρέπεται σε σκηνή θεάτρου. Όλοι φορούν προσωπείο παίζοντας ρόλους, μην μπορώντας να αντιμετωπίσουν ο ένας τον άλλον και εαυτούς. Εγκλωβισμένοι και ερήμην τους σύρονται στη αποξένωση: «Τρένου βαγόνι / Ανάκατες οι μάσκες / Σκηνή θεάτρου» λέει ο ποιητής, αλλά και το: «Φορώντας μάσκα / Θύτης, καταδικάζεις / Μην είσαι θύμα;» επισημαίνει τον αποπροσανατολισμό των αξιών και την απογύμνωση των ιδεολογιών.
Τη δύναμη του μυθικού προσώπου της Περσεφόνης, του συμβολισμού και του σπαράγματος που διατηρεί ζωντανά στη σύγχρονη εποχή, επιλέγει ο Ρούσκας για να φωτίσει τον αέναο κύκλο της ζωής του ανθρώπου κατά τη διαδρομή του από τη γέννηση έως το θάνατο, αλλά και για να φέρει στο προσκήνιο τη δύναμη της μετεξέλιξης που κατέχει παρά την έννοια του πεπρωμένου. Λέει: «Αχ, Περσεφόνη / Αγέλαστη η πέτρα / Αιώνες μένει» απαντώντας ίσως στο χαϊκού του Γιώργου Σεφέρη: «Τούτη η κολόνα / έχει μια τρύπα, βλέπεις / την Περσεφόνη;» που είναι περισσότερο κάλεσμα ζωής παρά αποδοχής της αναπόφευκτης μοίρας.
Ο ποιητής με αναφορά στην Ελευσίνα και τα μυστήρια της, επιμένει να κατακτήσει το δίπολο της εσωτερικής και εξωτερικής αρμονίας. Διαβλέπει ότι ο καθαρμός και η άνθιση της ψυχής οδηγεί τον άνθρωπο στη θέωση και την αποδέσμευση του από τον κόσμο της ύλης. Μας λέει: «Ωραία φύση / Μα δίχως Ελευσίνα / Λειψή θα μείνει». Μήπως και το: «Δες το λουλούδι / Πάση θυσία ανθίζει / Γι’ αυτό πλασμένο», δεν αναφέρεται αλληγορικά στην ανθρώπινη ψυχή;
Δεν λείπει πάντως και η πικρή ειρωνεία για την αποτίμηση μιας ολόκληρης ζωής: «Δεκαετίες / συμπυκνωμένες σ’ ένα / Θεός σχωρέσ’ τον». Αλλά και η τραγική διαπίστωση της αδιατάρακτης ροής των πραγμάτων μετά το γεγονός του θανάτου: «Θα συνεχίζουν / Λεωφορεία τρένα / Χωρίς εσένα».
Η έκπληξη που προκαλείται κάποιες φορές με τη βοήθεια των αντιθέσεων, οδηγεί σε νοηματική ανατροπή, με στόχο το άμεσο κοίταγμα του πραγματικού εαυτού. Είναι η στιγμιαία αφύπνιση γεμάτη από αλήθεια, απελευθερωμένη από κάθε άχρηστο υλικό.
Ο ποιητής κάποτε προκαλώντας ένα ευχάριστο ξάφνιασμα σε κάτι που προσπερνάς σαν δεδομένο, φωτίζει την άχρονη στιγμή και αιχμαλωτίζει τη διάρκειά της, χωρίς να αναζητείται ούτε το αίτιο ούτε το αποτέλεσμα. Μένει μόνο η αιωνιότητα, όπως ένα ποίημα: «Όλοι χωράμε / οι ζωντανοί και οι νεκροί / σ’ ένα ποίημα», όπως και ο Γιώργος Παυλόπουλος έχει πει.
Γιώργος Ρούσκας
Ο Ρούσκας με την πραγματιστική ματιά του ανθρώπου που γνωρίζει την αδυναμία του να υπερβεί τα πάθη του, καταγράφει παρ’ όλα αυτά τη διαπάλη της διττής φύσης των πραγμάτων και του ανθρώπου: του αγαθού και του κακού, του αγώνα και του συμβιβασμού, των ιδεών και της ύλης: «Ε! Τρομοκράτη! / Αυτοί που θα χτυπήσεις / Παιδιά Μητέρας».
