Φως στο «τούνελ» του Εγκεφάλου

Γράφει η Ρίτα Βελώνη //

Οι ερευνητικές προσπάθειες των τελευταίων χρόνων στα «άδυτα» του εγκεφάλου, έχουν αρχίσει να αποδίδουν. Οι επιστήμονες είναι πλέον σε θέση  να γνωρίζουν πολλές –και μέχρι τώρα άγνωστες- από τις λειτουργικές διαδικασίες του πολύπλοκου αυτού  οργάνου, καθώς και να αντιμετωπίσουν καλύτερα τις ασθένειες και τις δυσλειτουργίες που πηγάζουν από τις εγκεφαλικές βλάβες.

Οι τεχνοκράτες τον αποκαλούν υπέρ προηγμένο «υπολογιστή». Όσοι αρέσκονται στη φιλοσοφία, θεωρούν ότι είναι μία «ζυγαριά» των «θέλω» και των «πρέπει» μας. Σε κάθε περίπτωση, ο εγκέφαλος είναι το μυστηριώδες όργανο που κατευθύνει τις σκέψεις και τα αισθήματά μας, καθορίζει τις αντιδράσεις μας, συντονίζει τις κινήσεις μας, συμβάλει στην πνευματική και σωματική μας υγεία, στην διατήρηση της μνήμης μας, ακόμη και της σεξουαλικότητά μας. Ας δούμε, όμως, τι επισημαίνει η διεθνής επιστημονική κοινότητα σε ότι αφορά την πρόοδο στην κατανόηση των εγκεφαλικών λειτουργιών και στην θεραπεία των ασθενειών που προκύπτουν, όταν ο εγκέφαλος δυσλειτουργεί.

Ανατρεπτικά τα νέα δεδομένα

Την τελευταία δεκαετία, όλο και πιο συχνά φθάνουν στη δημοσιότητα νέες ανακαλύψεις σχετικά με τον εγκέφαλο. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο το γεγονός ότι σε αυτή τη χρονική περίοδο τρία βραβεία Νόμπελ, δόθηκαν για έρευνες που έφεραν στο φως νέα δεδομένα για τις δυνατότητες του εγκεφάλου, ανατρέποντας πολλές από τις προηγούμενες θεωρίες. Όπως αυτές, οι οποίες παλαιότερα έκαναν τους επιστήμονες να εκτιμούν ότι χρησιμοποιούμε μόνον το 10% των δυνατοτήτων του. Οι σύγχρονοι ερευνητές υποστηρίζουν ότι κάτι τέτοιο δεν ισχύει. Τα τμήματα του εγκεφάλου – σημειώνουν – λειτουργούν ως σύνολο και δεν είναι δυνατό κάποια από αυτά να είναι ανενεργά. Μάλιστα, πρόσφατες έρευνες αποκάλυψαν ότι τα εγκεφαλικά κύτταρα μπορούν να συνεχίσουν να σχηματίζονται και ότι κάθε νέα μάθηση πιθανώς συνεισφέρει στη μακροζωία τους. Ακόμα, τα τελευταία ερευνητικά δεδομένα δείχνουν ότι και ο εγκέφαλος των ενηλίκων έχει πλαστικότητα ενώ, ως πριν από μερικά χρόνια, η επιστήμη θεωρούσε ότι πλαστικότητα έχει μόνο ο εγκέφαλος των παιδιών. Έτσι, όπως υποστήριξαν οι ειδικοί στο πλαίσιο του Πανευρωπαϊκού Συνεδρίου ESCO (European Stroke Conference: Χωρίς φάρμακα και χειρουργικές επεμβάσεις ο ανθρώπινος εγκέφαλος μπορεί να «αυτοεπιδιορθωθεί» ή να αναδιοργανωθεί, δημιουργώντας νέες συνδέσεις μεταξύ των νευρώνων του. Όταν λοιπόν μετά από ένα ατύχημα ή εγκεφαλικό επεισόδιο μια εγκεφαλική περιοχή δυσλειτουργεί, μια άλλη περιοχή μπορεί να αναλάβει το έργο της πληγείσας.

