Το κυνήγι του χρυσού και η κατάκτηση της Δύσης

Κείμενο- Φωτογραφίες: Γεώργιος Νικ. Σχορετσανίτης //

‘‘Into the west takes place during one of the single most dramatic periods in American history. We’re painting this on a huge canvas in order to tell a story that explores the Gold Rush, the transcontinental railroad, the wild West and the Indian wars leading to the tragedy at Wounded knee. These are all facets of the American and Native experience. It’s the story about opportunity and the clash of cultures and the eventual overwhelming for one nation’s way of life over another’’

Steven Spielberg

Αρχές του 1848, ο James Wilson Marshall ανακάλυψε χρυσό, ενώ κατασκεύαζε ένα μύλο στον Αμερικάνικο ποταμό, βορειοανατολικά του σημερινού Σακραμέντο. Η ανακάλυψη ανακοινώθηκε στις εφημερίδες του Σαν Φρανσίσκο τον Μάρτιο, αλλά δεν προκάλεσε καμιά ιδιαίτερη αντίδραση, καθώς οι περισσότεροι δεν το πίστεψαν. Λίγους μήνες αργότερα ο Sam Brannan, ένας καταστηματάρχης στο Creek Sutter, κουνούσε, μάλλον επιπόλαια, μια φιάλη γεμάτη χρυσόσκονη στα περίχωρα του Σαν Φρανσίσκο, φωνάζοντας ‘‘Gold! Gold! Gold from American River’’! Αυτό ήταν! Η άτακτη φυγή, άρχισε ! Το λιμάνι του Σαν Φρανσίσκο γέμισε σύντομα με πλοία που τα πληρώματά τους τα εγκατέλειψαν σε αναζήτηση καλύτερης τύχης, που αλλού φυσικά, παρά στην αναζήτηση του ελκυστικού, λαμπερού και ηδονικού μετάλλου. Δύο εφημερίδες του Σαν Φρανσίσκο αναγκάστηκαν να κλείσουν τις πόρτες τους γιατί όλο το προσωπικό τους… προσεβλήθη από τον πυρετό του χρυσού. Πολλές από τις παράκτιες πόλεις και χωριά του Ειρηνικού ερημώθηκαν, αφού οι περισσότεροι άντρες κατευθύνθηκαν προς τα πεδία του χρυσού. Τα νέα έφτασαν και ανακοινώθηκαν και στην Νέα Υόρκη μέσω του τύπου, κάτι που σήμανε τη φυγή κι’ δω πολλών προς τη Δύση. Πολλοί ταξίδεψαν οδικώς για τα βουνά της Καλιφόρνιας, άλλοι ανέβηκαν σε πλοία και μέσω του Παναμά και του Ειρηνικού έφτασαν εδώ, στο Σαν Φρανσίσκο. Σε δύο χρόνια, ο πληθυσμός του σχεδόν τετραπλασιάστηκε!

Ο S. Shufelt ήταν ένας από εκείνους που μπήκαν στο παιχνίδι του κυνηγιού του χρυσού. Το μόνο που ξέρουμε για αυτόν, περιλαμβάνεται σε μια επιστολή που έγραψε απ’ εκεί στον εξάδελφό του τον Μάρτιο του 1850. Δεν γνωρίζαμε για πολλά χρόνια αν χτύπησε χρυσή φλέβα ή αν επέστρεψε στη γυναίκα και το σπίτι του, δεν ξέραμε ούτε καν το μικρό όνομά του. Στις 11 Μαΐου 1849 επιβιβάστηκε στο ατμόπλοιο ‘Παναμάς’ στη Νέα Υόρκη, μαζί με περίπου διακόσιους τυχοδιώκτες συναδέλφους διακινδυνεύοντας όλα σε ένα παιχνίδι τύχης στην Καλιφόρνια. Πίσω του άφησε μια γυναίκα κι’ ένα παιδί.

Η είσοδος προς το εσωτερικό του Μουσείου.