– Στην ενότητα [Λέξεων Έλξεις], οι λέξεις φαίνεται να επιστρατεύουν την ευλυγισία τους, τις μαγικές τους ιδιότητες, τη λυτρωτική τους δύναμη, για να προσεγγισθεί το εννοιολογικό τους αίνιγμα, γυμνώνοντας το ψεύδος:
«Φύτεψε λέξεις / Στα χαϊκού ασκήσου / Για να θερίσεις» κι αλλού:
«Κουμπιά οι λέξεις / Λες να ’χει σημασία / Που θα κουμπώσουν;» Και εννοεί τις λέξεις ως το μέσον που η ποίηση αξιοποιεί προκειμένου να αναλύσει το φως της, αλλά και το φως του ανθρώπου, αντιμετωπίζοντας την απροσπέλαστη σκοτεινιά του: «Καθείς και πρίσμα / Η ποίηση προσπίπτει / Μα που το φάσμα;»
Οι λέξεις ως ασκήσεις ισορροπίας εννοιών και νοημάτων, αισθήσεων και συναισθημάτων, παλμοδοτούν την ποιητική αναζήτηση που στοχεύει στον βαθύ πυρήνα της ύπαρξης: «Ελιά στην πλάτη / Φτερών απομεινάρι / Αγγέλου στίγμα».
Ο τίτλος της συλλογής ”Χαϊκού νήματα”, ίσως να οφείλεται στο ότι ο Ρούσκας θεωρεί πως τα νήματα χορδές του σύμπαντος, τα κρατά ο παντοδύναμος Έρωτας, ο έρωτας που σε όλα του τα ποιητικά βιβλία υμνείται γενναιόδωρα. Τον εννοεί ως υπέρβαση εαυτού, νοηματοδότηση του Είναι:
«Κι όμως χωράει / η ομορφιά του κόσμου / στα δύο της μάτια». Τον τοποθετεί πάνω από κάθε έννοια λογικής γεμάτο πάθος, έκταση, πόθο, προσδοκία, να σταματά τον χρόνο. Γιατί όταν ερωτευόμαστε παραδινόμαστε άνευ όρων:
«Τυφλός ο Έρως / Καλή δικαιολογία. / Εσύ δεν βλέπεις;» κι αλλού:
«Τί είναι κρίση / Ο Έρως δεν γνωρίζει / Απλά ανθίζει»
«Όταν αγαπάς κάποιον βλέπεις το πρόσωπο του Θεού», έχει πει ο Victor Hugo. Και ο Ρούσκας: «Πως να προβλέψεις / Του θείου την πορεία / Μες την γυναίκα;»
Τυχαία ο Έρως, ο φτερωτός θεός της αγάπης στη μυθολογία, αγάπησε την θνητή ψυχή που έπρεπε να περάσει απίστευτες δοκιμασίες προκειμένου να κερδίσει την Αθανασία ;
– Ο Γ. Ρ. υπηρετεί με οξυδέρκεια και συνέπεια την απαιτητική ποιητική φόρμα των χαϊκού. Αποφεύγει κάθε εκζήτηση, αλλά με πνευματική πειθαρχία και οξύ λόγο, αναζητά την ακριβή έκφραση να αγγίξει τα πράγματα στην ουσία τους. Την δομή των 5,7,5 συλλαβών στο τρίστιχο σμιλεύουν λέξεις στιβαρές στην προσπάθεια τους να αντανακλούν αυτό που εννοούν. Με λακωνική ευγλωττία, θαυμαστή οικονομία και πυκνότητα αισθήματος, αποδίδει μια ιδέα, εκφράζει ένα ολοκληρωμένο νόημα, μερικές φορές δίνει ένα ισχυρό μήνυμα.
– Η εικονοποιητική δύναμη, υποθάλπει μια ολόκληρη κατάσταση, δίνοντας της ουσία και περίγραμμα. Δείχνει τα πράγματα όπως ακριβώς είναι, βοηθώντας σε να βρεις την όραση σου, το φώς μέσα σου. Κι όπως ο Romaiu Rolland έχει γράψει:
«Δεν υπάρχει παρά ένας ηρωισμός στον κόσμο: να τον βλέπεις έτσι όπως είναι και να τον αγαπάς».
Στα χαϊκού του Ρούσκα συντελείται μία ένωση του φυσικού και πνευματικού κόσμου. Κάποτε φέγγει ένας συμβολισμός που όμως δεν είναι άμεσα αναγνωρίσιμος. Αποπνέουν γοητεία, εμφυσούν συγκίνηση, παίρνεις το ερέθισμα να αφουγκρασθείς τις δικές σου αισθήσεις, να συμπληρώσεις με τη δική σου ερμηνεία.
Η συλλογή τελειώνει με το:
«Συνέχισέ το / Ο ”Νυκτουργός” προτρέπει / Μόνο έτσι θα». Πάλι αυτό το «θα», σαν άρνηση εγκατάλειψης της ελπίδας για την επανασύσταση ενός καλύτερου κόσμου έστω κι αν αυτή αναδύεται από το τέλμα της φθοράς. Το «θα», ως μεταφυσική προσέγγιση ενός δημιουργού που εκφραζόμενος με την πεμπτουσία του ποιητικού του αισθήματος, μοιράζεται μαζί μας τα θροΐσματα της ψυχής του.