«Φως» και στα οσφρητικά κέντρα του εγκεφάλου

Για την εξακρίβωση του τρόπου με τον οποίο ο ανθρώπινος εγκέφαλος αναγνωρίζει χιλιάδες οσμές, τιμήθηκαν με το βραβείο Νόμπελ οι καθηγητές νευρολογίας Lida Buck και ο Richard Axel. Σύμφωνα με τα ευρήματα τους: τα οσφρητικά κέντρα του εγκεφάλου, ενεργοποιούν μια περιοχή, το μετεχμιακό σύστημα, που σχετίζεται με την δημιουργία αισθημάτων. Έτσι, εξηγείται πως ένα άρωμα μπορεί ξαφνικά να μας γυρίσει στην παιδική ηλικία, αλλά και γιατί η όσφρηση είναι βασική στην σεξουαλική λειτουργία. Επίσης, εκείνο που οι επιστήμονες γνωρίζουν πλέον με βεβαιότητα, είναι το ρόλο που διαδραματίζουν δυο νευρομεταβιβαστικές ουσίες, η ντοπαμίνη και η σεροτονίνη στη ψυχική μας διάθεση.
• Η ντοπαμίνη, φαίνεται να συνδέεται άμεσα με το αίσθημα της ευφορίας και με την παρορμητικότητα χωρίς να έχει διευκρινιστεί αν το τελικό αποτέλεσμα της ευφορίας οφείλεται στην καθεαυτή ντοπαμίνη, ή στους υποδοχείς του εγκεφάλου που επεξεργάζονται την ουσία.
• Η σεροτονίνη, η άλλη ουσία κλειδί στο ανεξερεύνητο κόσμο του εγκεφάλου, θεωρείται ο νευρομεταβιβαστής που συνδέεται άμεσα με την ικανότητα του ατόμου να ηρεμεί και να νοιώθει ψυχική ευφορία. Παραδόξως, όμως, συνδέεται άμεσα και με την επιθετικότητα του ατόμου και τη λίμπιντό του. Στο επιστημονικό πεδίο της νευροχημείας, η σεροτονίνη παίζει καθοριστικό ρόλο στις νευρολογικές διαταραχές της μανιοκατάθλιψης και της μελαγχολίας. Άλλωστε αυτός είναι και ο λόγος που όλες οι θεραπείες για την αντιμετώπιση της κακοκεφιάς και της κατάθλιψης είναι με φάρμακα που. κυρίως διεγείρουν την παραγωγή, και ρυθμίζουν τη δράση της σεροτονίνης.

Το σημείο «Ε» και η δράση του

Οι επιστήμονες έχουν πλέον και σαφείς ενδείξεις για το πώς προκύπτουν κάποιες ουρανοκατέβατες ιδέες που γεννιούνται ξαφνικά στο μυαλό μας, χωρίς να έχει προηγηθεί φυσιολογική διαδικασία σκέψης. Οφείλονται στο περίφημο σημείο «Ε» του εγκεφάλου. Έτσι, ονόμασαν -από το γνωστό «Εύρηκα» του Αρχιμήδη- τον πρόσθιο άνω κροταφικό έλικα, το σημείο, δηλαδή, που συλλαμβάνει όλες τις ευρηματικές μας εμπνεύσεις. Σύμφωνα μάλιστα με τον επικεφαλής της ομάδας Μαρκ-Γιουνγκ, από το πανεπιστήμιο Νορθογουέστερν του Σικάγου, ο οποίος πραγματοποίησε πολλά πειράματα σε εθελοντές ώστε να εξακριβωθεί η έντονη δραστηριότητα του συγκεκριμένου σημείου. Σύμφωνα, επίσης, με μελέτη που δημοσίευσαν προ μηνών στο επιστημονικό περιοδικό «Science», επιστήμονες από το Ερευνητικό Ίδρυμα Rotman στο Τορόντο του Καναδά, ένας από τους ρόλους του πρόσθιου άνω κροταφικού έλικα είναι να αποθηκεύει και αποσπάσματα από τα τραγούδια που έχουμε ακούσει κατά το παρελθόν και τα οποία μακροπρόθεσμα επηρεάζουν τις μουσικές προτιμήσεις μας. Αν, λ.χ., ένας άνθρωπος ακούει κάποια εποχή πολλή τζαζ, έχει περισσότερες πιθανότητες να δηλώσει πως του αρέσει ένα νέο κομμάτι της τζαζ απ’ όσες ένας άνθρωπος ο οποίος ουδέποτε κατά το παρελθόν έχει ακούσει αυτό το είδος μουσικής.

Ο μηχανισμός της μνήμης
Επιστημονικές έρευνες -σχετικές με τον εγκέφαλο- έχουν ήδη καταλήξει στο συμπέρασμα ότι διαθέτουμε πολλά συστήματα απομνημόνευσης που βρίσκονται διασκορπισμένα στον εγκέφαλο και συνδέονται μεταξύ τους. Κοντολογής, εξηγεί ο Raymonde Cluydts, διευθυντής προγράμματος ερευνών στο Εργαστήριο Νευροψυχολογίας του πανεπιστημίου των Βρυξελών, υπάρχουν -όχι μόνον μία-αλλά δυο κύριες μορφές μνήμης: η βραχυπρόθεσμη και η μακροπρόθεσμη.

