Δοκίμιο: “Δε νοείται εφήμερη (δημόσια) τέχνη αλλά εφήμερη δημιουργία”

Του Γιώργου Κεβρεκίδη // * 

Giorgos Kevrekidis, “JINGLE” TREE, Ioannina city, 2014, Sculptural installation

Materials: SHS 80x80x3,6mm welded steel beams, polypropylene tubes, led light tubes, burlap bags, pine cones, gravel, sand,  Metal frame dimensions: width 400cm, depth 400cm, height 550cm

«Icos&Case» artists group,  Graffiti art – ιστορικό κτίριο ΕΜΠ σχεδίου του αρχιτέκτονα Λ. Καυταντζόγλου (Στουρνάρη & Πατησίων), 2015

Christo and Jeanne-Claude 
Wrapped Reichstag, Berlin, 1971-95 

Γλυπτό Cor-ten Ζογγολόπουλου, COR-TEN ΔΕΘ 1966

«Εικαστικές» παρεμβάσεις στον σύγχρονο αστικό δημόσιο χώρο τροφοδοτούν ποικίλες αντιδράσεις κι από πόλοι “έλξης” επι / αποδοκιμαστικών σχολίων μετατρέπουν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης σε διαδικτυακές «αρένες», προκαλώντας έντονα το δημόσιο διάλογο και πυροδοτώντας (απείρου κάλλους) αντιπαραθέσεις στους κόλπους των εικαστικών τεχνών

Με αφορμή τη δημιουργία μιας εικαστικής εγκατάστασης σε δημόσιο χώρο – προ καιρού φιλοτέχνησα ένα γλυπτό «Δέντρο» (αντί Χριστουγεννιάτικου), στα πλαίσια διεξαγωγής του 1^st LUMINOUS LIGHT FESTIVAL, στην πόλη των Ιωαννίνων (28-31 Δεκεμβρίου 2014), του οποίου η εγκατάσταση πήρε πανελλαδική διάσταση -, αλλά και το πρόσφατο παράδειγμα μιας «ανομιμοποίητης» (καλλιτεχνικής ή μη) παρέμβασης στο δημόσιο χώρο – αναφέρομαι στη  δημιουργία του τεραστίων διαστάσεων graffiti, που «κάλυψε» ξαφνικά το ιστορικό κτίριο του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, σχεδιασμένου από τον αρχιτέκτονα Λύσανδρο Καυταντζόγλου – προκαλώντας θύελλα αντιδράσεων στο πανελλήνιο (αίσθημα) αλλά και πυροδοτώντας  ευρεία αντιπαλότητα στους κόλπους των εικαστικών τεχνών, θα επιχειρήσω να μεταφέρω την αίσθησή μου τόσο από την πλευρά του δημιουργού, ως δέκτη κριτικής όσο και του πολίτη, ως δέκτη των σύγχρονων κελευσμάτων, στην εποχή της κρίσης, της αμφισβήτησης θεσμών κι αξιών, του διάχυτου (λεκτικού, κ.α.) extreme-ισμού, μέσα από την καταλυτική παρουσία της τέχνης.

Ως ηθικός «αυτουργός», λοιπόν, ο ίδιος μιας πανελλαδικής εμβέλειας προκληθείσης «αναμπουμπούλας», πλέον ως (καταξιωμένος στα μάτια πολλών) εκπρόσωπος μιας ανατρεπτικής, «παρεμβατικής» τέχνης, «εκλήθην» να συν-διαδραματίσω ένα ρόλο εικαστικό, στο υπάρχον κοινωνικό, πολιτικό, πολιτισμικό, οικονομικό, περιβαλλοντικό, τεχνολογικό, κ.α. γίγνεσθαι του τόπου, μεταφέροντας παράλληλα τα ποικίλα συναισθήματα  που βίωσα, τόσο κατά τη διάρκεια «γένεσης» του συγκεκριμένου έργου όσο και κατά τη διάρκεια που αυτό τέθηκε σε δημόσια θέα. Ερωτηθείς, τώρα, για το ποιόν ακριβώς ρόλο τελικά διαδραμάτισε ή προσδοκούσα να «παίξει» το συγκεκριμένο γλυπτό που δημιούργησα, θα σας παρέπεμπα στο ίδιο το έργο, που όπως κάθε νέο-προτεινόμενο στην αγορά «προϊόν», αυτό τέθηκε – άμα τη εμφανίσει του – σε ένα άνευ ορίων «crash test» από το ίδιο το κοινό-αποδέκτη, προτού τελικά το τελευταίο αποφασίσει να το «καταναλώσει», να το αφομοιώσει ή να το απορρίψει, ως μη αντάξιο των προσδοκιών του.

