Fractal
Home / ΑΠΟΨΕΙΣ / «Γεννιόμαστε ή γινόμαστε;»
09/03/2016, 10:36 πμ

«Γεννιόμαστε ή γινόμαστε;»

Του Νίκου Τσούλια // *

 

clip_image002[39]

Ceccoli Raffaello (π. 1800 – β’ μισό 19ου αιώνα), Τσέκολι (Τσέκολης) Ραφαήλ, Ακρόπολη, 1853

Έχω αναφερθεί στο μανιχαϊκό τρόπο σκέψης, στη διπολική απλούστευση των ζητημάτων και στην «πρωτόγονη» μεθοδολογία ανάλυσης του τύπου «άσπρο – μαύρο», που όχι μόνο δεν προσεγγίζουν τα προς εξέταση ζητήματα, αλλά «σκοτώνουν» την όποια απόπειρα διεισδυτικής έρευνας, προκαλούν αβέβαια και επισφαλή συμπεράσματα και τελικά αποκρύπτουν την ουσία των θεμάτων.

Έτσι το πλασματικό ερώτημα που θέτω αντιστοιχεί μεν στις μεγάλες συζητήσεις γύρω από την ανάδυση της ανθρώπινης ιδιότητάς μας που επέσυραν μεγάλες ιδεολογικές και κοσμοθεωρητικές αντιπαραθέσεις – η συντηρητική θεώρηση τονίζει το «γεννιόμαστε» και η αριστερή το «γινόμαστε» -, αλλά τελικά δεν έχει οδηγήσει σε κάποιου είδους συμπέρασμα. Και αυτό οφείλεται στην επίπλαστη διπολική και απολύτως απλουστευτική προσέγγιση του ερωτήματος.

clip_image001

Γύζης Νικόλαος (1842 – 1901, Άνθη, πριν το 1895

Ας εξετάσουμε όμως κάποιες πτυχές του διλήμματος, για να καταδειχθεί η πολυπλοκότητα του όλου ζητήματος. Το δίπολο «γεννιόμαστε – γινόμαστε» υπονοεί σαφώς το κατά πόσο είμαστε βιολογικά ή κοινωνικά όντα, αλλά δεν έχει κάποια σαφή όρια στο … εσωτερικό του. Στο «γεννιόμαστε» υπάρχει μια οριακή στιγμή, η έξοδός μας στο φως του ήλιου, αλλά η «γέννησή» μας είναι μια διαρκής διαδικασία που ξεκινάει από το ζυγωτό κύτταρο (αυτή την όμορφη βιολογική συνάντηση των δύο φύλων) και φτάνει μέχρι την πλήρη ανάπτυξή μας και ακόμα και μέχρι το θάνατο, αφού και μέχρι τότε το γονιδίωμά μας και το βιολογικό μόρφωμά μας συνεχίζει να εκφράζεται. Αλλά και το «γινόμαστε» είναι ένα συνεχές, που εκκινεί ακόμα και πριν τη γέννησή μας (αφού η κοινωνικοπολιτισμική καταγωγή μας θα αποβεί παράγοντας διαμόρφωσής μας) και θα επιδράσει μέχρι το τέλος της ζωής μας και ίσως – για να το … χρωματίσω – και πιο πέρα απ’ αυτό, αφού θα συνεχιστεί η άποψη των ανθρώπων για εμάς και μετά το τέλος μας και επομένως η κοινωνική μας φυσιογνωμία είναι παρούσα και μετά το βιολογικό μας τέλος.

Το γεννιόμαστε βρίσκεται σε μια συνεχή αλληλεπίδραση με το γινόμαστε. Δεν είναι η γέννηση που τα ξεχωρίζει. Το γενετικό υπόστρωμά μας εκφράζεται καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής μας και προφανώς ακόμα πριν γεννηθούμε και συναρθρώνεται με το κοινωνικό περιβάλλον μας το οποίο επίσης δρα πριν ακόμα γεννηθούμε και διατρέχει το είναι μας σε όλη μας τη ζωή. Το βιολογικό και το κοινωνικό «είναι» μας έχουν μια αξεδιάλυτη σχέση, με μια διαλεκτική ενότητα αντίθεσης και σύνθεσης σε κάθε σημείο της έκφρασης της λειτουργίας μας. Το βιολογικό διαρκώς συνδιαλέγεται με το κοινωνικό.