Ο κ. Shufelt αποκαλύπτει τα κίνητρά του, όταν λέει στον ξάδερφό του: “I have left those that I love as my own life behind and risked everything and endured many hardships to get here. I want to make enough to live easier and do some good with, before I return”. Σκέψεις που χωρίς καμιά αμφιβολία απηχούν σε μεγάλο βαθμό τα ενδότερα συναισθήματα όλων εκείνων που αποτόλμησαν τη μεγάλη φυγή προς τη γοητευτική Δύση,  όπου σχεδίαζαν να κάνουν χρήματα  και να επιστρέψουν αργότερα στις ρίζες τους. Στις 11 Μαΐου του 1849, ο  Shufelt απέπλευσε από το λιμάνι της Νέας Υόρκης για τον Ισθμό του Παναμά. Αν και βίωσε μερικές ημέρες θαλάσσιας φουρτούνας και ζαλιζόταν, περιγράφει το ταξίδι του μάλλον ως ευχάριστο:

‘‘Προχωρήσαμε μέσα στον ποταμό σε κανό που κωπηλατούσαν οι ιθαγενείς και απολαύσαμε το τοπίο και το ουρλιαχτό των πιθήκων και τα κρωξίματα των παπαγάλων. Στήσαμε τις σκηνές μας στη Γοργόνα και οι περισσότεροι της ομάδας μας έμειναν αρκετές εβδομάδες εκεί. Ο S. Miller κι’ εγώ βγήκαμε έξω στον Παναμά με σκοπό να κοιτάξουμε μήπως υπήρχε κάποια πιθανότητα να αλλάξουμε καράβι για το Σαν Φρανσίσκο. Για την κακή μας τύχη θα έχετε κατά πάσα πιθανότητα ενημερωθεί και φυσικά της μεγάλης παραμονής μας εκεί, και των θανάτων που συνέβησαν στην ομάδα μας. Ναι, εδώ ο κ. Crooker, ο J. Miller και ο L. Alden άφησαν την τελευταία τους πνοή σε αυτόν που τους την έδωσε. Μετά από πολλές καθυστερήσεις και ταλαιπωρίες, ανεβήκαμε σ’ ένα γερμανικό πλοίο με σκοπό να συνεχίσουμε εκ νέου το ταξίδι μας προς το Ελντοράντο της Δύσης. Πήγαμε νότια σχεδόν μέχρι τον ισημερινό, τότε στραφήκαμε δυτικά, ο καιρός ήταν ζεστός, οι άνεμοι λίγοι και αντίθετοι με την πορεία μας. Το πλοίο μας ήταν πολύ αργό και το ταξίδι μας μακρύ και κουραστικό. Ένας από τους ναυτικούς έπεσε από τα κατάρτια μέσα στο νερό και επειδή ήταν γνωστό ότι δεν μπορούσε να κολυμπήσει, το άγχος μας ήταν μεγάλο. Σχοινιά, μαδέρια και κάθε πράγμα που θα μπορούσε να κρατήσει για να σωθεί, ρίχτηκαν όλα σ’ αυτόν. Έπιασε μια σανίδα και ανέβηκε πάνω της μέχρι που κατεβάσαμε μια μικρή βάρκα και τον ξαναμαζέψαμε επάνω. Ήταν πολύ φοβισμένος, αλλά όχι για πολύ. Είχαμε αργότερα μια βαριά καταιγίδα από ανέμους και βροχές, που έσκισε τα πανιά και έσπασαν μερικά από τα κατάρτια σε κομμάτια, αλλά σύντομα όλα πήγαν κατ’ ευχή και πλέαμε τον Ειρηνικό με δέκα κόμβους την ώρα. Την 85η μέρα στη θέα ενός αντικειμένου που προσέλκυσε σε μεγάλο βαθμό την προσοχή μας και είδαμε από μακριά τους καταπράσινους λόφους του κόλπου του Σαν Φρανσίσκο και δέσαμε μέσα σ’ αυτόν, ανάμεσα σε ένα στόλο πλοίων όλων των ειδών και μεγεθών “.

