Fractal
Home / ΒΙΒΛΙΟ / Γκύντερ Γκρας: το ταμπούρλο παίζει για σένα, μικρέ Όσκαρ
15/04/2015, 6:10 μμ

Γκύντερ Γκρας: το ταμπούρλο παίζει για σένα, μικρέ Όσκαρ

Επιμέλεια: Ελένη Γκίκα //

 

Διεκδίκησε και πήρε το Νόμπελ Λογοτεχνίας το 1999 με «Το ντενεκεδένιο ταμπούρλο». Εξομολογήθηκε τα πάντα για το σκοτεινό παρελθόν στο αυτοβιογραφικό του «Σαν τον κάβουρα». Ο Γκύντερ Γκρας υπήρξε η φωνή της γερμανικής συνείδησης, μεταφέροντας μέσα από το σπουδαίο του έργο όλες τις ενοχές των προγόνων του και τις ακρότητες που διέπραξαν στην Ευρώπη οι Ναζί.Πέθανε σε ηλικία 87 χρονών, το φετινό Πάσχα, αφήνοντας ένα έργο αναστάσιμο και φωτεινό που αφορούσε, ωστόσο, μια τόσο σκοτεινή εποχή.

 

newego_LARGE_t_1101_54491338

 

Ο συγγραφέας της «τριλογίας του Ντάντσιχ» (Το τενεκεδένιο ταμπούρλο, Γάτα και ποντίκι, Σκυλίσια χρόνια) γεννήθηκε στην Ελεύθερη Πόλη του Ντάντσιχ (το σημερινό Γκντασκ της Πολωνίας) στις 16 Οκτωβρίου του 1927 από Γερμανό προτεστάντη πατέρα και καθολική μητέρα, ο ίδιος ανατράφηκε ως καθολικός. Έζησε μια ιδιαιτέρως ταραγμένη προσωπική ζωή σε μια ταραχώδη εποχή κατά την οποία άλλαζαν συνειδήσεις και σύνορα. Μια ζωή σχεδόν σκοτεινά μυθιστορηματική: Αφού προσπάθησε ανεπιτυχώς, όταν ήταν δεκαπέντε χρονών, να καταταγεί στα γερμανικά υποβρύχια για να ξεφύγει από το ασφυκτικό οικογενειακό περιβάλλον του, όπως υποστήριξε σε συνέντευξή του το 2006, εντάχθηκε πρώτα στο Reichsarbeidienst και το 1944 στα Βάφεν ΣΣ (Waffen SS) (ένοπλος κλάδος της SS). Ως μέλος της συμμετείχε στις επιχειρήσεις της 10ης Μεραρχίας Θωρακισμένων SS «Frundsberg» από τον Φεβρουάριο του 1945 μέχρι τον Απρίλιο του ίδιου έτους, οπότε τραυματίστηκε, συνελήφθη από Αμερικανούς στρατιώτες και στάλθηκε σε στρατόπεδο αιχμαλώτων. Μετά τον πόλεμο εργάστηκε για δύο χρόνια σε ορυχείο και έλαβε εκπαίδευση λιθοξόου. Αργότερα σπούδασε γλυπτική και γραφιστική, πρώτα στην Ακαδημία Τεχνών του Ντίσελντορφ (Künstakademie Düsseldorf) και έπειτα στο Βερολίνο. Και από τα μέσα της δεκαετίας του ‘50 ξεκινά το λογοτεχνικό του έργο που θα τον κάνει παγκοσμίως γνωστό. Με «Το τενεκεδένιο ταμπούρλο» που εκδόθηκε το 1959, έγινε ταινία είκοσι χρόνια αργότερα από τον Φόλκερ Σλέντορφ αποσπώντας τον Χρυσό Φοίνικα στις Κάννες και το Όσκαρ καλύτερης ξενόγλωσσης ταινίας.

