Γιάννης Γιαννούδης : Τα παιδιά και η Ιστορία

Συνέντευξη στην Ελένη Γκίκα //

“A Very Bad Bad Thing” – Ένα παιδικό Παραμύθι στο Amazon

“Έχω συνειδητοποιήσει ότι είναι πολύ εύκολο να κάνεις κάποιον να αγαπήσει την Ιστορία. Αρκεί να σηκώσεις την κουρτίνα και να του δείξεις την πραγματική εικόνα κάθε εποχής”,

“Τα παιδιά είναι το καλύτερο “βαρόμετρο βαρεμάρας”.

Βαθύτατα γνώστης και των δυο, ο οικονομολόγος Γιάννης Γιαννούδης, εν μέσω κρίσης αποφασίζει να κάνει το βήμα κι αλλάζει ζωή. Δημιουργεί με την σύζυγό του πρότυπο βρεφονηπιακό σταθμό Το σπίτι της Dorothy Snot και υπογράφει το πρώτο Ιστορικό παραμύθι που ανεβάζει κι εκδίδει στο amazon.

Το βιβλίο “A Very Bad Bad Thing” το οποίο ήδη αγγλίδα κριτικός συγκρίνει με τα κλασικά παραμύθια του Σερ Ουώλτερ Σκωτ,  είναι, όπως μας λέει ο κύριος Γιαννούδης “ένα παραμύθι βασισμένο σε ένα πραγματικό γεγονός της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας.

Στην άκρη της γης υπάρχει μια μικρή χώρα, η Ελπίδα, που είναι διάσημη για τρία πράγματα: για τα ολόγλυκα καρπούζια, τις καθαρές θάλασσες και βέβαια τον βασιλιά της: τον βασιλιά Γεώργιο.

Μια μέρα, όλες οι χώρες γύρω από την Ελπίδα αρχίζουν να πολεμούν μεταξύ τους. Η μία θέλει να φάει τα καρπούζια της άλλης!

Ο βασιλιάς Γεώργιος φεύγει σε ένα μακρινό μέρος για να γλυτώσει. Θα μείνει εκεί μέχρι να τελειώσει ο μεγάλος πόλεμος.

Τι θα γίνει μετά; Θα καταφέρει να επιστρέψει στην Ελπίδα; Τι ρόλο θα παίξει σε αυτό η σοφή μάγισσα Δεσπινέλλα; Τι φοβάται ο βασιλιάς και πως συνδέονται όλα αυτά με το προϊστορικό σιδερένιο  τέρας που το λένε Ντίνο και ζει στο έρημο Νησί των Ελαιών;

Μία συναρπαστική ιστορία (ένας διδακτικός μύθος θα λέγαμε παλιά!) βασισμένη επάνω σε ένα πραγματικό ιστορικό γεγονός. Διαβάζεται ευχάριστα και παράλληλα μπορεί να οδηγήσει τα παιδιά να δουν την βαρετή κατά τεκμήριο Ιστορία με άλλη ματιά…”

–  Κύριε Γιαννούδη, γιατί στο amazon;

Δεν έκανα τίποτα περισσότερο απ’ ότι συμβαίνει κάθε μέρα σε χιλιάδες διαφορετικά μέρη του κόσμου. Έγραψα μία παιδική φανταστική ιστορία (στα αγγλικά), την εικονογράφησε καταπληκτικά ο φίλος μου ζωγράφος Βαγγέλης Θεοδωρίδης, την έκανε βιβλίο η καλή designer Chiara Aliotta και μετά, κυριολεκτικά «με το πάτημα ενός κουμπιού»,  το βιβλίο «εκδόθηκε» από το Createspace, μια ειδική εκδοτική υπηρεσία που προσφέρει το Amazon μέσω του οποίου οποιοσδήποτε μπορεί να εκδώσει οτιδήποτε. Και υπάρχουν πολλές τέτοιες υπηρεσίες στο internet. Δεν ξέρω εάν αυτό σε κάποιους φαίνεται σημαντικό, δεν είναι όμως, πιστέψτε με. Χιλιάδες βιβλία αυτό-εκδίδονται πλέον κάθε μήνα σε ολόκληρο τον κόσμο (indie publishing), είτε σε τυπωμένη είτε σε ηλεκτρονική μορφή, με μηδενικό κόστος, και αρκετά από αυτά γίνονται best sellers ή παίρνουν βραβεία λογοτεχνίας (αν και ακόμη έχουν να αντιμετωπίσουν κάποιο «πόλεμο» από τους μεγάλους εκδοτικούς οίκους και τα καθιερωμένα μέσα ενημέρωσης – εφημερίδες, περιοδικά κλπ).