Και συνεχίζει την απαρίθμηση των ταλαιπωριών και των ατυχημάτων τους μέχρι που έφτασαν επιτέλους στο Σακραμέντο. Φτάνοντας εκεί, άρχισε γι’ αυτούς το κυνήγι του βαρυσήμαντος μετάλλου: ‘‘Νοικιάσαμε μερικά βόδια για να μεταφέρουν τις αποσκευές μας, και ξεκινήσαμε για το μέρος που ονομαζόταν Hangtown, από το γεγονός ότι τρία άτομα είχαν κρεμαστεί προηγουμένως εδώ, για κλοπή και απόπειρα δολοφονίας. Δέκα χιλιόμετρα από το ποτάμι περάσαμε το φρούριο Sutters, ένα παλιό σωρό κτιρίων που περιβαλλόταν από ένα ψηλό τείχος άκαυστων τούβλων και βρισκόταν στη μέση μιας ευχάριστης εύφορης πεδιάδας, που καλυπτόταν με χορτάρι, κάπου είχε μερικές βελανιδιές και με πολλά εξημερωμένα βοοειδή και μουλάρια. Προχωρήσαμε και μαζευτήκαμε κοντά στο κάρο και το βράδυ μαγειρέψαμε το δείπνο μας, τυλιχτήκαμε με τις κουβέρτες και καθίσαμε να ξεκουραστούμε στο έδαφος, με τίποτα άλλο παρά μόνο τον ουρανό από πάνω μας, ήσυχοι και χωρίς φόβο ή κάποια παρενόχληση. Μετά την έξοδο από την πεδιάδα περάσαμε πάνω από κάποιους λόφους που φαίνονταν στεγνοί και στείροι, αφού ήταν στην κυριολεξία πυρπολημένοι από τον ήλιο και τη μεγάλη ξηρασία που υπήρχε εδώ. Φτάσαμε σ’ αυτό το μέρος αργά το βράδυ της τέταρτης ημέρας, και το επόμενο πρωί βρεθήκαμε στη μέση των ανασκαφών, μια περιοχή γεμάτη από σκαμμένες τρύπες. Στήσαμε τις σκηνές μας, φορτωθήκαμε τα φτυάρια και τα τηγάνια στους ώμους μας και αρχίσαμε ν’ αναζητάμε τις τύχες μας στο σκάψιμο. Δεν είχαμε πολύ επιτυχία αρχικά γιατί το μετάλλευμα ήταν πράσινο, αλλά σε λίγο βελτιώθηκε και βρήκαμε επιτέλους λίγο από το λαμπερό αυτό μέταλλο’’. Και συνεχίζει, πιο κάτω:

“Βρίσκεται στις όχθες των ρεμάτων και σχεδόν σε κάθε μικρό φαράγγι κοντά σε ρέματα. Μερικές φορές πρέπει να σκάψουμε αρκετά μέτρα σε βάθος, πριν ανακαλύψουμε έστω και λίγο. Αν δεν υπάρχει άργιλος, τότε βρίσκεται κάτω από το βράχο. Όλα τα καλά κομμάτια και ο περισσότερο καθαρός χρυσός βρίσκεται στους βράχους. Το καθάρισμα του χρυσού γίνεται μ’ ένα τηγάνι εδώ. Έχουμε ένα κουτί ή μια γούρνα περίπου 8 ή 9 πόδια σε μήκος, 18 φαρδιά και 5-6 σε ύψος, με ένα κόσκινο σιδήρου στη μια μεριά με τρύπες μισής ίντσας. Κάτω από αυτό τοποθετείται ένα άλλο κουτί με κάποιες δίπλες στη βάση του. Στη συνέχεια τοποθετείται σε μια πλάγια θέση, και ρίχνουμε νερό με ένα σωλήνα. Η βρωμιά, δηλαδή η πέτρα και ο πηλός, ανακατεύονται στη συνέχεια με ένα φτυάρι μέχρις ότου το νερό να τρέχει καθαρό και ελεύθερο, ενώ ο χρυσός και τα λεπτότερα χαλίκια περνάνε από το κόσκινο και πέφτουν στο κουτί με τους κυματισμούς. Τρεις άνδρες μπορούν να πλένουν όλη την ημέρα χωρίς να παίρνουν το χρυσό αυτό το έξω, γιατί το νερό πλένει το χαλαρό χώμα, ενώ ο χρυσός πηγαίνει προς τον πάτο’’.

