Fractal

Η ομιλία των φωνηέντων

Γράφει η Λίλια Τσούβα //

 

Μαρία Γερογιάννη «Φωνή φωνηέντων», εκδόσεις Μελάνι

 

Ο Ελβετός γλωσσολόγος Φερντινάν ντε Σωσσύρ χρησιμοποίησε τους όρους γλώσσα (langue), για να διακρίνει τη γλώσσα ως σύστημα ή δομή και τον όρο ομιλία (parole), για να επισημάνει οποιαδήποτε εκφορά στη γλώσσα αυτή, όπως για παράδειγμα ένα μυθιστόρημα ή ένα ποίημα.

Η Μαρία Γερογιάννη στην πρόσφατη ποιητική της συλλογή Φωνή φωνηέντων, από τις εκδόσεις Μελάνι, ποιεί ομιλία με τα φωνήεντα. Τοποθετεί στην αρχή τα λόγια του Raymond Queneau, «Είναι αρκετό ν’ αγαπάς τις λέξεις για να γράψεις ένα ποίημα». Και από τη δική της αγάπη για τις λέξεις δημιουργούνται σαράντα ένα ποιήματα. Θέμα τους, τι άλλο; Τα κλασικά ανθρώπινα προβλήματα: ο χρόνος, η προδοσία, η μνήμη, ο έρωτας, η ζωή, ο θάνατος.

Χρησιμοποιεί κυρίως τη μικρή φόρμα με τον κοφτό και πυκνό λόγο που περατώνει σύντομα τα νοήματα. Κύριο μέσο έκφρασης η εικόνα και ο λυρισμός. Ο στίχος είναι ελεύθερος, χωρίς ρίμα.

Οι καταστάσεις προσεγγίζονται μέσα από τα φωνήεντα. Τα φωνήεντα είναι αυτά που μιλούν, θλίβονται, στοχάζονται, ερωτοτροπούν. Το φωνήεν α έχει τη μεγαλύτερη χρήση, με αρκετούς τίτλους, στίχους να αρχίζουν από το γράμμα αυτό. Αγαλμάτινη, αρχή, άοπλα, απροστάτευτα, ανυπεράσπιστα, ανέσπερη.

 Και τα δίψηφα σύμφωνα;

 Μπ, ντ, τσ, τζ, γκ, γγ

 

Τα δίψηφα σύμφωνα

Δύσκολος ο ήχος τους

Στο τέλος άηχα καταλήγουν

Χρησιμοποιούνται κυρίως τα επίθετα και τα ουσιαστικά που εκφράζουν καταστάσεις, όχι ενέργειες. Το ρήμα, δηλωτικό πράξης, έχει ασθενέστερη χρήση. Σύνηθες σχήμα η ολική επανάληψη λέξης ή φράσης και οι παραλληλισμοί, επαναλήψεις δομής στην οποία προστίθενται καινούργια στοιχεία. Στη σύνθεση που ακολουθεί έχουμε επανάληψη λέξης (Αγαλμάτινη), παραλληλισμό (Στον απόηχο οροσειράς βλεμμάτων – Στον απόηχο των κρότων της φωτιάς ) και ένα μόνον ρήμα στο τέλος για να εκφράσει την ενέργεια των καταστάσεων που προηγούνται.

 

Αγαλμάτινη,

 

Στον απόηχο οροσειράς βλεμμάτων

Κορυφογραμμή,

βαθειά σκαμμένα μονοπάτια

Σπλάχνα ψυχής

Λυγμοί καμπάνας

Στάχτες σιωπών στους ανέμους των χαλασμών

 

Αγαλμάτινη,

 

Στον απόηχο των κρότων της φωτιάς

Λάγνος αφρός στα πέλματα των προσδοκιών

Απόσταγμα ορφάνιας των πουλιών

Ρυάκι από χείμαρρο που σβήνει

 

Μαρία Γερογιάννη

 

 

Τα επίθετα και τα ουσιαστικά τις περισσότερες φορές σχηματίζουν αυτόνομες λεκτικές εικόνες. Ο λόγος κατ’ αυτό τον τρόπο αποτυπώνει στιγμιότυπα, όπως συμβαίνει με το φακό στη φωτογραφία ή με τη ζωγραφική.

Στο τραπέζι.

Το λουλούδι ντεκόρ

Τέσσερεις καρέκλες

Άδειες οι τρεις

Αράχνη στα πέταλα

 

Ζωή

Όμορφα και εκεί ποζάρεις.

 

Μερικές φορές μια εικόνα αρκεί για να καταγράψει το συναίσθημα. Έτσι αποδίδεται το φευγαλέο. Η μελαγχολία του διατρέχει τις καταστάσεις. Μια αίσθηση παροδικότητας διαποτίζει τους στίχους μέσα από την οποία αναδεικνύονται τα πράγματα, η φύση, τα πρόσωπα. Ο αναγνώστης μένει στις στιγμές:

Όμορφη πού ‘ναι η βροχή Σαν στάζει στο ποτήρι σου!

Πόσο γλυκύς ο οίνος! Μέθυσε το θολό τοπίο και ευδιάκριτα υπέγραψε

Η σκέψη κινείται συνειρμικά με τη μνήμη να παίζει τον κυρίαρχο ρόλο. Το ποιητικό υποκείμενο χάνεται μέσα στην ανάμνηση, αφήνεται στο ταξίδι των ατάραχων εικόνων, όταν οι σβησμένες κάμαρες φωταγωγούνται.

