Η Γκρέτα Χριστοφιλοπούλου στο Εργαστήρι του συγγραφέα

Λέξεις. Φράσεις. Κείμενα. Σελίδες κενές που καλείσαι καθημερινά να τις γεμίσεις. Άγχος. Αγωνία. Αναζήτηση. Ανακάλυψη. Είδηση. Μορφοποίηση. Αλήθεια. Εν αρχή ην ο λόγος… Εκείνος ο λόγος που σε παιδεύει καθώς πασχίζεις να τον χαλιναγωγήσεις, να τον υποτάξεις, να τον εκφράσεις όσο πιο συναρπαστικά μπορείς. Από παιδάκι με γοήτευαν οι λέξεις. Πιο πολύ όσες δεν κατάφερνα να προφέρω. Ακόμα περισσότερο εκείνες που δεν καταλάβαινα το νόημα τους. Ετούτες οι τελευταίες είχαν μια μυστηριακή γοητεία. Ασκαρδαμυκτί, διαστίζω, έωλος, απεμπολώ, παραφερνάλια, σόλοικος, τυρβάζει, φληναφήματα…. Εσωτερικοί τόποι της παιδικής μου ηλικίας. Τιμαλφείς λέξεις που τις πήρα μαζί μου, τις κουβάλησα ευλαβικά, τις προστατεύω μέχρι σήμερα. Τόποι αγαπημένοι των μετέπειτα χρόνων. Βιβλία. Στην αρχή δεκάδες, εκατοντάδες μετά. Χιλιάδες σήμερα. Συγγραφείς. Οδυσσείς που κάποτε ναυάγησαν στη βιβλιοθήκη μου, εραστές που επέλεξα να περάσω κάποιες νύχτες και μέρες μαζί τους. Σκέψεις σύνθετες που χρειάζονταν σύνθετο λόγο για να εκφραστούν. Ή μήπως όχι;
Δεν απορρίπτω, δεν αντιπαθώ, δεν αφήνω τίποτα πίσω μου. Οδοιπορούμε μαζί χρόνια τώρα και μάλλον δεν βαρεθήκαμε ο ένας τον άλλον. Σπούδασα ναυτιλιακά πιστεύοντας ότι θα διοικήσω κάποια μέρα μια ναυτιλιακή επιχείρηση. Εργάζομαι ως δημοσιογράφος και περιγράφω πολλά χρόνια τώρα τις παραμέτρους αυτού του θαύματος που ονομάζεται Ναυτιλία. Μιας δραστηριότητας που ένωσε λαούς, άλλαξε τον τρόπο μεταφοράς των αγαθών, μετέβαλε την ανθρωπογεωγραφία, επηρέασε πολιτισμούς, ίδρυσε λιμάνια και εμπορικούς σταθμούς, όρισε τις τύχες πόλεων… Αριθμοί, προβλέψεις, συστηματική καταγραφή των εξελίξεων, ταξίδια σε ανατολή και δύση. Φρενήρεις ρυθμοί δουλειάς. Τα γεγονότα τρέχουν κι εσύ ακολουθείς με την ψυχή στο στόμα να προλάβεις το αποκλειστικό. Την είδηση. Το παρασκήνιο. Καταξίωση. Αναγνώριση. Απολαβές. Νηνεμία. Μέχρι που έρχεται εκείνη η νύχτα που εισβάλει στη ζωή μου η συγγραφή. Λες και ο αγαθός δαίμων αποφάσισε να μου αλλάξει πορεία αιφνιδιαστικά και χωρίς οδικό χάρτη, πυξίδα, οδηγίες χρήσης.

