Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Ένα κουαρτέτο απορρίψεων
16/03/2016, 10:47 πμ

Ένα κουαρτέτο απορρίψεων

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος //

 

SCHLINK_SKALA«Η γυναίκα στη σκάλα» του Μπέρνχαρντ Σλινκ, Eκδ. Κριτική, σελ. 277

 

Το 1966, ο φημισμένος γερμανός ζωγράφος, ένας από τους πλέον επιδραστικούς της μοντέρνας ζωγραφικής, καταθέτει το έργο  «Έμα, γυμνό σε μια σκάλα». Σε αντίθεση με τα ύστερα έργα του όπου η τυχαιότητα αναλαμβάνει να αναδιατάξει τον καταρράκτη των χρωμάτων πάνω στον καμβά και η αφαίρεση να καταλήξει σε ακατάστατες και άκρως αδιευκρίνιστες μορφές, εκείνη ελαιογραφία δείχνει μια γυναίκα, τη σύζυγο του Ρίχτερ εν προκειμένω, να κατεβαίνει μια σκάλα. Ο πίνακας διαθέτει ένα θαμπό θάλπος που τονίζει ακόμη περισσότερο την μετωπική γυμνότητα  και τον κλασικότροπο αισθησιασμό ενός γυναικείου σώματος σε πλήρη άνθηση.

Καρτ ποστάλ αυτού του πίνακα βρίσκονταν για καιρό στο γραφείο του συγγραφέα Μπέρνχαρντ Σλινκ, όπως εκείνος μας πληροφορεί, και του έδωσαν το έναυσμα να γράφει ένα μυθιστόρημα για τη δική του εκδοχή της γυναίκας στη σκάλα. Ο Σλινκ είναι μια ιδιαίτερη περίπτωση στα γερμανικά γράμματα. Ανήκει στους ευπώλητους, γράφει απλά και ευσύνοπτα, τα βιβλία του διαβάζονται άνετα, έχουν κοφτούς διαλόγους, μικρές προτάσεις και ολιγοσέλιδα κεφάλαια. Η κινηματογραφική γραφή του έγινε γρήγορα κατανοητή με αποτέλεσμα το καλύτερο μυθιστόρημά του «Διαβάζοντας στην Χάννα» να μεταφερθεί στον κινηματογράφο. Ο Σλινκ παίζει με το παρελθόν, ανασύρει τραύματα, διεκδικεί γι’ αυτά μια θέση στο τώρα των ανθρώπων. Δεν κρύβεται καν από τις πολιτικές περιελίξεις του παρελθόντος της χώρας του, είναι και πολλές, και δεν διστάζει να αναφερθεί σε αυτές δίχως να φοβάται. Δεν το κάνει βέβαια όπως ο Γκρας ή ο Χάντκε ή ο Ρούγκε, ωστόσο η καταβύθιση υπάρχει, όπως και ο σχηματισμός μιας πλήρους απώλειας.

Κάπως έτσι κινούνται και τα πράγματα σε αυτό το μυθιστόρημα που μοιάζει με κουαρτέτο απορρίψεων. Για πολλά χρόνια ο τρανός πίνακας του ζωγράφου Καρλ Σβιντ, «Γυναίκα στη σκάλα», έχει εξαφανιστεί, ώσπου εμφανίζεται ξαφνικά στο Σίδνεϋ. Εκεί θα οδηγηθεί η δράση, καθώς τρεις άνδρες που κουβαλούν πάνω τους, ο καθένας για διαφορετικό λόγο, το τρόπαιο της απόρριψης, θα συναντηθούν με το είδωλο του πίνακα. Και φυσικά αυτή η συνάντηση θα είναι το αναγκαίο «όχημα» για τη βουτιά στο παρελθόν. Ο πόλος που έλκει, αφού πρώτα έχει απωθήσει, και τους τρεις είναι η Ιρένε – η γυναίκα του πίνακα. Για τον άνδρα της, έναν ακραιφνή λάτρη του χρήματος και της δύναμης, είναι ένα ακόμη τρόπαιο στην προθήκη των επιτευγμάτων του, για τον ζωγράφο του έργου, μια ανάγκη καλλιτεχνικής έκφρασης και αυτοκαθορισμού, ενώ για τον δικηγόρο που αναλαμβάνει να διευθετήσει τη συναλλαγή ανάμεσα σε σύζυγο και ζωγράφο, ένας περίπου ρομαντικός έρωτας που όμως κουβαλάει μια πνιγηρή στερεοτυπία. Ναι, ο πίνακας, αλλά και η Ιρένε, θα γίνουν αντικείμενο συναλλαγής ανάμεσα στους δύο άνδρες, σε ένα αδιάπτωτο κυνήγι επικυριαρχίας και δύναμης. Ο δικηγόρος και αφηγητής της ιστορίας θα προσπαθήσει να μπει στο ενδιάμεσο και να κερδίσει την καρδιά της Ιρένε, βοηθώντας την μάλιστα να δραπετεύσει από όλους και από όλα. Ωστόσο, η αντισυμβατική Ιρένε θα αφήσει τους πάντες σύξυλους. Θα φύγει από το μέρος που ζει, θα περάσει στην Ανατολική Γερμανία, θα γίνει παράνομη και καταδιωκόμενη για να καταλήξει σε έναν ερημότοπο της Αυστραλίας, επίσης παράνομη, κουρασμένη πλέον και χτυπημένη από τον καρκίνο. Στο σπίτι που μένει, ένα ρημάδι στη μέση του πουθενά, υπάρχει κι εκεί μια σκάλα – πάντα υπάρχει μια σκάλα- που με τον καιρό δεν μπορεί να ανέβει. Μόνο που αυτή η σκάλα που με επίταση η Ιρένε θέλει να κατέβει, την οδηγεί στον πυθμένα του παρελθόντος. Ο δικηγόρος, βρισκόμενος στην Αυστραλία για δουλειές, αναζητεί τα ίχνη της Ιρένε και τελικά τη βρίσκει. Θέλει να μάθει γιατί τον παράτησε, ενώ εκείνος έκανε όνειρα κοινού βίου. Εν συνεχεία καταφτάνουν και οι άλλοι δύο διεκδικητές. Η είδηση ότι ο πίνακας βρίσκεται στην Αυστραλία δεν μπορεί παρά να τους μαγνητίσει.