Όσον αφορά για τη ζωή στο στρατόπεδο, ο Shufelt έζησε κατόπιν σε μια καμπίνα με άλλους έξι ανθρακωρύχους. Η καμπίνα είχε παράθυρα, τζάκι και φούρνο. Η δίαιτα των ανθρακωρύχων ήταν πάντως πολύ κακή με αποτέλεσμα πολλοί από αυτούς να υποφέρουν από ασθένειες, ιδιαίτερα σκορβούτο. Ο ίδιος ο Shufelt έπεσε σοβαρά άρρωστος για ένα διάστημα, και δεν περίμενε να ζήσει, αλλά ανέκαμψε σε μια εβδομάδα. Να πως περιγράφει ο ίδιος τη ζωή στην κατασκήνωση:

“…Πολλοί, πάρα πολλοί, που έρχονται εδώ δεν θα πετύχουν τίποτα και χιλιάδες θα αφήσουν τα κόκαλά τους εδώ. Άλλοι θα χάσουν την υγεία τους, θα κολλήσουν μεταδοτικές ασθένειες, που θα πάρουν μαζί στον τάφο τους. Ορισμένοι δεν θα αργήσουν να αναζητούν τα σπίτια τους και το πιθανότερο είναι πως οι μισοί δεν θα βγάλουν τίποτα το σπουδαίο για να το φέρουν πίσω. Αλλά αυτό δεν αλλάζει το γεγονός ότι ο χρυσός είναι πολύς εδώ και  δείχνει πόσο φτωχός και εύθραυστος είναι ο άνθρωπος, πώς μπορεί εύκολα να απογοητευτεί, να αρρωστήσει και να πεθάνει. Εδώ ακόμα υπάρχει μια καλή συμφωνία της αμαρτίας και της κακίας. Κλέψιμο, ψέματα, αλκοόλ, τυχερά παιχνίδια και δολοφονίες, είναι συνηθισμένα. Το χαρτοπαίγνιο είναι άγριο, σχεδόν παντού, κι’ αυτό είναι ότι χειρότερο. Άνδρες  κερδίζουν και χάνουν χιλιάδες δολάρια σε μια νύχτα, και συχνά μικρά αγόρια  ποντάρουν 5 ή 10 $. Και εάν τα χάσουν όλα, πάνε την επόμενη μέρα και σκάβουν περισσότερο. Προσπαθούμε να επιβάλλουμε κάποιους νόμους εδώ και να ρυθμίζουμε τα πράγματα , αλλά  είναι πολύ δύσκολο αυτά να τα στείλουμε για εκτέλεση’’!

Μετά τη δημοσίευση των επιστολών του Shufelt, κάποιος απόγονός του, έδωσε ορισμένες συμπληρωματικές πληροφορίες για το άτομό του. Το μικρό του όνομα ήταν Sheldon και γεννήθηκε το 1818. Παντρεύτηκε τη σύζυγό του Μαργαρίτα το 1844 και απέκτησαν ένα γιο το 1847. Επιστρέφοντας στο σπίτι από το Goldfields, ο Sheldon συνελήφθηκε από Ισπανούς ληστές κατά τη διέλευσή του από τον ισθμό του Παναμά. Κρατήθηκε για λύτρα, αλλά κατάφερε να δραπετεύσει και να πάρει το δρόμο της επιστροφής , αλλά είχε κολλήσει μια τροπική ασθένεια από την οποία πέθανε το 1852 σε ηλικία τριάντα τεσσάρων ετών.  Η σύζυγός του, Μαργαρίτα, πέθανε το 1861, σε ηλικία σαράντα δύο ετών.