Που βρίσκεται το εργαστήριο του συγγραφέα; Σε μια φευγαλέα σκέψη, ένα περίγραμμα ιδεών που άλλοτε μορφοποιείται, συντίθεται, γεννά σελίδες και γίνεται βιβλίο κι άλλοτε εξατμίζεται χωρίς προφανή αιτία. Το πρώτο μου μυθιστόρημα, δημιουργήθηκε ερήμην μου. Έγραφα μηχανικά. Παρήγαγα ένα αφήγημα που από μόνο του αποφάσιζε να απλωθεί ή να συρρικνωθεί. Θαρρώ πως υπήρξα ένας δίαυλος που απλώς χρησίμευσα να κυλήσουν οι λέξεις στο χαρτί. Η δομή ακολούθησε την ίδια ακατανόητη πορεία και μπλέχτηκαν αξεδιάλυτα η μυθοπλασία, οι χάρτινοι ήρωες και η βιωματική πλευρά, τα γεγονότα, η ουσία του ιστορήματος. Και μέσα σ΄ όλα αυτά η άοκνη και τελικώς σχεδόν αυτοματοποιημένη προσπάθεια να κρατηθεί ζωντανός ο γλωσσικός πλούτος. Και ενώ όλα έμοιαζαν εύκολα, μπήκε στη ζωή μου το Παλίμψηστο του Αρχιμήδη. Τι ζητάει η αλεπού στο παζάρι; Τι σχέση είχα εγώ με τα μισητά Μαθηματικά. Αριθμοί. Ο εφιάλτης μου. Λέξεις. Ισχύς μου και καταφυγή μου. Ανασαίνω μαζί τους. Είναι γύρω μου. Με φροντίζουν στοργικά. Πώς να χαρτογραφήσει κανείς το εργαστήρι του συγγραφέα; Ιστορικό μυθιστόρημα. Έρευνα. Εξαγόμενο. Πληροφορίες. Αποκάλυψη. Σάστισμα. Γνώση. Θάμβος. Αλήθειες που έρχονται να σε συναντήσουν με το δικό τους όχημα. Μέσα από ιστορικά συγγράμματα. Ηλεκτρονικές βιβλιοθήκες. Επιστημονικά συνέδρια. Πορεύονται μαζί σου. Επιμένουν να τις φιλοξενήσεις στις σελίδες σου. Αρνούνται τη λήθη. Είναι ανυποχώρητες. Επιτάσσουν να τις αξιοποιήσεις. Φρίκη. Τις αγάπησες. Δεν θέλεις να τις απορρίψεις. Οφείλεις να τους φερθείς στοργικά. Ένας όγκος τεράστιος. Μα δεν γράφεις εγκυκλοπαίδεια διάολε! Μια ιστορία καλείσαι να περιγράψεις. Μια ιστορία που έχει αφετηρία τις Συρακούσες του 287 π.χ. και τέλος το 2006. Πες μου ποιοι αιώνες θύονται οικεία βουλήσει να τους αγαπήσω γιατί δεν στοίχειωσαν τις νύχτες μου. Πες μου ποιες αλήθειες δέχονται να μείνουν στη σιωπή να τους δώσω το φιλί του αποχαιρετισμού. Μια αέναη περιπλάνηση. Μια δραματική πλεύση στο χάος της γνώσης μέχρι να καταλήξεις σε παραδοχές. Σε επώδυνες επιλογές. Είναι κι εκείνο το πέπλο που σκεπάζει αιώνες τώρα τα ιστορικά γεγονότα. Εκείνες οι αλλότριες επιλογές στο όνομα της σκοπιμότητας. Κατέληξα αβίαστα στο συμπέρασμα ότι εκεί που μπαίνει η τελεία στα σχολικά βιβλία, αρχίζει η αυθεντική Ιστορία. Αυτή ακριβώς την πραγματικότητα αποπειράθηκα να ιχνηλατήσω, να την αναδείξω, να την περιγράψω με τρόπο μυθιστορηματικό. Οι αναγνώστες μου, ρωτούν συχνά, που αρχίζει η μυθοπλασία και που τελειώνει η Ιστορία. Αυτή η εποικοδομητική σύγχυση είναι δικαίωση μου. Να γράφω ιστορία με τρόπο μυθιστορηματικό. Να κατορθώνω να ρίχνω τα σύνορα μεταξύ των δύο. Να είναι δυσδιάκριτες οι διαχωριστικές γραμμές στις σελίδες του βιβλίου μου. Να στοιχηματίζει κάποιος πως δεν μπορεί να συνέβη ένα συγκεκριμένο περιστατικό και να ανακαλύπτει έκπληκτος ότι όντως έτσι είχαν τα πράγματα. Αυτή η παράμετρος από μόνη της, εξαναγκάζει τους υποψιασμένους αναγνώστες να αναζητήσουν την αλήθεια μέσα στο κείμενο μου. Ατυχώς δεν ήμουν καλεσμένη στη βάπτιση του Αρχιμήδη για να γνωρίζω το μενού, αλλά μελετώντας ιστορικές πηγές κατάφερα να περιγράψω με λεπτομέρεια τα εδέσματα που προσέφεραν