Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Ο ρεαλισμός του Τζέημς Τζόυς
14/02/2018, 9:10 πμ

Ο ρεαλισμός του Τζέημς Τζόυς

Γράφει ο Δημήτρης Καρύδας //

 

Τζέημς Τζόυς «Γράμματα στη Νόρα», Μετάφραση: Κατερίνα Σχινά, εκδ. Πατάκη, σελ. 141

 

Η επιστολογραφία δεν είναι από τα πλέον δημοφιλή λογοτεχνικά είδη και κυρίως εστιάζεται σε ιστορικά θέματα και στη συλλογή ντοκουμέντων. Αποκτά πάντως μια ξεχωριστή σημασία όταν ο συγγραφέας των επιστολών είναι παράλληλα και ένας από τους κορυφαίους λογοτέχνες όλων των εποχών όπως συμβαίνει στην περίπτωση του Τζέημς Τζόυς και του βιβλίου που κυκλοφόρησαν οι εκδόσεις Πάτακη στην εξαιρετική σειρά Προσωπογραφίες (επιμέλεια Χάρης Βλαβιανός) με τον τίτλο «Γράμματα στη Νόρα».

Πριν πάμε στην ουσία του βιβλίου μια απαραίτητη διευκρίνιση: Οι επιστολές του Τζόυς προς την Νόρα Μπάρνακλ, επί τρεις δεκαετίες ερωμένη του, μητέρα των δύο παιδιών του και μετέπειτα σύζυγό του δεν είναι η πρώτη φορά που βλέπουν το φως της δημοσιότητας. Αρχικά κυκλοφόρησαν στα μέσα της δεκαετίας του ’60 σε μια λογοκριμένη μορφή και λίγο αργότερα στην πλήρη μορφή τους. Τη μεταγενέστερη πλήρη έκδοση τους είχα διαβάσει στα αγγλικά κάποια στιγμή πίσω στα τέλη της δεκαετίας του ’80 και πήρα με περιέργεια την σαφώς μικρότερη σε μέγεθος ελληνική έκδοση. Η σταχυολόγηση των κειμένων είναι εξαιρετική και δίνουν όλο το στίγμα της επιστολογραφίας (σε συντομία) των δύο εραστών καλύπτοντας ένα σχετικά ευρύ φάσμα της σχέσης τους (από το 1904 μέχρι το 1922) αν και το μεγαλύτερο εύρος των κειμένων αφορά ουσιαστικά δύο χρονιές: Το 1904 και το 1909.

Όπως επίσης εξαιρετική είναι η μετάφραση της Κατερίνα Σχοινά αλλά και το πολύ κατατοπιστικό εισαγωγικό της σημείωμα.

Ο Τζόυς μοιάζει στο μεγαλύτερο μέρος των επιστολών να βρίσκει μια ιδανική ευκαιρία και αφορμή για να κάνει μια άσκηση γραφής. Υπάρχουν επιστολές που είναι σχεδόν αδιανόητο με το ύφος, τη γλαφυρότητα και τις εκφράσεις τους να απευθύνονται σε μια γυναίκα χαμηλής μόρφωσης και λαϊκής καταγωγής, όπως η Νόρα. Ο Τζόυς εξαντλεί τον λυρικό και ποιητικό λόγο του ή την ασυναγώνιστη περιγραφική ικανότητα του (που τον έκανε διάσημο μέσω του έπους ‘’Οδυσσέας») ακόμη και σε θέματα απλά καθημερινά ή στο να εξάρει τον έρωτα του για τη Νόρα. Ενίοτε, αυτοσαρκάζεται ή γίνεται προφητικός προσπαθώντας να την πείσει ότι λόγω του άστατου χαρακτήρα και της έκλυτης ζωής του δεν έχει κανένα μέλλον μαζί του (μην ξεχνάμε ότι πέθανε σε ηλικία  58 ετών λόγω του πρόωρου αλκοολισμού του). Δεν του αρκεί (όπως αναφέρει σε κάποιο σημείο) ότι ήδη αναγνωριζόταν από τους σύγχρονους του ως ένας από τους μεγαλύτερους λογοτέχνες της εποχής του.

Η περιγραφή των ερωτικών συνευρέσεων των δύο εραστών γίνεται με πολύ τολμηρό τρόπο σε μια απτή απόδειξη ότι όλα τελικά γράφονται και λέγονται, ακόμη και με λόγια που θα μπορούσαν να σοκάρουν το συντηρητικό κοινό της εποχής. Ευτυχώς, για τον Τζόυς τα συγκεκριμένα αποσπάσματα είδαν το φως της δημοσιότητας μόλις το 1975 σε μια εποχή που είχε εκλείψει ένα μεγάλο μέρος του πουριτανισμού της εποχής του και το αναγνωστικό κοινό ήταν σαφώς πιο δεκτικό και ανοιχτόμυαλο. Κατορθώνει όμως και σε αυτά τα σημεία των επιστολών του να συνδυάζει τέλεια και μέσα σε λιγοστές προτάσεις την «κάψα» ενός σφοδρά ερωτευμένου άντρα με τη συμπεριφορά ενός βίαιου εραστή.

Ο Τζόυς βγάζει μέσα από τη ρεαλιστική γραφή του, μια γνήσια αμφιβολία, ένα έμφυτο φόβο όχι μόνο για το μέλλον της σχέσης του με τη Νόρα αλλά κυρίως και πάνω από όλα για τη δική του ρότα ζωής. Είναι κρίμα που δεν έχουν διασωθεί ή δεν έχουν συμπεριληφθεί στη σχετική συλλογή και οι αντίστοιχες επιστολές-απαντήσεις της Νόρα αφού μέσα από τα γραφόμενα του φαίνεται ότι υπήρχαν και τέτοιες. Γίνεται όμως μια πολύ μικρή επιδερμική αναφορά. Ενδεχόμενα κρίθηκαν άνευ ιδιαίτερης σημασίας και χωρίς κάποια λογοτεχνική αξία. Θα έδιναν όμως ολοκληρωμένο το πλαίσιο μιας ταραχώδους σχέσης που είναι βέβαια ότι και τη ζωή του Τζόυς στιγμάτισε αλλά και αποτέλεσε (όπως ομολογεί και ο ίδιος) πηγή έμπνευσης.

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: , ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top