Μέσω αυτού του παραλληλισμού, λοιπόν, θα έλεγα ότι και το συγκεκριμένο γλυπτό στην πόλη των Ιωαννίνων – ως «προϊόν» καλλιτεχνικής κι όχι μόνο «εφόρμησης» – (φρόντισα να) διαθέτει γνωρίσματα, ικανά για να κερδηθεί τελικά το στοίχημα, να ταρακουνηθεί δηλ. η «αγορά», είτε λόγω της πρωτοτυπίας του, είτε μιας άλλης αισθητικής που πρότεινε, είτε λόγω της σύνθετης σημειολογίας που έφερε, είτε πάλι λόγω της δύναμης που του «μετάγγισε» ο δημιουργός του προκειμένου να «αναμετρηθεί», όχι πια ως αντικείμενο (ύλη) αλλά ως πνευματικό προϊόν, με το κοινό (ανθρώπινο) αίσθημα.

Ο ίδιος, πάντως, αισθάνομαι μεγάλη έκπληξη, πώς τα όποια ελάχιστα προσωπικά  συναισθήματα, με τα οποία «έντυσα» το έργο αυτό απαρχής, στάθηκαν ικανά να εκκολάψουν πολλά περισσότερα (κι ανάμεικτα) στους ανθρώπους που το είδαν, το περιεργάστηκαν, το έκριναν, το «απέπεμψαν». Που, εν τέλει, έκαναν περισσότερο δικό τους κι απ’ τον ίδιο του το δημιουργό.

Αναφερόμενους, τώρα, στους «πολέμιους» μιας τέτοιας – όχι και τόσος «εύπεπτης» – εικαστικής άποψης, θα αναπαράγω μια ήδη διατυπωμένη από πολλούς, θέση. Ότι, ζώντας σ’ ένα περιβάλλον, σε μια χώρα και σε μια εποχή κοινωνικού επαναπροσδιορισμού κι επανακαθορισμού ατομικών, συλλογικών κ.α. αξιών, ο ρόλος κι η παρουσία της τέχνης καθίσταται πιο ενεργή, συνάμα πιο γοητευτική, από ποτέ. Έχοντας αυτό ως δεδομένο και συναισθανόμενος – ως κοινωνός της ίδιας κατάστασης, ο ίδιος – το όποιο «φορτίο ευθύνης» έχουμε οι σύγχρονοι εικαστικοί αξιωματικά «επιφορτιστεί», εκτιμώ πώς δεν έκανα τίποτε λιγότερο ή τίποτε παραπάνω απ’ το να καταθέσω την «άποψή» μου, ως όφειλα τελικά.

Δεν θα μπορούσα να μην αξιοποιήσω την τεράστια αυτή πρόκληση, μέσω της οποίας μου παρασχέθηκε η δυνατότητα να αλληλεπιδράσω με το φυσικό περιβάλλον, σ’ έναν αγώνα δημιουργικής «εξημέρωσής» του, χάριν εκπλήρωσης της ανθρώπινης επιθυμίας.  Έτσι λοιπόν, ξεκίνησα το σχεδιασμό του γλυπτού, όπως έχω ήδη δηλώσει, ορμώμενος από τη βασική γεωμετρική μορφολογία ενός τυπικού χριστουγεννιάτικου δέντρου, που σχηματίζει ισοσκελές τρίγωνο καθώς και άλλα παραπλήσια τριγωνικά σχήματα που συνδέονται συνειρμικά με τα Χριστούγεννα, όπως τα παραδοσιακά μεταλλικά τρίγωνα για τα κάλαντα.