 

Bernhard Schlink

Bernhard Schlink

 

Και κάπως έτσι άρχεται ο καταιονισμός συναισθημάτων, κρυμμένων ορμών, αισθηματικών υπαινιγμών, διαχύσεων που δεν βρήκαν τρόπο να γίνουν πράξη. Με την αρρώστια να τρώει τις σάρκες της Ιρένε, οι τρεις άνδρες ουσιαστικά βρίσκονται έκθετοι και εκτεθειμένοι. Η ζωή που δεν έζησαν, η ζωή που μπήκε στον προσομοιωτή –λεφτά, τέχνη, καθημερινότητα- έρχεται τώρα να σταθεί μπροστά τους και να αντιπαρατεθεί μαζί τους. Η Ιρένε αρνήθηκε κάθε ρόλο που προσπάθησαν να της δώσουν, πήγε κόντρα στο ρεύμα, δεν άφησε τον εαυτό της να παρασυρθεί από τη βουβή αγριότητα του εύτακτου βίου. Διέθετε μέσα της μια γερή δόση αγχίνοιας έτσι ώστε να φύγει, να εξαφανιστεί, να αναζητήσει μόνη της και δίχως συναισθηματικά, ή άλλα, βαρίδια την αυταξία της. Φύσει και θέσει επαναστάτρια θα γυρίσει τον κόσμο, θα φτάσει ως τον Ειρηνικό, θα αποκτήσει μια συναισθηματική περίσσεια διά της φυγής – ακούγεται ποιητικό, τυχοδιωκτικό, στα όρια της φιλοσοφία των μπιτ -, όμως αυτό ακριβώς ήταν η Ιρένε. Αυτό ακριβώς δεν κατάλαβαν οι άνδρες της ζωής της. Πρόδωσε και προδόθηκε, αφέθηκε και άφησε. Και τώρα, στις τελευταίες στιγμές της ζωής της, ήρθε ο καιρός να τακτοποιήσει τους λογαριασμούς της και αφορμή στάθηκε πάλι αυτός ο πίνακας. Μόνο που αυτή τη φορά η τέχνη υπονομεύεται καίρια από την πραγματικότητα. Το πλήγμα είναι διαρκές και ανοιχτό. Η ερωτική απόρριψη, οι απώλειες, τα χαμένα κάθε ανθρώπου, η νοσταλγία για πράγματα που δεν ήρθαν και άλλα που χάθηκαν, οι ιστορικές μνήμες και η σφαλερή εικόνα της αγάπης περνούν μέσα από τις σελίδες του μυθιστορήματος, ειδικά στο τρίτο μέρος του, με τρόπο αδιατάραχτα καθηλωτικό: απλό, καθαρό και ανεπεξέργαστο. Ο Σλινκ συγγράφει ένα βιβλίο ραμφίζοντας όσα εκ των προτέρων πονούν – το κάνει χειρουργικά, δίχως ταλαντεύσεις και με την ελάχιστη χρήση του συναισθήματος, κάτι που επιτρέπει στο ίδιο το κείμενο να πλάσει τα δικά του συναισθήματα. Η πολύ καλή μετάφραση ανήκει στον Απόστολο Στραγκαλινό.

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: , ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top