Fractal

Όταν η δικαιοσύνη τυφλώνεται

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος //

 

 

«Για τα πληγωμένα αδέρφια μας» του Ζοζέφ Αντράς, μτφ: Γιώργος Καράμπελας, σελ. 134, Εκδ. Εικοστού Πρώτου

 

Ποιος τον ξέρει; Ποιος τον θυμάται; Γιατί κρύφτηκε κάτω από το χαλί ωσάν ενοχλητικό σημάδι που η επίσημη γαλλική πολιτική θέλησε παντί τρόπω να αποβάλλει από πάνω της; Ο Φερνάν Ιβτόν, ακόμη κι αν η γαλλική Ιστορία συνεχίζει να τον αποσιωπά, υπήρξε. Δεν είναι αποκύημα κάποιας επαναστατικής φαντασίας, ούτε μυθικό δημιούργημα μόνο και μόνο για να αποκτήσουν οι Αλγερινοί κάποιο συγκεκριμένο είδωλο στον αγώνα της ανεξαρτησίας τους από την γαλλική αποικιοκρατία. Πρόκειται για γάλλο κομμουνιστή από την Αλγερία, ο οποίος έπεσε θύμα της τυφλής δικαιοσύνης και της αδιαφορίας των Γάλλων να παραδεχθούν τα σφοδρά λάθη τους στην περιοχή. Στις 11 Φεβρουαρίου 1957, ο Ιβτόν καταδικάστηκε τελεσίδικα στην εσχάτη των ποινών παρά το γεγονός ότι το αδίκημά στο οποίο υπέπεσε θα μπορούσε να χαρακτηριστεί πλημμέλημα. Ναι, υπήρξε μέλος του Μετώπου Εθνικής Απελευθέρωσης (σ.σ.: η κύρια στρατιωτική οργάνωση της αλγερινής αντίστασης). Ναι, αποφάσισε να περάσει στην πλευρά των όπλων και να τοποθετήσει εκρηκτικό μηχανισμό σε ένα απομακρυσμένο κτίριο της βιομηχανίας στην οποία εργαζόταν. Επρόκειτο για μια ενέργεια συμβολικού χαρακτήρα που δεν φιλοδοξούσε να αφήσει πίσω της αθώα θύματα, αλλά να δείξει προς τη γαλλική κυβέρνηση ότι η αντίσταση είναι ενεργή. Αναγκαία υποσημείωση: είτε από αστοχία είτε από απειρία, η βόμβα δεν εξερράγη ποτέ. Ως εκ τούτου, δεν θα μπορούσε κανείς να προσδώσει στην επιχείρηση τον χαρακτήρα της «τυφλής δολοφονίας αθώων». Ο Ιβτόν συνελήφθη, ανακρίθηκε, βασανίστηκε και τελικά δικάστηκε (σε μια δίκη παρωδία), όμως, εξαρχής η μοίρα του ήταν προδιαγεγραμμένη. Οι γαλλικές Αρχές είχαν αποφασίσει να επιβάλλουν το σκληρό νόμο τους για να παραδειγματίσουν τους πιθανούς μιμητές του Ιβτόν. Κάπως έτσι, έγινε ο μόνος Ευρωπαίος που εκτελέστηκε στη διάρκεια του Πολέμου της Αλγερίας (βρισκόμαστε στο 1957). Παίρνοντας ως πρώτη ύλη αυτό το αναντίρρητο ιστορικό πλαίσιο, ο γάλλος συγγραφέας Ζοζέφ Αντράς μπήκε στα γαλλικά γράμματα (είναι το πρώτο του βιβλίο) με φόρα την οποία δεν θέλησε να ανακόψει ακόμη και όταν του απονεμήθηκε το Βραβείο Γκονκούρ πρώτου μυθιστορήματος. Προκαλώντας ένα μικρό λογοτεχνικό και αστικό σκάνδαλο δεν αποδέχθηκε το βραβείο. Μια άρνηση που δεν πέρασε φυσικά απαρατήρητη. Ο γάλλος συγγραφέας Πιέρ Ασουλίν καταφέρθηκε εναντίον του άγνωστου Αντράς. Άγνωστος; Τω όντι. Έχουμε να κάνουμε με έναν συγγραφέα που δεν τον έχει δει… φως της ημέρας. Χρησιμοποιεί ψευδώνυμο, ενώ δεν εμφανίζεται πουθενά, ούτε δίνει συνεντεύξεις. Αρκετοί άρχισαν να δημιουργούν θεωρίες συνωμοσίας, ενώ οι πλέον ευφάνταστοι αποφάνθηκαν πως είναι η… Μαργακρίτ Ντυράς. Επιστροφή, όμως, στο εκρηκτικό πόνημά του. Αν ήταν εβραίος ο Ιβτόν, αυτό το βιβλίο θα ήταν ένα καντίς, μια επιμνημόσυνη δέηση. Είναι, όμως, μια προσευχή για έναν αθώο ήρωα που δικαιώθηκε παρά τον αφανισμό του. Ο Αντράς περιορίζεται στα ουσιαστικά, τα καίρια και τα δραστικά του βίου του Ιβτόν. Η σφιχτοδεμένη ιστορία του επικεντρώνεται σε ένα δίπολο: το πώς γνώρισε τη γυναίκα του Έλεν, μια γυναίκα πολωνικής καταγωγής την οποία και παντρεύτηκε παρά το γεγονός ότι εκείνη είχε έναν γιο από προηγούμενο γάμο. Ξεπερνώντας όλες τις προκαταλήψεις του περιβάλλοντός του, ο Ιβτόν θα ερωτευθεί την Έλεν, αλλά κι εκείνη θα τον ακολουθήσει πιστά μέχρι την ύστατη στιγμή της ζωής του. Από τον έρωτα και τις ανάλαφρες στιγμές του ζευγαριού, ο Αντράς περνάει κατευθείαν στη σύλληψη και το γαϊτανάκι των προκλήσεων από την πλευρά της γαλλικής κυβέρνησης. Πάνω από το σώμα του Ιβτόν θα περάσει όλη την απανθρωπιά του γαλλικού κράτους. Κουφό στις εκκλήσεις σημαντικών ανθρώπων -όπως ο Σαρτρ ή ο Καμύ- και τυφλό να αντικρύσει κατάματα την αλήθεια και το δίκαιο, το γαλλικό κράτος, ο τότε γάλλος πρόεδρος Ρενέ Κοτί, αλλά και ο πολύς Φρανσουά Μιτεράν (τότε υπουργός Δικαιοσύνης) προτίμησαν να βουτήξουν τα χέρια τους σε αθώο αίμα, παρά να πράξουν αυτό που ήταν νομικά και ηθικά σωστό: να δώσουν χάρη στον Ιβτόν. Φοβούμενοι την κοινή γνώμη που φωνασκούσε υπέρ της παραδειγματικής τιμωρίας του αλγερινού τολμητία και ζητούσε πανηγυρίζοντας την κεφαλή του επί πίνακι, έδωσαν τη χαριστική βολή στον Ιβτόν.