τα αρχοντόσπιτα σε ένα επίσημο δείπνο! Όταν όμως αναφέρομαι στην καταστροφή των συγγραμμάτων και τους διωγμούς που υπέστησαν οι επιστήμες, το ελληνικό πνεύμα και οι εκφραστές του δεν μπορώ παρά να παραθέσω ιστορικά στοιχεία. Ιστορική αλήθεια και αφηγηματική γραφή μπλέκονται μοιραία αλλά είναι αμφότερες ορατές και αντιληπτές. Το ζητούμενο είναι η Αποκάλυψη. Η γνώση των γεγονότων. Αυτών των γεγονότων που κάποιοι, είτε απέκρυψαν σκοπίμως, είτε παραποίησαν φέρνοντας τα στα μέτρα τους, είτε και τα διαστρέβλωσαν εντελώς παρουσιάζοντας τα όπως εκείνοι επέλεξαν αδιαφορώντας για το έγκλημα που διέπραξαν εις βάρος της ιστορικής ακρίβειας. Παρά τον τίτλο του, το τελευταίο μου βιβλίο, δεν είναι ένα μαθηματικό σύγγραμμα αλλά ένα ιστορικό μυθιστόρημα που πραγματεύεται την ιστορία του Παλίμψηστου του Αρχιμήδη, σκίζοντας το πέπλο και αποκαλύπτοντας τα παρασκήνια της ιστορίας, φέρνοντας στο φως τις άγνωστες πλευρές της. Παλίμψηστο. Άλλη μια φορτισμένη λέξη η οποία πολλές φορές παραπλανά όσους δεν είναι εξοικειωμένοι με τη γλώσσα. Δεν είναι εφεύρημα ούτε σπαζοκεφαλιά που μπήκε στον τίτλο για να δυσκολέψει τους αδαείς. Μου δόθηκε απλώς καθώς περιγράφει μία περγαμηνή της οποίας το αρχικό κείμενο αποξέστηκε και πάνω του γράφτηκε κάτι άλλο. Το τελευταίο βιβλίο μου αναφέρεται σε μία πραγματική ιστορία. Η «γνωριμία» μου με το περίφημο Παλίμψηστο στις 3 Ιουλίου του 2004 ήταν μοιραία και καθοριστική για να ασχοληθώ με τον Μέγιστο των Μαθηματικών και στην ουσία τον οξύνοα πανεπιστήμονα του 3ου αιώνα. Μια χαλκέντερη περγαμηνή που έκρυβε ασύλληπτα επιστημονικά μυστικά που έμελλε να αλλάξουν την ιστορία των Μαθηματικών, κατόρθωσε να επιβιώσει από αδιευκρίνιστο αριθμό τοπικών πολεμικών συρράξεων, δύο Παγκόσμιους Πολέμους, ένα σεισμό, μια πυρκαγιά, τη μανία των αρχαιοκάπηλων, τα λιβάνια και τις σταγόνες από λιωμένα κεριά, και τη μούχλα και συνεχείς περιπλανήσεις σε Ανατολή και Δύση. Το γεγονός αυτό ήταν από μόνο του μυθιστορηματικό. Άρχισα παραδόξως να νοιώθω υπεύθυνη να μοιραστώ αυτή την απόκρυφη ιστορία των βανδαλισμών που υπέστησαν οι θαυμαστές επιστημονικές ανακαλύψεις των Αρχαίων Ελλήνων, των γιατρών, μαθηματικών, φυσικών, αστρονόμων των αρχιτεκτόνων. Τι κατέστρεψε τον πνευματικό πλούτο των φιλοσόφων που έζησαν είτε στην Αθήνα είτε στην ευδαίμονα Αλεξάνδρεια των Πτολεμαίων είτε σε άλλες γωνιές του αρχαίου κόσμου; Τι έφταιξε και αιφνιδιαστικά καταστράφηκαν εκ βάθρων ναοί και γνώσεις; Ποιος έριξε τα συγγράμματα στην πυρά και η ανθρωπότητα οπισθοδρόμησε για αιώνες έρμαιο σε ένα πρωτοφανή σκοταδισμό; Το εργαστήρι του συγγραφέα κατακλύστηκε από πληροφορίες. Πέλαγος τα κακά μαντάτα. Οργή και δέος. Χάθηκαν οι ώρες της ηρεμίας. Απόγνωση από την καταστροφή. Θολό τοπίο οι μνήμες. Η Ιστορία δεν χαμογελά πια. Οξειδώθηκαν τα γεγονότα. Που βαδίζεις αφηγητή ολόισια στην πυρά της επίγνωσης; Η ξενιτιά της συγκέντρωσης. Η φυγή από τον κόσμο. Η απομόνωση. Η περιδίνηση και ο φόβος για το που θα καταλήξει όλος ετούτος ο ξεσηκωμός. Πότε θα καταλαγιάσει η σκόνη και θα αναδυθούν οι εκλεκτοί που απέδρασαν από το αναπότρεπτο. Όσοι θα διασωθούν μέσα σε λέξεις. Λέξεις. Φράσεις. Κείμενα.
