Fractal

Μύγες, κουνούπια, μέλισσες, σφήκες

Γράφει ο Φίλιππος Φιλίππου //

 

“Το άπειρο πλήθος των εντόμων”, Γεράσιμος Α.Ρηγάτος, Εκδόσεις Ιωλκός, 2014, σελ. 400

 

 

Το βιβλίο Το άπειρο πλήθος των εντόμων με τον υπότιτλο «Στη Γλώσσα, στη Γραμματολογία και στο Λαϊκό Πολιτισμό» αναφέρεται στα έντομα, που είναι από τους αρχαιότερους οντογονικά οργανισμούς κι έχουν συνδεθεί με το ανθρώπινο είδος, τόσο για καλό όσο και για κακό. Ο συγγραφέας του, ο Γεράσιμος Ρηγάτος (1945), που εργάστηκε σε νοσοκομεία επί σαράντα χρόνια, ως διευθυντής παθολόγος-ογκολόγος, και είναι υφηγητής-άμισθος επίκουρος καθηγητής της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, εξετάζει το θέμα από κάθε πλευρά και το εξαντλεί, μιλώντας για τα έντομα από γλωσσική, γραμματολογική και λαογραφική πλευρά. Αρχίζει το παράξενο ταξίδι του στον κόσμο των εντόμων από τη μύγα, για την οποία ο Λουκιανός στο Μυίας Εγκώμιον καταγράφει τον μύθο μιας όμορφης κοπέλας που είχε ερωτευτεί τον Ενδυμίωνα, τον οποίο είχε αγαπήσει και η Σελήνη. Για να την εκδικηθεί, η σελήνη τον μεταμόρφωσε στο έντομο μύγα. Οι μύγες υπάρχουν στα ομηρικά έπη και ο Ρηγάτος παραθέτει τα σχετικά αποσπάσματα με την μετάφρασή τους. Την μύγα αναφέρει και ο Αισχύλος, ενώ αρκετοί λαογράφοι, όπως ο Ηλίας Πετρόπουλος, μνημονεύουν διαφόρων ειδών μύγες: βασιλόμυγα, κρεατόμυγα. Ακολουθεί το κουνούπι που προέρχεται από τη λέξη κώνωψ και το συναντάμε συχνά στην αρχαία γραμματεία. Έπονται η ψείρα, ο ψύλλος και το μυρμήγκι για τα οποία υπάρχουν τραγούδια, παροιμίες, μύθοι, αινίγματα και παιγνίδια. Μετά έχουμε το τζιτζίκι, ίσως το πιο ποιητικό έντομο από τα άλλα, μαζί βέβαια με τη μέλισσα. Γι’ αυτό έχουν γράψει στίχους ο Ησίοδος, ο Όμηρος, ο Θεόκριτος, ενώ το αναφέρουν ο Πλάτωνας (έγραψε σχετικό παραμύθι), ο Αριστοτέλης, ο Αριστοφάνης, ο Θεόφραστος. Η αράχνη είναι έντομο που επίσης αναφέρεται στη μυθολογία (ως υφάντρα) μαζί με τη θεά Αθηνά, η οποία την τιμώρησε για την έπαρσή της αναφορικά με την ύφανση. Ο Νικόλαος Πολίτης, ο πατέρας της λαογραφίας, στο έργο του «Παροιμίαι» σχολιάζει αρκετές παροιμίες όπου πρωταγωνιστεί η αράχνη.

Η μέλισσα είναι ίσως το μοναδικό έντομο που έχει εξημερωθεί από τον άνθρωπο και είναι εξαιρετικά χρήσιμο για τα προϊόντα που παράγει.

Την αναφέρουν ο Ησίοδος και ο Όμηρος, ενώ λόγω του εύηχου του ονόματος της το πήραν τοποθεσίες και χωριά, αλλά και άνθρωποι. Ο Ιπποκράτης, ο πατέρας της Ιατρικής, θεωρεί το μέλι σπουδαίο φάρμακο (είναι πρώτη ύλη γλυκαντικών, αλοιφών, υποθέτων, εμπλάστρων, κεριών και έκδοχο φαρμάκων). Συγγενικό έντομο της μέλισσας είναι η σφήκα, «Σφήκες» και έργο του Αριστοφάνη. Άλλα ενοχλητικά έντομα είναι η ακρίδα, ο σκορπιός και το σκαθάρι. Ο Ρηγάτος μνημονεύει το έργο του Έντγκαρ Άλαν Πόε Ο χρυσός σκαραβαίος, το οποίο ο Εμμανουήλ Ροΐδης μετέφρασε ως “Ο χρυσοκάραβος”. Έχουμε ακόμα τον γρύλλο ή τριζόνι, τον μεταξοσκώληκα και την πυγολαμπίδα ή κωλοφωτιά. Στον επίλογό του, ο συγγραφέας σημειώνει ότι πολλοί ειδικοί υποστηρίζουν πως στο μέλλον η κλιματική αλλαγή θα ευνοήσει πολλά είδη εντόμων που θα πολλαπλασιαστούν με έντονους ρυθμούς. Αυτό συνεπάγεται, προσθέτει, απώλειες στην αγροτική παραγωγή σε φυτά και σπόρους, επανεμφάνιση ξεχασμένων νοσημάτων και υποβάθμιση της ζωής των ανθρώπων. Επιπλέον, άλλοι επιστήμονες εκτιμούν ότι η αύξηση των ανθρώπινων πληθυσμών θα προκαλέσει πρόβλημα επισιτισμού και συνακόλουθα πείνα, οπότε θα χρειαστεί καλλιέργεια ορισμένων εντόμων για να καταναλωθούν από τον άνθρωπο.

Το συγκεκριμένο θέμα εμπίπτει στην επιστημονική φαντασία, οπότε τα σχόλια πάνω σε αυτό ανήκουν σε μελλοντολόγους. Εμείς μένουμε στο παρόν βιβλίο, λίαν εύχρηστο και κατατοπιστικό.

 

Ο συγγραφέας Γεράσιμος Ρηγάτος

 

 

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top