 

Ο συγγραφέας Ζοζέφ Αντράς

 

Ο Αντράς αυτό που κάνει είναι να τον δικαιώνει λογοτεχνικά. Είναι φανερό πως παίρνει θέση και μάλιστα, παρά το γεγονός ότι έχουν περάσει πολλά χρόνια από τη στιγμή που πέθανε ο Ιβτόν, η γραφή του είναι πύρινη. Δεν φοβάται να στρατευτεί στις ιδέες του ήρωά του και βήμα βήμα να τον ντύσει με όλα τα χρώματα της δικαιοσύνης που δεν συνάντησε όσο πάλευε για τη ζωή του μέσα στη φυλακή. Υπάρχουν στιγμές σπαρακτικής έντασης (ειδικά όταν οι συγκρατούμενοί του φεύγουν από τη φυλακή και τον αγκαλιάζουν θερμά γνωρίζοντας πως αυτός δεν θα τη γλιτώσει). Υπάρχουν σκηνές ατόφιας σκληρότητας, αλλά και ολόθερμων συναισθημάτων. Ολόκληρη η νουβέλα είναι μια καταγγελία κατά της Γαλλίας. Η ιστορία, έτσι όπως αναδύεται από τον Αντρά, ρίχνει μια γερή κλωτσιά στο μαλακό υπογάστριο της χώρας και κάνει κομμάτια όλα τα εθνικά ψεύδη γύρω από το πώς φέρθηκε στην Αλγερία (δεν έχουν μόνο οι Αμερικανοί ενοχές με το Βιετνάμ). Ο Ιβτόν δεν αποζήτησε ποτέ το ρόλο του ήρωα, αλλά δεν αποχώρησε και από την κόκκινη γραμμή που έθεσε στη ζωή του και είχε να κάνει με τη θέλησή του να δει την Αλγερία ελεύθερη και αδέσμευτη. Πέραν της σαφούς ιδεολογικής τοποθέτησής του, ο Αντράς δεν γίνεται να μην θαυμαστεί για τις λογοτεχνικές αρετές που καταθέτει με αυτό το δημιούργημα. Ο ρυθμός είναι καταιγιστικός, νευρώδης και κοφτός. Η μετάφραση ανήκει στον Γιώργο Καράμπελα.

 

 

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top