Επιπλέον, πρόθεσή μου, στην προτεινόμενη τρισδιάστατη κατασκευή, ήταν να συμπεριληφθεί στο σχεδιασμό, πέραν μιας απλουστευμένης και μινιμαλιστικής γεωμετρίας, η έννοια της ανάπτυξης της οργανικής φόρμας, συγγενούς με οποιαδήποτε συνομοταξία εντός του φυτικού βασιλείου. Για να «ικανοποιήσω» τελικά και τις δυο επιθυμίες,  «επιστράτευσα» από τη μια την ελευθερία έκφρασης που μου παραχωρεί η έννοια της «εικαστικότητας» κι από την άλλη τις γνώσεις μου ως επιστήμονας (Δομοστατικός, εν προκειμένω), για την πραγμάτωση ενός έργου, όπως εξαρχής μου ανετέθη απ’ την διοργάνωση του Φεστιβάλ, δηλ. τη μελετοκατασκευή μιας μεγάλης κλίμακας εγκατάστασης, συγκεκριμένων προδιαγραφών (διαστάσεων, αντοχής υλικών κ.τ.λ), προορισμένης να τοποθετηθεί σε ανοιχτό δημόσιο χώρο.

Στη διαδρομή η μία ιδιότητα (του εικαστικού) κοντραριζόταν με την άλλη (του μηχανικού), κάτι το οποίο εμφανώς αποτυπώνεται και στο «παραδοτέο» έργο, που είναι το αποτέλεσμα τόσο της σύγκρουσης μεταξύ τέχνης κι επιστήμης, όσο και της δικής μου ιδιοσυγκρασιακής φύσης να συμπλέκω πολλές φορές στο έργο μου, τη διττή αυτή ιδιότητα.

Έτσι, το πρόσχημα για την δημιουργία ενός χριστουγεννιάτικου δέντρου, γρήγορα μετετράπη σε πεδίο προσωπικής έρευνας, του πώς δηλ. θα μπορούσα ν’ αναπαραστήσω εικαστικά ένα «δέντρο», μέσω δικτυωτών μοντέλων προσομοίωσης, τα απαραίτητα μαθηματικά εργαλεία ενός μηχανικού. Και ξαφνικά ανέκυψε το ερώτημα: θα μπορούσε π.χ. η τωρινή μορφή ενός δικτυωτού πυλώνα της ΔΕΗ ν’ αντικατασταθεί από μιαν άλλη δομή που να προσομοιώνει περισσότερο την οργανική ανάπτυξη ενός φυσικού δέντρου;

Τι όφειλα τελικά ν’ αποδείξω και σε ποιον; Πόσο ευρηματικός είμαι; Ή πόσο αποτελεσματικός στην υλοποίηση μιας πρωτότυπης ή μη ιδέας; Ποιός θα έκρινε το βαθμό πρωτοτυπίας ή πόσο απαραίτητη τελικά είναι η ύπαρξη πρωτοτύπων/προτύπων στη ζωή που διανύουμε; Τα ερωτήματα είναι ανοιχτά προς απάντηση για τον καθέναν…

ΔΗΜΙΟΥΡΓΗΣΑ ΕΝΑ ΓΛΥΠΤΟ ΧΩΡΙΣ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΛΗΞΗΣ

Δανείζομαι τα λόγια του μεγάλου αρχαιολόγου Μανώλη Ανδρόνικου, αναφερόμενος στο σάλο που χε ξεσπάσει το 1966, με αφορμή το γλυπτό Cor – Ten του Ζογγολόπουλου, ο οποίος μεταξύ άλλων πρόσθετε – υποστηρίζοντας τη μόνιμη παραμονή του στη βόρεια πύλη της ΔΕΘ – :