Το πρωινό μου σήμερα στο Σαν Φρανσίσκο, είναι ελεύθερο και μουντό. Το Μουσείο Fargo Wells  πολύ κοντά, με πλούσια ιστορία. Δείχνει με μοναδικό τρόπο το ρόλο της Εταιρείας στην ανάπτυξη των μεταφορών και της Αμερικής. Αυθεντικές άμαξες της εποχής, τηλεγραφήματα, χρυσά νομίσματα αλλά κι’ άλλα πολλά παλιά κέρματα, όπλα των οδηγών, ξύλινα κιβώτια μεταφοράς αγαθών, αντικείμενα λαϊκής τέχνης της Δύσης που ανάγονται στον παραπροηγούμενο αιώνα. Ακόμα σημειώνω  το πολυποίκιλο  υλικό της εποχής, φωτογραφικό υλικό θρυλικών καουμπόηδων, γλαφυρές βιογραφίες, περιγραφές συμβάντων, τηλέγραφους επικοινωνίας απέναντι από σύγχρονους υπολογιστές και διαδίκτυο και μερικό πληροφοριακό και φωτογραφικό υλικό του σεισμού της πόλης. Το όνομα Fargo Wells  είναι για πάντα συνδεδεμένο με την εικόνα μιας φοβερής άμαξας των έξι αλόγων που διέσχιζε δαιμονισμένα όλη την αμερικάνικη Δύση, φορτωμένη με δερμάτινους σάκους γεμάτους χρυσό. Η όλη της πορεία, εδώ και περισσότερο από εκατόν πενήντα χρόνια, είναι πλούσια σε λεπτομέρειες, περιλαμβάνει σπουδαία γεγονότα της ιστορίας της Αμερικάνικης Δύσης, δύσκολες και επικίνδυνες αποστολές, ληστείες. Πάνω σ’ αυτά πάτησαν και εμπνεύστηκαν  αργότερα οι   κινηματογραφικές ταινίες γουέστερν, που αναταράσσουν τις μνήμες των νεανικών μας χρόνων.

Η θρυλική άμαξα της Δύσης, πολύτιμο απόκτημα του Μουσείου Wells Fargo.

Άμαξες να τρέχουν στους καρόδρομους της Δύσης, τριξίματα των ξύλινων αμαξών απ’ το υπερβολικό βάρος του οδηγού, των επιβατών και των κιβωτίων, χλιμιντρίσματα αλόγων σε υπερένταση, το καμουτσίκι του οδηγού να ξεσχίζει τον αέρα, κάπου πιο πέρα τα σαρκαστικά χαμόγελα των κακοποιών που καραδοκούσαν, πυροβολισμοί και σκόνη ατέλειωτη να γεμίζει τον αέρα. Αργότερα στα μπαρ, τα σαλούν, το βράδυ η κλεμμένη χρυσόσκονη να γλιστρά μεθοδικά, έντεχνα, μέσ’ απ’ τα χέρια των  σκληρών κάτω στο πάτωμα, μέσα το ποτό και να εξαφανίζεται στον αέρα, τόσο άδικα όσο και η βίαια αρπαγή και κατοχή του.

Η Wells Fargo  κατόρθωσε να κερδίσει την εμπιστοσύνη των πολιτών, μέσω  της γρήγορης και υπεύθυνης  μεταφοράς χρημάτων και άλλων αγαθών, εξυπηρετώντας πρώτα τους πολίτες και τις εταιρείες, ύστερα τους τραπεζίτες και τέλος την Αμερικάνικη παράδοση. Πέρα δώθε σε Νεμπράσκα, Καλιφόρνια, από τη Γιούτα στη Μοντάνα, στο Αϊντάχο και πάλι πίσω, οι συνήθεις γραμμές της.

Μικρή υποψία από τη μεγάλη ιστορία της κατάκτησης της Δύσης.

Βγαίνοντας απ’ το Μουσείο αυτό αργά το απόγευμα, δεν ξέρω γιατί μου θύμισε έντονα, μου άφησε μια περίεργα στυφή και ευχάριστη ταυτόχρονα γεύση που δοκίμασα έντονα ένα βροχερό Ολλανδικό απομεσήμερο ξοδεύοντας μερικές ώρες μου, στο μικρό αλλά καταπληκτικό, Μουσείο Μουσικών Οργάνων της μουσκεμένης Ουτρέχτης. Κοίταξα για λίγο ψηλά. Ο ουρανός εδώ φαντάζει  υπέροχος απόψε! Τι καλύτερο από θαλασσινά, με τέτοια ποικιλία που έχει εδώ, και μερικά ποτήρια παγωμένης καλιφορνέζικης  μπύρας κάτω στις αποβάθρες του λιμανιού;