 

Οι μνήμες ψιθυρίζουν Σελίδες

Υψώνεται ο ουρανός

 

Τα χρώματα του Κόσμου αναμειγνύονται

Η Ζωγραφιά

 

Σβησμένες κάμαρες φωταγωγούνται

Ατάραχες οι εικόνες ταξιδεύουν…

 

Στην ποίηση της Γερογιάννη ο λυρισμός μιλά με γλώσσα αμφίθυμη. Οι αντιθέσεις ισορροπούν επειδή εκκινούν από τη βεβαιότητα και την αποδοχή αυτής της αμφισημίας.

Η γη σαν αποδημητική Περσεφόνη, χαροκοπά αλλά και ξαναγεννιέται.

 Την αρχή ακολουθεί πάντα το τέλος.

Το ποιητικό υποκείμενο αποδέχεται αυτό το δυισμό ως βασικό στοιχείο των πραγμάτων. Συμφιλιώνεται με τη συναισθηματική οδύνη που αφήνει στο πέρασμά της η δυαδικότητα των καταστάσεων και η συνειδητοποίηση του φευγαλέου, η αίσθηση του τέλους και οι χωρισμοί. Η θεματική εξάλλου κατακλύζεται από την αίσθηση του τέλους: η Ιθάκη σκεπάζεται από τη σκουριά του χρόνου, η μνήμη με την άσπρη μαργαρίτα καταλήγει θλίψη που ντύνεται Ρομφαία, ενώ οι έρωτες έχουν συνήθως unhappy end.

Η αμφισημία είναι βασικό στοιχείο στην ποίηση της Γερογιάννη. Στην αρχή προσεγγίζει τις καταστάσεις με λέξεις λυτρωτικές, με εικονοποιήσεις που αισθητοποιούν την αισιόδοξη πλευρά των πραγμάτων. Αντί όμως να μείνει στη φωτοβόλα δύναμή τους, τις εκτινάσσει τελικά στο βάθος του ίδιου πηγαδιού από το οποίο τις ανάβλυσε. Ακόμη και στα ποιήματα που προσωποποιούν τις εποχές, εκεί όπου το πάρτυ των φωνηέντων και του λυρισμού σπέρνει αισιοδοξία, ευωδιές και χρώματα, έρχεται ο τελευταίος στίχος να ακυρώσει το όποιο θετικό συναίσθημα, να δηλώσει το αναπόφευκτο τέλος.  

Άνοιξη χαμηλοβλεπούσα

Δες, πως ο ήλιος σου ολάνθιστος ταξιδεύει

Οι πεταλούδες μοιράστηκαν τις φορεσιές σου

 

Η Διηδάμεια, η Ιφιμέδεια

 

Πέταξες με τα φτερά τους

Θαμπώθηκες απ΄ το δικό σου κάλλος

 

Βουβός ο λυγμός του αμετάκλητου τέλους.

 

Τα περισσότερα επίθετα εξάλλου στη συλλογή έχουν ως πρώτο συνθετικό το στερητικό α-:

           Άοπλα

  • Απροστάτευτα
  • Ανυπεράσπιστα

Μέσα σε τρένο της σιωπής

Ακούμπησες τη διαδρομή σου.

Οι σταθμοί

απροστάτευτα σκαλοπάτια,

ανέβαιναν ή κατέβαιναν

Πώς να αποφασίσεις

 

Αγάπες άοπλες,

πού να τις ανταμώσεις

 

Αγάπες ανυπεράσπιστες,

ποιος θα σας λυπηθεί

Η ίδια η αγάπη σάς απέπεμψε

Παρά όμως την αίσθηση του τέλους, οι στίχοι της Γερογιάννη έχουν έναν κυματισμό, κάτι το αιθέριο, κάτι το λεπτεπίλεπτο και ταυτόχρονα σκληρό. Εκπέμπουν έναν υπόρρητο ρομαντισμό, έναν αισθησιασμό. Είναι εξάλλου στίχοι εικαστικοί. Η φωτογραφία, η γλυπτική η ζωγραφική καθρεφτίζονται μέσα τους.

Το κάδρο έχει μόνο μία όψη

 

Σε  ομιχλώδες τοπίο, η λιτή φιγούρα

αφαιρούσε το κόκκινο ένδυμα που

κάλυπτε τη γύμνια της.

Σώμα κυματισμός, μαλλιά του αέρα

 

Το  ομιχλώδες τοπίο και το κόκκινο

η Φωτογραφία

Η γύμνια της απομονώθηκε από το έργο τέχνης

 

Δεν ενδιέφερε

 

Η Μαρία Γερογιάννη με εικονοποιήσεις, λόγο συνειρμικό, λυρικό και λακωνικό εκπέμπει μια ποίηση εσωτερική, υπαινικτική. Τα ποιήματά της μοιάζουν θραύσματα ψυχής που ισορροπεί ανάμεσα στη δραματική συνειδητοποίηση του ατελέσφορου των πραγμάτων και την ανάγκη διεξόδου μέσα από το λυρικό και ρομαντικό εγώ, ασχέτως εάν είναι τελικά αυτό που ηττάται. Για όποιον αγαπά την καλή ποίηση, η συλλογή Φωνή φωνηέντων είναι μια ξεχωριστή συλλογή που θα αγαπήσει.

Έρωτας

 

Το σώμα της,

σώμα της λύρας

Το βλέμμα του,

 δοξάρι

Η νύχτα αγκαλιάζει

 

Τον Έρωτα τον τίμησαν

μ΄ όλα στα σύνεργα του φεγγαριού.

 

Άχρονη ατελεύτητη στιγμή

στην αιωνιότητα.

 

Μέσα σε μυστήριο

Μέσα στα άχραντα μυστήρια

γεννήθηκε με σκέψεις Θεϊκές.

 

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top