Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Ελληνικό λαϊκό τραγούδι και κοινωνία
07/10/2015, 12:40 μμ

Ελληνικό λαϊκό τραγούδι και κοινωνία

Γράφει ο Φίλιππος Φιλίππου //

 

«Το τραγούδι των ηττημένων», Γιώργος Αλεξάτος, Πρόλογος Θωμά Κοροβίνη, Εκδόσεις Κουκκίδα, 2014, σελ. 192

 

Χρησιμοποιώντας πλήθος πηγών σχετικών με το ελληνικό τραγούδι του εικοστού αιώνα, ο Γιώργος Αλεξάτος (Aστακός Ακαρνανίας, 1956), πρώην δημοσιογράφος, διευθυντής και εκδότης πολιτιστικών περιοδικών, συγγραφέας βιβλίων για το ελληνικό συνδικαλιστικό κίνημα, δύο μυθιστορημάτων και άλλων πονημάτων, εξέδωσε το 2014 τη μελέτη Το τραγούδι των ηττημένων με υπότιτλο Κοινωνικές αντιθέσεις και λαϊκό τραγούδι στη μεταπολεμική Ελλάδα. Πρόκειται για μια βελτιωμένη έκδοση του βιβλίου –λείπει η Εισαγωγή που κρίθηκε εξαιρετικά βαριά και αφηρημένα θεωρητική από πολλούς αναγνώστες–, το οποίο κυκλοφόρησε το 2006. Σύμφωνα με τον πρόλογο του Αλεξάτου, μελετώντας τους όρους της διαμόρφωσης της ιδεολογίας της εργατικής τάξης κατά την μετεμφυλιακή περίοδο, καθώς και την πολιτιστική της έκφραση, βρέθηκε αντιμέτωπος με ένα ζήτημα: τη μαζική απήχηση του λαϊκού τραγουδιού που αποτέλεσε τη μετεξέλιξη του κλασικού ρεμπέτικου και οδήγησε –με την καθοριστική συμβολή του Μίκη Θεοδωράκη–, σε αυτό που επονομάστηκε «έντεχνο λαϊκό τραγούδι».

Η συνέχεια όμως ήταν διαφορετική και μάλλον απογοητευτική, αφού εκείνο το τραγούδι που έψαλλε τους καημούς των απλών ανθρώπων και της φτωχολογιάς μετεξελίχθηκε με τη σειρά του στο λεγόμενο «ελαφρολαϊκό» και στο «σκυλάδικο», τα οποία απευθύνονταν σε ένα πιο ευρύ κοινό, ανεξάρτητα από κοινωνική και ταξική θέση. Το τραγούδι που αγαπήθηκε τις δεκαετίες του 50 και του 60 από μεγάλα τμήματα του πληθυσμού έτεινε να περιθωριοποιηθεί, σχεδόν αποκλεισμένο από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Ο συγγραφέας υποστηρίζει πως η ήττα του αριστερού κινήματος στον Εμφύλιο ώθησε στις λαϊκές μάζες να ζητήσουν ένα είδος τραγουδιού που δεν μπορούσε να είναι επαναστατικά θούρια ούτε και «χαζοχαρούμενα» τραγουδάκια τεχνητής αισιοδοξίας.

Το βιβλίο χωρίζεται σε κεφάλαια από τα οποία σημαντικότερα είναι τα εξής: «Από το Δημοτικό στο λαϊκό τραγούδι των πόλεων», «Η εποχή του κλασικού ρεμπέτικου», «Η μεγάλη καμπή της δεκαετίας του ’40», «Δυο κόσμοι χωριστά: η Ελλάδα των νικητών», «Δύο κόσμοι χωριστά: η Ελλάδα των ηττημένων», «Η εργατική τάξη και το εργατικό κίνημα στη μεταπολεμική περίοδο»,»Το ερωτικό λαϊκό τραγούδι». Ο Αλεξάτος, αφού κάνει μια σύντομη επισκόπηση της ελληνικής πολιτικής και κοινωνικής πραγματικότητας, εκτιμά ότι το 1959 «αποτελεί καμπή στην εξέλιξη του λαϊκού τραγουδιού» με την εμφάνιση του Μίκη Θεοδωράκη, επονίτη στην Κατοχή, ο οποίος μελοποίησε τον Επιτάφιο του Γιάννη Ρίτσου. Ήδη το 1949, ο επίσης επονίτης Μάνος Χατζιδάκις έδωσε μια διάλεξη στο θέατρο Αλίκης, επιχειρώντας να δείξει την αυθεντικότητα του ρεμπέτικου τραγουδιού. Με τα τραγούδια του Θεοδωράκη, σημειώνει ο συγγραφέας, για πρώτη φορά το τραγούδι του εργαζόμενου λαϊκού κόσμου αναγνωρίζεται ως βάση για την πολιτιστική αναγέννηση, η οποία συνδέεται άμεσα με την αντεπίθεση των ηττημένων και την ανάπτυξη του εργατικού κινήματος στα χρόνια 1960-1967.

Ολοκληρώνοντας τη μελέτη του πάνω στο μεταπολεμικό λαϊκό τραγούδι και τη σχέση του με τις κοινωνικές αντιθέσεις της εποχής του, ο Αλεξάτος συμπεραίνει ότι παρά την ήττα του λαϊκού κινήματος, δηλαδή του ΚΚΕ, το 1949, η εργατική τάξη όχι μόνο δεν αποδέχτηκε τις συνέπειες της ήττας, αλλά έφτασε στην ανοιχτή αμφισβήτηση των αποτελεσμάτων του Εμφυλίου, όπως έδειξε η λαϊκή έκρηξη των Ιουλιανών του 1965.

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: , ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top