Το ζήτημα λοιπόν δεν είναι το πως θα εκδώσει κάποιος το έργο του. Αυτό έχει λυθεί οριστικά (μιλάμε πάντα για την διεθνή αγορά). Για την έκδοση ενός βιβλίου, την δημιουργία ενός cd ή μιας ταινίας, κανείς δεν έχει πλέον ανάγκη έναν εκδότη ή μια εταιρεία παραγωγής δίσκων  ή ταινιών.

Το ζητούμενο είναι πως θα κατορθώσει ο ανεξάρτητος δημιουργός να προσελκύσει το ενδιαφέρον του κοινού για το έργο του μέσα σε έναν τεράστιο ωκεανό απίστευτης καθημερινά παραγόμενης πληροφορίας. Και αυτό εναπόκειται 100% σε αυτόν τον ίδιο, στο ποιες στρατηγικές προώθησης θα επιλέξει , στο πως θα χρησιμοποιήσει τα διεθνή social media – και φυσικά και στην τύχη! (αλλά αυτό είναι μία άλλη, τεράστια ιστορία με τρομερό-τρομερό ενδιαφέρον!)

– Η σχέση σας με την Ιστορία;

Εγώ δεν είμαι ούτε συγγραφέας, ούτε ιστορικός, ούτε έχω καμία άλλη ταμπέλα. Απλώς μου αρέσει να εξερευνώ τα πράγματα που κατά καιρούς με ενδιαφέρουν. Και η σύγχρονη ιστορία (19ος – 20ς αιώνας) με εξιτάρει ιδιαίτερα.

Όχι όμως τόσο η «επίσημη» ας πούμε ιστορία, αυτή που διδάσκεται στα σχολεία και τα πανεπιστήμια. Αυτή, στην χώρα μας τουλάχιστο, έχουμε καταφέρει να την μετατρέψουμε σε ένα απίστευτα βαρετό μόρφωμα. Η ουσιαστική και ενδιαφέρουσα Ιστορία δεν βρίσκεται στις υπναλέες αναλύσεις των δήθεν σπουδαίων καθηγητών, βρίσκεται στις πράξεις και στις ζωές αυτών που την δημιούργησαν. Στα πάθη τους, στα μίση τους, στις αδυναμίες τους, στις ματαιόδοξες ζωές τους.

Έχω συνειδητοποιήσει ότι είναι πολύ εύκολο να κάνεις κάποιον να αγαπήσει την Ιστορία. Αρκεί να σηκώσεις την κουρτίνα και να του δείξεις την πραγματική εικόνα κάθε εποχής (μέσα από τις μικρότητες της καθημερινής ζωή και τις σκοτεινές και «βρώμικες» πράξεις των πρωταγωνιστών) και όχι αυτή που τα επίσημα βιβλία έχουν καταγράψει με τρόπο βαρετό και καθόλου ενδιαφέροντα.

Το βιβλίο που έγραψα είναι ένα ιστορικό παραμύθι με άμεσες αναφορές σε ένα άγνωστο περιστατικό από την ζωή του βασιλέα Γεωργίου του Β’. Ένα παιδί μπορεί να την διαβάσει και να την ευχαριστηθεί  σαν μύθο – μπορεί όμως μετά (με την βοήθεια του γονέα ή του δασκάλου) να την συγκρίνει με το πραγματικό γεγονός και ίσως και να αρχίσει να νοιάζεται λίγο περισσότερο για την ζωή και την εποχή αυτού του βασιλιά στον οποίο συνέβη ένα τέτοιο περίεργο πράγμα!

– Πόσο μπορεί να αφορά ή να μην αφορά τα παιδιά η Ιστορία;

Τα παιδιά είναι το καλύτερο «βαρόμετρο βαρεμάρας». Εάν τους δώσεις κάτι χωρίς ενδιαφέρον θα τα «χάσεις» μέσα σε ένα λεπτό. Αντίθετα, εάν καταφέρεις να τα εξιτάρεις μπορούν να σε οδηγήσουν σε απίστευτα επίπεδα κατανόησης της γνώσης με τρόπο καινοτόμο και διαφορετικό.

Εάν λοιπόν ένας «δάσκαλος» τους μιλήσει για ιστορία με τρόπο βαρετό και ακαδημαϊκό δεν θα του δώσουν καμία σημασία – και πολύ καλά θα του κάνουν, έχουν τόσα πιο ενδιαφέροντα πράγματα  τα παιδιά να ασχοληθούν σήμερα!