«… θα ήμουν πρόθυμος να συζητήσω μόνο, αν ήμουν βέβαιος πως οι αντιρρήσεις και οι αντιδράσεις στηρίζονται σε καλλιτεχνικά κριτήρια, όχι όμως να απαντήσω στο αφελές ερώτημα των περισσοτέρων: τι παριστάνει;…

…»Χρειάζεται μια θητεία και μια ανανέωση της καλλιτεχνικής μας παιδείας, χρειάζεται συναναστροφή με τα έργα Τέχνης και διάθεση να τα καταλάβουμε. Η πρόκληση του νέου γλυπτού μπορεί να οδηγήσει, τους νέους τουλάχιστον σε γόνιμες απορίες. Οι κραυγές θα σβήσουν, το έργο θα μείνει. Και δε θα χρειασθεί να το κρύψουμε μέσα στα φυλλώματα όπως άλλα…».

Επίσης, με αφορμή τις ανασκαφές στην παράλια Μακεδονία, που του έδιναν τον πρώτο λόγο να απευθύνεται (απ’ το 1980) στην παγκόσμια κοινότητα, ο μεγάλος Μανώλης Ανδρόνικος εστίαζε όλο το βάρος της σύγχρονης πραγματικότητας στο βαθύ έλλειμμα παιδείας:

«Το πρόβλημα που αντιμετωπίζει ο τόπος σήμερα δεν είναι το οικονομικό. Δεν είναι ούτε το πρόβλημα της εθνικής άμυνας. Είναι αυτό της παιδείας, από το οποίο εξαρτώνται όλα τα υπόλοιπα… Οι στόχοι μιας αληθινής παιδείας είναι κάτι βαθύτερο και ουσιαστικότερο από την εξασφάλιση βιοτικής ευημερίας, δηλαδή απλώς του ζην.

»Η παιδεία πρέπει να αποβλέπει στο ευ ζην (…). Έχουμε την υποχρέωση εμείς οι Έλληνες να θεωρήσουμε τη μελέτη του κλασικού κόσμου πρωταρχικό στόχο μας και να κατευθύνουμε προς αυτόν ένα σημαντικό μέρος του δυναμικού μας. Πρέπει κάποτε να γίνει συνείδηση πως οι λαοί δεν μπορούν να επιβιώσουν μονάχα με τη βιομηχανική ανάπτυξη και πως το κατά κεφαλήν εισόδημα δεν αποτελεί τον κυριότερο δείκτη της σημασίας ενός έθνους…».

Το δέντρο που δεν έχει ρίζες γιατί είναι τα μάτια μου γιατί είναι το φως το μεταλλικό που εκπέμπουν τα κλαδιά της ιστορίας μου της ιστορίας σου το δέντρο που δεν ανασαίνει γιατί πέθανε το τρίγωνο των παιδικών μου χρόνων των μεταλλικών η ράβδος που ηχούσε διαπερνά την καρδιά μου ρομφαία πλαστική. Ω! δέντρο, που δεν είσαι δέντρο μ’ αρέσεις πώς μ’ αρέσεις!   Φωτεινή Καϊμάκη     (φιλόλογος, ποιήτρια) – 2015

Το «Δέντρο» που φιλοτέχνησα, με αφορμή το 1^ο Φεστιβάλ Φωτός στα Ιωάννινα, και «φιλοξενήθηκε» στην πλατεία Πύρρου για περισσότερο από ένα μήνα, δεν ήρθε για να «φύγει», αλλά θα μπορούσε και να μείνει και όλο το χρόνο. Γιατί δεν έχει ημερομηνία λήξης. Είναι ένα γλυπτό. Διαθέτει γεωμετρία και ειλικρίνεια στην κατασκευή και όχι μόνο. Ειλικρίνεια και όσον αφορά στην αλληλεπίδραση του καλλιτέχνη με τον επισκέπτη. Φέρει τη σφραγίδα της εποχής, απ’ όπου επηρεάστηκε ο καλλιτέχνης και όχι κατ’ ανάγκη μόνο με το κριτήριο της αισθητικής. Θα μπορούσε λοιπόν και να διατηρηθεί στο χρόνο (ίσως και με ορισμένες αλλαγές) αφού πρόκειται για ένα εξαιρετικής αντοχής και καλότεχνης κατασκευής μεταλλικό γλυπτό.