b64441Στο «Τενεκεδένιο ταμπούρλο», το πρώτο μυθιστόρημα της «Τριλογίας του Ντάντσιχ» που θεωρείται ένας από τους ακρογωνιαίους λίθους του λεγόμενου μαγικού ρεαλισμού και ένα από τα σημαντικότερα έργα της παγκόσμιας λογοτεχνίας το δεύτερου μισού του 20ου αιώνα, περιλαμβάνονται όλες οι ναζιστικές θηριωδίες μέχρι τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια. Ο ήρωας του βιβλίου, ο Όσκαρ Ματσεράτ, έγκλειστος σε ψυχιατρείο, αναπολεί τη ζωή του και συγγράφει την αυτοβιογραφία του. Αναπόσπαστο εξάρτημά του είναι το τενεκεδένιο ταμπούρλο του, δώρο που έλαβε στα τρίτα γενέθλια της ζωής του, όταν αποφάσισε να πάψει να μεγαλώνει επειδή ο κόσμος των ενηλίκων ήταν βασισμένος στη στενοκεφαλιά και τη διπροσωπία. Πράγματι τα χρόνια περνούν αλλά ο Όσκαρ δεν μεγαλώνει. Παραμένει ένα τρίχρονο παιδάκι, χτυπάει το τενεκεδένιο ταμπούρλο του και ουρλιάζει με τη φοβερή φωνή του που έχει τη δύναμη να σπάει τζάμια. Μολονότι μικρός το δέμας, ο Όσκαρ ερωτεύεται μπόλικες φορές, αποκτά απόγονο και βιώνει την ιστορία της Γερμανίας. Το «Τενεκεδένιο ταμπούρλο» δέχτηκε σφοδρή επίθεση από του περισσότερους γερμανούς κριτικούς όταν πρωτοκυκλοφόρησε το 1959, ενώ η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία το χαρακτήρισε βλάσφημο και ανήθικο. Ωστόσο παραμένει το μυθιστόρημα που έδωσε παγκόσμια φτερά στον συγγραφέα του. Μαζί με το «Γάτα και ποντίκι» που αποτελεί το αμέσως επόμενο δημοφιλές έργο του. Στις σελίδες του, ο Γιόζεφ Μάλκε είναι ορφανός από πατέρα και μοναχοπαίδι, ζει με την υπερπροστατευτική μαμά του και την αδερφή της, που τον στέλνουν σχολείο με καθυστέρηση ενός χρόνου• είναι φιλάσθενος, πιστεύουν, γι’ αυτό και ζητούν να πάρει απαλλαγή απ’ το μάθημα της γυμναστικής. Σαν να μην φτάνουν όλα αυτά, ο Μάλκε έχει κι ένα παράξενο σωματικό κουσούρι: ένα τεράστιο μήλο του Αδάμ, ένα «ποντίκι» στο λαιμό του, που του δημιουργεί σοβαρά αισθήματα μειονεξίας. Στο μυθιστόρημα κυριαρχεί ο αδυσώπητος αγώνας του Μάλκε, παρά τις ιδιαιτερότητές του, να γίνει ήρωας. Με την κοινωνία- γάτα να τον ξεσκίζει κάθε φορά.

Μεταφράστηκαν και κυκλοφορούν στα ελληνικά τα βιβλία του: «Κατακλυσμός» (Δωδώνη, 1992), «Ο Μπουτ, το ψάρι» (Οδυσσέας, 1992), «Δυσοίωνα κοάσματα» (Οδυσσέας 1994), «Η πρόβα της εξέγερσης των πληβείων» (Δωδώνη, 1995), «Ένα ευρύ πεδίο» (Οδυσσέας, 1996), «Σκυλίσια χρόνια» (Διογένης, 1998), «Ο αιώνας μου» (Οδυσσέας, 1999), «Γράφοντας μετά το Άουσβιτς» (University Studio Press, 2005), «Ξεφλουδίζοντας το κρεμμύδι» (Οδυσσέας, 2007), «Το τενεκεδένιο ταμπούρλο» (Οδυσσέας, 2008), «Σαν τον κάβουρα» (Οδυσσέας, 2008), «Ιστορίες σκοτεινού θαλάμου» (Οδυσσέας, 2009), «Γάτα και ποντίκι» (Καστανιώτη, 2012).

GrassΟ Γκύντερ Γκρας, «ο μανιώδης καπνιστής πίπας με το παχύ μουστάκι», δεν σταμάτησε ποτέ να φέρνει τη χώρα του σε αντιπαράθεση με το ναζιστικό παρελθόν της. Καθώς και τον εαυτό του με το σκοτεινό παρελθόν: «Με ένα και μόνο βιβλίο γέννησε τη μεταπολεμική γερμανική λογοτεχνία» θα γράψει το Σπίγκελ. Καθώς και ότι «Χωρίς τις αδιάκοπες παρεμβάσεις του η Γερμανία θα ήταν μια άλλη Γερμανία».