Θα γεμίσουν σελίδες κενές που σου βγάζουν προκλητικά τη γλώσσα. Καγχάζουν με το άγχος σου. Περιγελούν την αγωνία σου. Λοξοδρομούν την αναζήτηση σου. Αμφισβητούν τις ανακαλύψεις σου. Αποσιωπούν την είδηση. Μορφοποιούνται μέσα από απανωτά delete και undo. Μέχρι που να θριαμβεύσει η Αλήθεια σου. Νυν και αεί ην ο λόγος…

* Η Γκρέτα Χριστοφιλοπούλου είναι δημοσιογράφος, μέλος της ΕΣΗΕΑ, εξειδικευμένη στο οικονομικό ναυτιλιακό ρεπορτάζ. Γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Αθήνα. Σπούδασε Ναυτιλιακά και Ναυτικό Δίκαιο στο Λονδίνο, και στη συνέχεια πήρε Master στον τομέα του Shipping Management. Ασχολήθηκε αρχικά με το επιχειρηματικό ρεπορτάζ στην εφημερίδα “Κέρδος” και κατόπιν εργάσθηκε ως ναυτιλιακή συντάκτης στην εφημερίδα “Εξπρές”, στον “Οικονομικό Ταχυδρόμο”, στην “Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία” και στο “Shipping Outlook”. Παράλληλα αρθρογραφεί για πολιτιστικά θέματα σε διάφορες εφημερίδες και περιοδικά. Από το 1986 μέχρι σήμερα είναι υπεύθυνη του ναυτικού ρεπορτάζ στη ΝΕΤ 105,8, ενώ έχει παρουσιάσει στη ΝΕΤ τη σειρά ντοκιμαντέρ “Οι κυρίαρχοι των θαλασσών”.Είναι ιδρυτικό μέλος και διετέλεσε Γενική Γραμματέας της διεθνούς οργάνωσης Woman’s Internation in Shipping & Trading Association, επίτιμο μέλος της Ναυτιλιακής Λέσχης Πειραιά, καθώς και του Greek Children Found-New York Memorial Cancer Center, καθώς και ενεργό μέλος γυναικείων Πολιτιστικών Συλλόγων.
Έχει κάνει δεκάδες εισηγήσεις και παρουσιάσεις σε διεθνή συνέδρια στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, προσκεκλημένη πανεπιστημιακών ιδρυμάτων, διεθνών ναυτιλιακών οργανισμών και φορέων της ναυτιλίας. Το διήγημά της με τίτλο ” Πειραιάς και Piraeus” απέσπασε το δεύτερο βραβείο στον ετήσιο διαγωνισμό διηγημάτων της Φιλοσοφικής Στέγης Πειραιώς, ενώ τον Απρίλιο του 2004 κυκλοφόρησε το πρώτο της μυθιστόρημα “Η τέχνη της ζωής”. Έχει επίσης εκδώσει, το 2005, τη μελέτη “Στου κύκλου τα γυρίσματα“.