Στην πρόταση μάλιστα που χω ήδη καταθέσει από 04/01/2015 στο Δήμαρχο Ιωαννίνων κο Θωμά Μπέγκα, αναφορικά με την μόνιμη «μετεγκατάσταση» του γλυπτού, προσθέτω:

«…Μετά την αποξήλωση σωλήνων πολυπροπυλενίου και φωτιστικών σωμάτων LED, το μεταλλικό γλυπτό μπορεί να μεταφερθεί  σε ένα από τα πολλά πάρκα της πόλης, μόνιμα, όπως π.χ. περιοχή Λιθαρίτσια, παλαιά Σφαγεία, κ.ο.κ.….Ενδεικτικά αναφέρω, επίσης, την τοποθέτηση αναρριχητικών φυτών στη βάση του γλυπτού, που θα αναπτυχθούν πλεγματικά μες το μεταλλικό δικτύωμα επιτυγχάνοντας μ’ αυτόν τον τρόπο την εναρμόνιση του γλυπτού με το υπόλοιπο φυτικό στοιχείο του περιβάλλοντος χώρου, συν τω χρόνω. Στον ίδιο χώρο, τέλος, μπορεί να «μετεγκατασταθεί» και το άλλο γλυπτό – «κούνια», θεματικά προσκείμενο σε υπαίθριο παιχνίδι, μετά το πέρας της εορταστικής περιόδου…».

ΔΕ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΥΜΕ ΕΡΓΑ ΠΟΥ ΤΑΙΡΙΑΖΟΥΝ ΠΑΝΤΟΥ

Παρά το ότι η ίδια η πολιτιστική κληρονομιά που μας έχει κληροδοτηθεί μέχρι στιγμής, μας “υπαγορεύει” να εφεύρουμε κι εναλλακτικούς (διαφορετικούς από τους προκατόχους μας) τρόπους έκφρασης, στην παρούσα συγκυρία “εμπλοκής” μας με τον κόσμο της τέχνης, αποφεύγοντας έτσι “άστοχες” συγκρίσεις με κορυφαίους maîtres του παρελθόντος, οι σημερινές προκλήσεις εξακολουθούν να είναι ίδιες. Να παραμείνουμε δηλ. διανοητικά «νηφάλιοι», καθώς και ψυχολογικά όσο και συναισθηματικά ενεργοί. Προκειμένου να “αφουγκραστούμε” πλήρως τα κελεύσματα της σύγχρονης εποχής, κάτι το οποίο θα διευκολύνει τη διάκριση του “υψηλού φρονήματος” στη ζωή μας. Είναι η ίδια αρχή που συνταξιδεύει με την εξέλιξη της τέχνης, διαμέσου των αιώνων. Για να καταστούμε ενδεχομένως κι εμείς «Δάσκαλοι» της Τέχνης, ως «μετα-λαμπαδευτές» του “υψηλού φρονήματος” και στις επόμενες γενιές…

Κεβρεκίδης Γιώργος, “Ο ΠΥΡΓΟΣ ΤΗΣ ΒΑΒΕΛ ΗΤΑΝ ΒΙΟΔΙΑΣΠΟΜΕΝΟΣ“

ΓΛΥΠΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ (Διαστάσεις: 75εκ. (ύψος) x 60εκ. (διάμ.βάσης)

ΥΛΙΚΑ: Βιοδιασπόμενες θήκες toner εκτυπωτών, γαλβανιζέ & έγχρωμη λαμαρίνα, πευκοβελόνες, κουκουνάρια, αποστραγγιστική μεμβράνη πολυαιθυλενίου, μαύρο ηλεκτρολογικό καλώδιο (για το asseblage), 2013/14

Γιώργος Κεβρεκίδης, Εφήμερη εγκατάσταση, περιοχή Κόκκινο Σπίτι Χαλκίδας, 2014

Με αφορμή, τέλος, την τελευταία μεγάλης κλίμακας “εικαστική” παρέμβαση στο ιστορικό κτίριο του Πολυτεχνείου, επί των οδών Στουρνάρη & Πατησίων, θα κλείσω το παρόν άρθρο, συνοψίζοντας την άποψή μου για το ρόλο της τέχνης στο δημόσιο χώρο, σήμερα.