Τη δεκαετία του 1950 ο συγγραφέας θα ταχθεί στο πλευρό των αντιφασιστών συγγραφέων της «Ομάδας 47» και το Σοσιαλδημοκράτη πολιτικού Βίλι Μπραντ. Και τα τελευταία χρόνια είχε ταχθεί ανοιχτά υπέρ του «κοκκινοπράσινου” συνασπισμού» μεταξύ των Σοσιαλδημοκρατών του καγκελαρίου Γκέρχαρντ Σρέντερ με τους Πράσινους ενώ είχε επικρίνει σφοδρά και τη «σταυροφορία» του προέδρου των ΗΠΑ Τζορτζ Μπους στο Ιράκ.

«Το ταμπούρλο παίζει για σένα, μικρέ Όσκαρ» θα τον αποχαιρετήσει μέσα από το λογαριασμό του στο τουίτερ ο Σαλμάν Ρούσντι. Και το «Όνειδος της Ευρώπης» που έγραψε για μας θα τον φέρει τόσο δίπλα μας και τόσο κοντά.

Γκύντερ Γκας και «Το όνειδος της Ευρώπης»:

Επί της ουσίας φιλέλληνας έγραψε το 2012 ένα ποίημα για μας. «Το όνειδος της Ευρώπης» για το οποίο οι Γερμανοί επέμεναν να αντιμετωπίζουν σαν φάρσα, έως ότου το επιβεβαίωσε ο ίδιος ο Γκύντερ Γκρας. Στους στίχους του, η Ελλάδα ως λίκνο του Πολιτισμού, η Αντιγόνη και ο Σωκράτης. Αλλά και η σημερινή κρίση και η επισήμανση στην Ευρώπη ότι «Από τη χώρα που σου έδωσε το λίκνο και βρίσκεται κοντά στο χάος, μένεις μακριά». Η προφητεία ότι η «θα μαραζώσει χωρίς πνεύμα», αλλά αυτά για την πολιτική είναι μάλλον γράμματα μικρά:

«Στο χάος κοντά, γιατί δεν συμμορφώθηκε στις αγορές• κι Εσύ μακριά από τη Χώρα, που Σου χάρισε το λίκνο.
Όσα Εσύ με την ψυχή ζήτησες και νόμισες πως βρήκες, τώρα θα καταλυθούν, και θα εκτιμηθούν σαν σκουριασμένα παλιοσίδερα.
Σαν οφειλέτης διαπομπευμένος και γυμνός, υποφέρει μια Χώρα• κι Εσύ, αντί για το ευχαριστώ που της οφείλεις, προσφέρεις λόγια κενά.
Καταδικασμένη σε φτώχεια η Χώρα αυτή, που ο πλούτος της κοσμεί Μουσεία: η λεία που Εσύ φυλάττεις.
Αυτοί που με τη δύναμη των όπλων είχαν επιτεθεί στη Χώρα την ευλογημένη με νησιά, στον στρατιωτικό τους σάκο κουβαλούσαν τον Χέλντερλιν.
Ελάχιστα αποδεκτή Χώρα, όμως οι πραξικοπηματίες της, κάποτε, από Εσένα, ως σύμμαχοι έγιναν αποδεκτοί.
Χώρα χωρίς δικαιώματα, που η ισχυρογνώμονη εξουσία ολοένα και περισσότερο της σφίγγει το ζωνάρι.
Σ’ Εσένα αντιστέκεται φορώντας μαύρα η Αντιγόνη, και σ’ όλη τη Χώρα πένθος ντύνεται ο λαός, που Εσένα φιλοξένησε.
Όμως, έξω από τη Χώρα, του Κροίσου οι ακόλουθοι και οι όμοιοί του όλα όσα έχουν τη λάμψη του χρυσού στοιβάζουν στο δικό Σου θησαυροφυλάκιο.
Πιες επιτέλους, πιες! κραυγάζουν οι εγκάθετοι των Επιτρόπων• όμως ο Σωκράτης, με οργή Σου επιστρέφει το κύπελλο γεμάτο ώς επάνω.
Θα καταραστούν εν χορώ, ό,τι είναι δικό Σου οι θεοί, που τον Ολυμπό τους η δική Σου θέληση ζητάει ν’ απαλλοτριώσει.
Στερημένη από πνεύμα, Εσύ θα φθαρείς χωρίς τη Χώρα, που το πνεύμα της, Εσένα, Ευρώπη, εδημιούργησε».

 

Το ποίημα του Γκύντερ Γκρας μελοποιήθηκε από το μουσικό σχήμα Arpeggiosmp στη Θεσαλονίκη τον Ιούνιο του 2012.

 

Καλόν παράδεισο, Γκύντερ Γκρας.

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top