* H Τζίνα Ξυνογιαννακοπούλου είναι ποιήτρια
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
-
-
ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΜΕ 500+ ΛΕΞΕΙΣ: Σε ένα προκλητικό, λευκό τοπίο
30/04/2024, 9:04 μμ -
Παρακείμενα: «Μια ζωή σε αναμονή, μια ψυχή που περιμένει έναν Αύγουστο»
30/04/2024, 9:02 μμ -
Δύο μοναχικοί λύκοι σε αναζήτηση της ανατολίτικης σοφίας
30/04/2024, 9:00 μμ -
-
259 αλληγορίες, από το λογοτεχνικό σύμπαν του Καζαντζάκη
30/04/2024, 8:57 μμ
ΘΕΜΑΤΑ
-
Ο Νόι και η σπουδαία φάλαινα… στα Παραμύθια του Σαββάτου!
Γράφει η Ελένη Μπετεινάκη // Benji Davies, «Ο Νόι και η σπουδαία φάλαινα», εκδ. Ίκαρος Κι όταν οι ιστορίες μας δυναμώνουν, μας συγκινούν και μας χαρίζουν όμορφες στιγμές, δεν περιμένουμε τα Σάββατα για να σας
Περισσότερα -
O D.J. Panko μιλά για τους Ojos De Brujo και τα σχέδιά του εντός μουσικής λίγο πριν την εμφάνιση του στη Θεσσαλονίκη.
Του Γιάννη Παναγόπουλου // Καμία νοσταλγία. Ο D.J. Panko πλέον μπορεί να επιστρέψει με ασφάλεια στο παρελθόν του. Η εποχή που ένα ξέφρενο πάρτυ έπρεπε αναγκαστικά να διαδέχεται το προηγούμενο πέρασε. Ήταν o D.J. των Ojos De Brujo.
Περισσότερα -
Πού βαδίζουμε;
Γράφει ο Απόστολος Ζιώγας // * Πού βαδίζουμε; Στο μακρινό παρελθόν μας, ξεκινώντας με τα υποτυπώδη πέτρινα εργαλεία του Homo habilis και αργότερα τα τσεκούρια και τις μαγειρικές φωτιές του Homo erectus, οι πρόγονοί μας
Περισσότερα -
Η λογοτεχνική μελέτη της Ιστορίας
Από τον Πάνο Ιωαννίδη // Phlip Kerr, «Metropolis», Μετάφραση: Γιώργος Μαραγκός, Εκδ. Κέδρος Ίσως ένα ευρηματικό στοιχείο που χαρακτηρίζει τους μεγάλους συγγραφείς, είναι η αποτύπωση που αφήνει πίσω το κύκνειο άσμα τους. Η αποτύπωση αυτή, έχει ανεξίτηλο χαρακτήρα,
Περισσότερα -
☆ Μήπως ήρθε η ώρα να δούμε τη ρευματοειδή αρθρίτιδα στις σωστές διαστάσεις;
Γράφει η Ρίτα Βελώνη // Οι ασθενείς με ρευματοειδή αρθρίτιδα λόγω της φλεγμονής και του πόνου στις αρθρώσεις, συχνά, καταβάλουν υπερβάλλουσα προσπάθεια για να πραγματοποιήσουν ακόμα και απλές καθημερινές δραστηριότητες, όπως να ανοίξουν μία πόρτα η οποία τους φαίνεται πολύ
Περισσότερα -
Οράματα και θαύματα
Γράφει ο Φίλιππος Φιλίππου // “Όταν έρθει η νύχτα”, Μάκης Πανώριος, Εκδόσεις Γρηγόρη, 2015, σελ. 246 Ο Μάκης Πανώριος (Κεφαλονιά, 1935) είναι ο σημαντικότερος έλληνας συγγραφέας του φανταστικού, λογοτεχνικού είδους που δεν καλλιεργείται συστηματικά στη χώρα μας και μάλλον δεν
Περισσότερα -
Μια απίστευτη αιθρία
Γράφει η Διώνη Δημητριάδου // «Για Σίκινο, Ανάφη, Αμοργό» της Γιώτας Αργυροπούλου, εκδόσεις Gutenberg Ποιο είναι το χρώμα της ποίησης; Διαβάζοντας την ποιητική συλλογή της Γιώτας Αργυροπούλου αποφασίζεις ότι θα μπορούσε το χρώμα της να είναι το λευκό.
Περισσότερα