Αν όμως ένας άλλος δάσκαλος, αντί να μιλήσει από καθέδρας στα παιδιά για την Ιστορία, προσπαθήσει να τα «εντάξει» μέσα στο ιστορικό πλαίσιο και στις ζωές των προσώπων με τρόπο βιωματικό και εξερευνητικό, ε, αυτός ο δάσκαλος έχει πολλές πιθανότητες να τα κερδίσει.

Παράδειγμα:  ένας δάσκαλος Ιστορίας παίρνει μια μέρα τα παιδιά του (ανεξαρτήτως ηλικίας) και τα πάει στο Τατόι. Εκεί κάνει μαζί τους βόλτα σε όλο το βασιλικό κτήμα και, περπατώντας, τους εξηγεί το ιστορικό πλαίσιο της νεώτερης ελληνικής πραγματικότητας. Δεν τους μιλάει για ημερομηνίες και τοπωνύμια, αλλά τους μιλάει για ανθρώπους με αδυναμίες, για μίση, για έρωτες, για κουσούρια. Και τους μιλάει με γλώσσα καθημερινή, κανονική, όχι με όρους «ξύλινους». Τους δείχνει τα κτίρια, τις διαδρομές, τους ξαναζωντανεύει παραστατικά γεγονότα που άλλαξαν την ζωή της χώρας μας τα τελευταία εβδομήντα χρόνια.

Τους δείχνει π.χ. που είχε «παρκάρει» τα τανκς του ο Πατακός όταν το ξημέρωμα της 21ης Απριλίου πήγε με τους άλλους δύο  να αναγγείλει στον βασιλιά το πραξικόπημα. Τα παιδιά περπατάνε στα ίδια μονοπάτια που η Φρειδερίκη περπατούσε αγκαζέ με την Ελένη Βλάχου και συνωμοτούσαν κουτσομπολεύοντας. Τους δείχνει πίσω από ποιο παράθυρο του παλατιού ήταν το δωμάτιο στο οποίο ξεψύχησε ο πρίγκιπας-βασιλιάς Αλέξανδρος μετά από το δάγκωμα του πίθηκου το οποίο του προκάλεσε αθεράπευτη μόλυνση. Και μετά, κάθονται όλοι μαζί κάτω από τα ίδια δέντρα που ο Παύλος ξεκουράζονταν όταν την άνοιξη βοηθούσε αυτοπροσώπως στο κλάδεμα και συζητάνε για τα οράματα που έβλεπε ο τελευταίος, λίγο πριν πεθάνει. Και για την μετέπειτα στροφή της γυναίκας του, της βασίλισσας Φρειδερίκης, προς την ινδική φιλοσοφία. Και τόσα άλλα.

Ε, τι πιστεύετε? Όταν τα παιδιά αυτά το βράδυ γυρίσουν στα σπίτια τους δεν θα είναι ενθουσιασμένα με τα όσα ανακάλυψαν; Δεν θα έχει πέσει μέσα στην ψυχή τους ο σπόρος της έρευνας, της θέλησης να μάθουν την πραγματική ιστορία της πατρίδας τους και της αγάπης για το παρελθόν που μας οδήγησε στο σήμερα;

– Η γνώση της Ιστορίας αλλάζει τα δεδομένα όσον αφορά την καθημερινότητα, κύριε Γιαννούδη;

Η ουσιαστική γνώση της ιστορίας μας βοηθά να καταλάβουμε τα μεγάλα «γιατί» Και δυστυχώς ή ευτυχώς, τα «γιατί» δεν αλλάζουν ιδιαίτερα σε βάθος χρόνου.

Κάποιος π.χ. που έχει κατανοήσει τους πραγματικούς λόγους που οδήγησαν την ανθρωπότητα στους δύο παγκόσμιους πολέμους (και ιδίως στον Β’), θα τρομάξει συνειδητοποιώντας το πόσο παρόμοια εξελίσσεται σήμερα η παγκόσμια κοινωνική ισορροπία.

Το μόνο που διαχρονικά αλλάζει είναι η συσκευασία, το περιτύλιγμα. Κάποτε π.χ. ο εκβιασμός γίνονταν με τα όπλα, σήμερα μπορεί να γίνεται με το χρήμα. Στο εσωτερικό του κουτιού όμως, στην ουσία των πραγμάτων, πάντα είναι ίδιες οι επιδιώξεις και ίδιοι οι σκοποί.