«Η τελευταία μεγάλης κλίμακας “εικαστική” παρέμβαση στο ιστορικό κτίριο του Πολυτεχνείου, από το οποίο γενιές επί γενεών έχουμε αποφοιτήσει, οπότε κι έχουμε “συσχετισθεί”, φυσικά αλλά και πνευματικά, ιδεολογικά, συναισθηματικά, κ.ο.κ., άλλο τόσο δε ο “ντόρος” που αυτή δικαιολογημένα ήγειρε (απαράμιλλης μαυρίλας, ομολογουμένως!!!)…θέλοντας και μη, δε μπορεί να μ’ αφήσει “αμέτοχο”, λόγω και της δικής μου προσωπικής (έστω μικρής) εμπειρίας από παρουσίαση τέχνης σε δημόσιο χώρο.

Προ καιρού διατύπωνα μάλιστα – αφορμής δοθείσης των δύο συμμετοχών μου σε αντίστοιχα projects εικαστικών παρεμβάσεων σε δημόσιο χώρο (1st Luminous Festival & Gradient: From Gray to Color Scale, και τα δύο στα Γιάννενα…) – την θέση μου αναφορικά με τον καταλυτικό ρόλο της τέχνης στον δημόσιο χώρο (της λεγόμενης street ή public art), ειδικά στη σημερινή εποχή της οικονομικής ύφεσης, κρίσης αξιών, πολιτειακών θεσμών κ.α. και σ’ ένα κλίμα γενικότερης αμφισβήτησης.

Σε συνεντεύξεις μου δήλωνα τότε πώς ο σύγχρονος εικαστικός δεν καλείται να αποδείξει πόσο καλλιτεχνικά επιδέξιος είναι, αλλά πώς μπορεί να επιτύχει έναν γόνιμο διάλογο με την εποχή του, μέσω των εικαστικών του πειραματισμών και προτάσεων, καθώς και μια ουσιαστική διάδραση με το θεατή…Επιπλέον, έθεσα τους προβληματισμούς και θέσεις μου για την ανάγκη “εναρμόνισης” μιας εικαστικής παρέμβασης με τον “περιβάλλοντα χώρο”, όπου και προορίζεται, προσωρινά ή μόνιμα. Ότι δηλ. δε δημιουργούμε έργα – πόσο μάλλον μια τοιχογραφία “μόνιμου” χαρακτήρα – αν δεν λαμβάνεται υπόψη η όποια αναφορική συσχέτιση με το χωρικό και άλλο πλαίσιο… …

Αντίστοιχα ζητήματα θεωρώ ότι τίθενται και για το επίμαχο γκράφιτι που “έντυσε” το κέλυφος του κτιρίου στη συμβολή των οδών Στουρνάρη & Πατησίων…Ακόμη κι αν είχε συμβολικό χαρακτήρα η συγκεκριμένη επιλογή, το γεγονός ότι παραπέμπει σε «ανομιμοποίητη» ενέργεια, όπως την εποχή εκείνη (Οκτ 91) όπου εμπρηστές πυρπόλησαν το κτίριο της Πρυτανείας, ήτοι σε  πράξη βανδαλισμού, δυστυχώς έτσι με παροτρύνει να το δω κι αυτό κι όχι σαν επαναστατική  ή άλλη δήλωση διαμαρτυρίας για τη σημερινή κατάσταση …»

Στην περίπτωση του Reichstag, δύο μόλις βδομάδες διήρκεσε το project περιτυλίγματος του επιβλητικού δομήματος, με ασημί ύφασμα και μπλε σχοινιά που αναδείκνυαν το σχήμα του περιβλήματος. Μόνο αν το δούμε σαν “μανδύα” και το εν λόγω γκράφιτι, κατ’ αντιστοιχία με την πρόθεση των Jean Claude και Cristo, το 1995…τότε μπορώ να αναγνωρίσω τυχούσα διάθεση «υπογράμμισης» του αρχιτεκτονικού όγκου, αναλογιών, κ.λ.π ενός χαρακτηριστικού δείγματος νεοκλασικισμού.

