Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Ιστορία από χώμα
14/06/2017, 12:58 μμ

Ιστορία από χώμα

Γράφει η Νάσια Διονυσίου // *

 

Κωνσταντία Σωτηρίου «Φωνές από χώμα», εκδ. Πατάκη

 

Η Κωνσταντία Σωτηρίου, μετά την πρώτη, πολύ επιτυχημένη, λογοτεχνική της εμφάνιση το 2015, με το μυθιστόρημα «Η Αϊσέ πάει διακοπές» (εκδ. Πατάκη), επανέρχεται τώρα με τη νουβέλα «Φωνές από χώμα», στο κείμενο της οποίας είχε στηριχθεί η θεατρική παράσταση «Τζεμαλιγιέ» που ανέβηκε το 2016 στην Κύπρο. Και στα δύο βιβλία της, η Σωτηρίου καταπιάνεται με πραγματικές ιστορίες γυναικών, μέσα από τις οποίες ξεδιπλώνονται παραγνωρισμένες ή συσκοτισμένες πτυχές της σύγχρονης –και αμιγώς ανδροκρατούμενης– πολιτικής ιστορίας της Κύπρου και, ειδικότερα, αυτού του τόσο πολύπλοκου ζητήματος που με μία φράση συνηθίζουμε να αποκαλούμε «κυπριακό».

Η πρώτη ιστορία αρχίζει να ξετυλίγεται με αφορμή το άνοιγμα των οδοφραγμάτων το 2004, όταν πια αποκαλύπτεται η πραγματική ταυτότητα μιας Ελληνοκύπριας, που εξαιτίας του έρωτά της για κάποιο Τουρκοκύπριο, έζησε αποκρύπτοντας από όλους, ακόμα και από τον ίδιο τον γιο της, την καταγωγή της. Στη δεύτερη ιστορία οι αποσπασματικές και μεταξύ τους ασύνδετες αφηγήσεις δεκατριών γυναικών, με κεντρική ηρωίδα την Τουρκοκύπρια πόρνη Τζεμαλιγιέ, συνθέτουν τα γεγονότα που οδήγησαν στο ξέσπασμα των δικοινοτικών ταραχών του 1963, προάγγελο των όσων ακολούθησαν το 1974.

Στο μεγαλύτερο σώμα και των δύο βιβλίων της, η Σωτηρίου τολμά να χρησιμοποιήσει την κυπριακή διάλεκτο, η οποία, παρότι ενδεχομένως αρχικά δυσχεραίνει την κατανόηση, τελικά όχι απλώς προσθέτει στην αφήγηση προσδίδοντάς της προφορικότητα, ζωντάνια και αμεσότητα, αλλά και δημιουργεί τις αναγκαίες συνθήκες για ακριβή αποτύπωση του περιβάλλοντος χωροχρόνου, χωρίς τον οποίο δεν μπορούν ούτε να νοηθούν, αλλά ούτε να ερμηνευθούν τα γεγονότα.

Εντυπωτικές εικόνες –το μητρικό γάλα που σμίγει πάνω από τη λεκάνη με το ξεπλυμένο αίμα από τα ρούχα του φονιά, το επίμονο τρίψιμο με την ελούφα για να φύγει από το σώμα ο έρωτας, ο τόπος γεμάτος πεθαμένες πεταλούδες που αγάπησαν–, λειτουργική ένταξη στην αφήγηση παραδόσεων, προκαταλήψεων, τραγουδιών –τα έθιμα ταφής, το ζύμωμα των κεφτέδων, το ξεπίκρισμα των μελιτζάνων, τα πρόωρα πεσμένα σύκα, οι κρωξιές της κουκουβάγιας–, και παραληρηματικές, εμμονικές επαναλήψεις –το κρίμα στον λαιμό τους, το κρίμα στον λαιμό τους, ανάπνεε, Πάμπο ανάπνεε, ανάπνεε–, είναι ορισμένα από τα βασικά χαρακτηριστικά που καθιστούν το ύφος της Σωτηρίου, ιδίως μετά και το δεύτερο της βιβλίο, απολύτως διακριτό και προσωπικό. Ακόμη πιο μεστή η γραφή στο βιβλίο αυτό, πιο σφιχτοδεμένη, πιο απελευθερωμένη και απαλλαγμένη από περιττές εξιδανικεύσεις ή νοσταλγικές εξάρσεις, προκαλεί, χωρίς όμως να εκβιάζει, την αγωνία και τη συγκίνηση, καθηλώνοντας τον αναγνώστη στο δικό της τέμπο.

 

Κωνσταντία Σωτηρίου

 

Αν και, όπως αναφέρει η συγγραφέας σε συνεντεύξεις της, αυτό που την ενδιαφέρει είναι οι μικρές λεπτομέρειες, αν και ασχολείται διεξοδικά με πιστευτές ιστορίες του γυναικόκοσμου που τη μεγάλωσε, στην πραγματικότητα δεν γράφει γι αυτές. Αντίθετα, τις μετέρχεται, ώστε να μπορέσει μέσα από τις λεπτομέρειες/ψηφίδες να ανασυνθέσει τη σφαιρική εικόνα/ψηφιδωτό και μέσα από τις μικρές καθημερινές ιστορίες να γράψει για τη Μεγάλη Ιστορία. Ταυτόχρονα, όμως, επιδιώκει να υπενθυμίσει ότι δεν υπάρχει μία μόνο ιστορία, μία μόνο ιστορική αλήθεια, αλλά τόσες όσες των προσώπων που, εσκεμμένα ή άθελά τους, την δημιουργούν ή την υφίστανται. Και πως, όπως παρατήρησε χρόνια πριν ο Χρόνης Μίσσιος, όταν ο άνθρωπος ξαναρχίσει να γράφει πια την ιστορία κάθετα, όχι για λαούς και για μάζες, αλλά για τον Παύλο, για τη Ρηνιώ, για την Ελένη, για το μάστρο-Στέφανο, τότε μονάχα οι άνθρωποι θα ξέρουν τι κοστίζει η ιστορία…

 

 

* Η Νάσια Διονυσίου γεννήθηκε και ζει στην Κύπρο. Είναι μητέρα της Μυρτώς. Η πρώτη της συλλογή διηγημάτων, με τίτλο «Περιττή ομορφιά», κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Το Ροδακιό.

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top