Κάποιος λοιπόν που κατανοεί διαχρονικά την παγκόσμια Ιστορία μπορεί πολύ πιο εύκολα να αναγνωρίσει στην καθημερινότητα στόχους και συμπεριφορές του παρελθόντος. Και φυσικά μπορεί να προβλέψει και να αντιδράσει πολύ καλύτερα από τον αδαή – άσε που το απολαμβάνει κιόλας!

– Η Ιστορία, πιστεύετε, είναι μια δεδομένη ή μια ρευστή πραγματικότητα- εποχή; δλδ είναι πάντοτε εκεί και εξαρτάται από τη ματιά μας;

Η ιστορία δεν είναι κάτι απρόσωπο. Είναι άθροισμα γεγονότων που προήλθαν από συμπεριφορές και πράξεις ανθρώπων. Και οι πράξεις αυτές συνέβησαν και συμβαίνουν για ένα εκατομμύριο λόγους, οι περισσότεροι από τους οποίους δεν είναι εμφανείς με την πρώτη ματιά.

Το αντικειμενικό λοιπόν αποτέλεσμα, το γεγονός, είναι πάντοτε εκεί. Συνέβη και καταγράφηκε, δεν αλλάζει. Οι λόγοι όμως που το προκάλεσαν αποκρυπτογραφούνται διαφορετικά από τον κάθε άνθρωπο ανάλογα με τις γνώσεις, την εποχή, τι μύχιες επιθυμίες του ή τα εκάστοτε συμφέροντα του. Εκεί είναι και η μαγεία όλου του πράγματος.

Αυτή η αποκρυπτογράφηση είναι φυσικά εντελώς υποκειμενική και εντελώς ρευστή. Είναι π.χ. απόλυτα συνηθισμένο για το ίδιο γεγονός, άλλη γνώμη να έχει κάποιος στα 20 του χρόνια και άλλη στα 50 του – όταν θα έχει ζήσει και θα έχει διαβάσει απείρως περισσότερα πράγματα.

Βρίσκω υπέροχη αυτή την ρευστότητα και την μετάλλαξη, η οποία προϋποθετει όμως να μην είμαστε δογματικοί και γεμάτοι παρωπίδες. Είναι σπουδαίο να έχουμε την απαιτούμενη ευρύτητα πνεύματος και χαρακτήρα η οποία θα επιτρέπει στον εαυτό μας να μεταβάλει άποψη και να κρίνει τα ίδια πράγματα διαφορετικά. Προσωπικά μιλώντας, οι άνθρωποι που δεν αλλάζουν χαρακτήρα και απόψεις με τα χρόνια εμένα με τρομάζουν….

– Σ΄ αυτό το εγχείρημα θα υπάρξει συνέχεια; Θα γράψετε κι άλλα ιστορικά παραμύθια, κύριε Γιαννούδη;

Το βιβλίο αυτό είναι όπως είπα ένας μύθος βασισμένος σε ένα πραγματικό και ελάχιστα γνωστό ιστορικό γεγονός. Σε αυτό το μοτίβο έχω σκεφτεί τουλάχιστο άλλες τέσσερις ιστορίες. Αν είμαστε καλά θα εκδοθούν άλλα δύο βιβλία την επόμενη χρονιά, και βλέπουμε. Για την ευχαρίστηση μας το κάνουμε άλλωστε!

– Πώς αντιδρούν τα παιδιά στο παραμύθι σας;

Δεν ξέρω να σας πω διότι το μόνο παιδί στο  οποίο έχω διαβάσει την ιστορία είναι η κόρη μου!  Αυτό που είναι σίγουρο είναι ότι μεγάλο μερίδιο της όποιας αντίδρασης των παιδιών απέναντι σε ένα παραμύθι εξαρτάται από το πως τους το μεταφέρουν οι μεγάλοι. Και μέχρι τώρα οι μεγάλοι δείχνουν να ενθουσιάζονται – με αποκορύφωμα μια βιβλιοκριτικό από την Αγγλία που έφτασε στο σημείο να συγκρίνει το βιβλίο με τα κλασικά παραμύθια του Σερ Ουώλτερ Σκωτ!

*  Το βιβλίο “A Very Bad Bad Thing” του Γιάννη Γιανούδη εκδόθηκε τον Σεπτέμβριο του 2012 από το CreateSpace Independent Publishing Platform και είναι διαθέσιμο στο Amazon (www.amazon.com/dp/1479224480/). Σύντομα θα είναι διαθέσιμο και σαν e-book για Kindle, iPad & iPhone.

Μέρος της συνέντευξης δημοσιεύθηκε στο περιοδικό «Ιστορία Σήμερα» (Έθνος) και στο diavasame.gr