In any case, i’ m just one (subjective) beholder to judge art upon “recalling” criteria, among others…

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ – ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΟΙ ΤΟΠΟΙ

1) http://luminousfestival.gr/el.html

2) http://www.closeupmag.gr/

3) https://www.youtube.com/watch?v=VQ4EQMOytQE

4) http://www.athinorama.gr/travel/travelideas/articles.aspx?artid=2503674

5) http://www.protagon.gr/?i=protagon.el.article&id=38361

6)  http://www.athensvoice.gr/article/culture/%CF%84%CE%B5%CF%87%CE%BD%CE%B7/luminous-ioannina-light-festival

7) http://christojeanneclaude.net/projects/wrapped-reichstag#.VPxVvfmsWWM

8) http://www.thessalonikiartsandculture.gr/blog/palia-thessaloniki/glypto-cor-ten-zoggolopoulou-i-istoria-tou

9) http://www.athensvoice.gr/article/city-news-voices/

10) http://grekamag.gr/50032/

* O Γιώργος Κεβρεκίδης γεννήθηκε στη Χαλκίδα. Είναι διπλωματούχος πολιτικός μηχανικός του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, όπου πραγματοποίησε και μεταπτυχιακές σπουδές. Το 2009 ξεκίνησε τις σπουδές του στο Τμήμα Εικαστικών και Εφαρμοσμένων Τεχνών του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας στη Φλώρινα. Έχει πραγματοποιήσει δύο ατομικές εκθέσεις: Προσλαμβάνουσες (Κόκκινο Σπίτι, Χαλκίδα, 2011) και Μνήμες ενός πρόσφυγα (2012, Λίμνη Ευβοίας, 6^ο Φεστιβάλ Ελληνικού Ντοκιμαντέρ Χαλκίδας, και Περιφερειακή Ενότητα Φλώρινας). Επίσης, έχει παρουσιάσει τη δουλειά του σε φεστιβάλ τέχνης στο δημόσιο χώρο (1ST LUMINOUS LIGHT FESTIVAL, GRADIENT: FROM GRAY TO COLOR SCALE, IOANNINA) και σε ομαδικές εκθέσεις: “Όταν οι εικόνες αφηγούνται: Αφιέρωμα στην Τόνια Νικολαϊδη”, Ίδρυμα ΜΙΕΤ, Θεσ/κη), “ΤΟ ΜΕΣΟΛΟΓΓΙ ΚΑΙ Ο ΛΟΡΔΟΣ ΒΥΡΩΝ (β’ διαδρομή)”, Ίδρυμα Χρήστου & Ζωής Μοσχανδρεου, Μεσσολόγγι,  Rem Brant Name(Γκαλερί «Λόλα Νικολάου», Θεσσαλονίκη και Αίθουσα Τέχνης «Τεχνοχώρος», Αθήνα, 2013),Εξωστρέφεια (Κέντρο Χαρακτικής «Ήλιος», Θεσσαλονίκη, 2013), Οικογενειακή Υπόθεση (Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Φλώρινα, 2012, στο πλαίσιο της έκθεσης του Γιώργου Τσακίρη), Τοπία Χαλκίδας(Εργαστήριο Τέχνης Χαλκίδας, 2009), κ.ά. Με την ομάδα «Εν-Φλω» συμμετείχε στο project ΣΙΣΥφως / Συντρέχω-Αλλάζω (Ιστορικό Αρχείο Εθνικής Τραπέζης, Αθήνα) στο πλαίσιο της Art Athina 2013.