Τα πρότυπα για το σώμα μας και εν πολλοίς για την ίδια τη βιολογία του επηρεάζονται από τα κοινωνικά στερεότυπα και έτσι η εικόνα που έχουμε για το σώμα μας προηγείται της όποιας αντανάκλασης του σώματός μας επί της σκέψης μας. Δηλαδή η εικόνα που έχουμε για το σώμα μας (και για τον εαυτό μας) είναι σύμμειξη τόσο της εικόνας των αισθήσεων όσο και της εικόνας που έχουμε διαμορφώσει εκ των προτέρων με βάση τα κοινωνικά διαμορφωμένα στερεότυπα.

Ας δούμε και ένα άλλο παράδειγμα, το ζήτημα της γλώσσας. Από το βιολογικό μας υπόστρωμα υπάρχει εν δυνάμει η δυνατότητα του ομιλείν, η δυνατότητα ανάπτυξης της γλώσσας – λόγουκαι ως εκ τούτου η δυνατότητα ανάδυσης ουσιαστικά της ανθρώπινης ιδιότητάς μας. Αν, όμως, το νεογέννητο δεν βρεθεί σε ανθρώπινο περιβάλλον και ζήσει, για παράδειγμα, ανάμεσα σε ζώα, όπως συνέβη με τον άγριο της Αβεϊρόν, δεν θα αποκτήσει ποτέ τη δυνατότητα του λόγου και την ουσιαστική ιδιότητα του ανθρώπου.

Είναι, λοιπόν, το γεννιόμαστε με το γινόμαστε δύο παράλληλες πορείες; Όχι, είναι μια πορεία, γιατί ο άνθρωπος είναι μια ενότητα και οι έννοιες «κοινωνικό» και «βιολογικό» είναι δύο διαφοροποιημένες ματιές – τεχνικές του πολιτισμού μας για να αναπτυχθεί μια επιμερισμένου τύπου γνώση και θεώρηση του ανθρώπου.

Οι λέξεις και ο κόσμος τους είναι η μεγάλη κατάκτηση της αφεντιάς μας. Εκεί βρήκαμε τη δυνατότητα να δραπετεύσουμε οριστικά και αμετάκλητα από το ζωώδες παρελθόν μας. Αλλά, από την άλλη όψη, οι λέξεις σχηματοποιούν την άποψή μας για τον κόσμο και για το εαυτό μας και συχνά μας παγιδεύουν σε φορμαλισμούς που μάλλον απομειώνουν την απόπειρα ουσιαστικής προσέγγισης της πραγματικότητας. Στη συζητούμενη περίπτωσή μας, οι έννοιες «κοινωνικό» και «βιολογικό» ακόμα και για τις ανάγκες του ορισμού τους διαφοροποιούνται και αντιπαρατίθενται. Και είναι αυτή η αντιπαράθεση που γεννά και το πλασματικό δίλημμα – ερώτημα του τίτλου το άρθρου μας. Ο άνθρωπος είναι κοινωνικό ον. Η βιολογικότητά του πρέπει και μπορεί να συζητηθεί μόνο υπό το πρίσμα της ανθρώπινης – κοινωνικής ιδιότητάς μας και όχι κατά αντιπαράθεση με αυτή. Εκεί αποκτά το νέο της αναδυόμενο νόημα. Και σε τελική προσέγγιση, η κοινωνικότητα θα συνεκφράσει και θα δώσει νέο περιεχόμενο στη βιολογικότητα.

clip_image002[41]

Αλταμούρας Ιωάννης (1852 – 1878), Καράβι στην ακρογιαλιά, 1874

 

 

* Ο Νίκος Τσούλιας είναι καθηγητής σε λύκειο. Έχει εκλεγεί πρόεδρος της ΟΛΜΕ τέσσερις φορές (1996 – 2003). Διδακτορικό στην Ειδική Αγωγή. Δύο βιβλία: “Σε πρώτο πρόσωπο” και «Παιδείας εγκώμιον».  Συνεργάστηκε με: «ΜΕΣΗΜΒΡΙΝΗ» (1980 – 1986), «ΕΞΟΡΜΗΣΗ» (1988 – 1996) και “ΤΟ ΑΡΘΡΟ” (2010- σήμερα) καθώς και με αρκετά περιοδικά. (https://anthologio.wordpress.com/)

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες:
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top