* Η βραχυπρόθεσμη μνήμη είναι ένα σύστημα πρόσκαιρης αποθήκευσης (θυμόμαστε ένα όνομα, κάτι που πρέπει να κάνουμε, απαντάμε σε κάποιον που μας ρώτησε κάτι…), που χρησιμεύει στις καθημερινές δραστηριότητες και αρκείται στην κινητοποίηση των πληροφοριών που δέχεται κατά τη διάρκεια του αμέσως επόμενου λεπτού. Καταγράφουμε, δηλαδή, με αυτή κάθε πληροφορία χωρίς, όμως, να τη συγκρατούμε πραγματικά. Έτσι, οι πληροφορίες όταν δεν μας είναι πλέον απαραίτητες, σβήνονται και αντικαθίστανται από άλλες. Γι’ αυτό και ξεχνάμε τουλάχιστον το 90% των δεδομένων που δεχόμαστε μέσα στη μέρα, κάτι που δεν θεωρείται ανησυχητικό, αλλά σημάδι καλής πνευματικής υγείας.

* Η μακροπρόθεσμη μνήμη είναι πιο πολύπλοκη, γιατί είναι εξοπλισμένη με πολλαπλές «εισόδους» και περιέχει ένα αναρίθμητο σύνολο πληροφοριών και συναισθηματικών αναμνήσεων που συγκεντρώνονται και χαράσσονται μέσα μας από την παιδική ηλικία, διαμορφώνοντας έτσι τη νοημοσύνη και την προσωπικότητά μας. Θα μπορούσαμε να τη δούμε και σαν μνήμη σε «συρτάρια», όπου το πρώτο είναι γεμάτο με όλους τους αυτοματισμούς και τις φυσικές ικανότητες που μερικές φορές απαιτούν επίμονη εκμάθηση, η οποία, όμως, όταν επιτευχθεί, η γνώση είναι οριστική
(π.χ. εκμάθηση ποδηλάτου, που μπορεί μεν να δυσκολευτείτε να το μάθετε, αλλά δεν θα το ξεχάσετε ποτέ). Ένα άλλο, για παράδειγμα «συρτάρι» μακροπρόθεσμης μνήμης είναι η αισθητηριακή κρίση. Αφορά, κυρίως, τις πληροφορίες που δεχόμαστε και επεξεργαζόμαστε μέσω των αισθήσεών μας.
Το βέβαιο, πάντως, είναι ότι οι αναμνήσεις δεν συσσωρεύονται όπως- όπως, αλλά κυκλοφορούν, όπως στο Internet, αλληλοσυνδέονται και σχηματίζουν δίκτυα.

ΤΙ ΩΦΕΛΕΙ ΚΑΙ ΤΙ ΒΛΑΠΤΕΙ TON EΓΚΕΦΑΛΟ

Τον ωφελεί

– Η μόρφωση : Ένας εγκέφαλος ο οποίος έχει εκγυμναστεί μέσω μίας καλής μόρφωσης, έχει θαυμάσια αποτελέσματα ως έκφραση στα περιφερειακά όργανα. Ένας απληροφόρητος και ανοργάνωτος, έχει λιγότερες πιθανότητες να το κάνει.

– Η εξισορροπημένη διατροφή: Ο εγκέφαλος απαιτεί πολλή ενέργεια και χρειάζεται κυρίως σάκχαρα βραδείας καύσης. Για να του τα παρέχουμε, πρέπει να τα προσλαμβάνουμε -τουλάχιστον τρεις φορές την εβδομάδα- από ζυμαρικά, ρύζι ή όσπρια. Άλλα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά είναι: ο φωσφόρος, το ασβέστιο, οι βιταμίνες C, B1, D, E και το μαγνήσιο, γιατί όλα αυτά παρεμβαίνουν στη συγκέντρωση, τη διαδικασία της απομνημόνευσης και τη μετάδοση των πληροφοριών. Γι αυτό πρέπει, επίσης, να τρώμε τακτικά κρέας, ψάρι και γαλακτοκομικά προϊόντα. Και ακόμα, ορισμένα φυτικά έλαια όπως ελαιόλαδο σογέλαιο, ηλιέλαιο, καλαμποκέλαιο και ιχθυέλαια.

– Η σωματική δραστηριότητα: Καθώς ο εγκέφαλος έχει ανάγκη από οξυγόνο, ο καλύτερος τρόπος για να το πάρει, είναι η άσκηση, που μας βοηθά να αναπνέουμε γρηγορότερα και κυρίως βαθύτερα. Η σωματική δραστηριότητα είναι, επίσης, απαραίτητη και για την ευεργετική της δράση στο άγχος και τη γήρανση.
Τον βλάπτει

– Το στρες: Η ένταση μπορεί να οδηγήσει σε υπερβολική έκκριση ουσιών από τον εγκέφαλο, σε διάφορα περιφερικά όργανα, από τα οποία προκύπτουν τα λεγόμενα «ψυχοσωματικά» νοσήματα.

– Η κούραση: σωματική ή ψυχική (δηλαδή το άγχος και οι έννοιες)- εμποδίζει σημαντικά τη συγκέντρωση και συνεπώς την αποτελεσματική απομνημόνευση. Το υπερβολικό άγχος, μάλιστα, παρεμποδίζει τη λήψη πρωτοβουλιών, την οριοθέτηση κινήτρων και παράλληλα επηρεάζει την ικανότητα καταγραφής των γεγονότων.

– Η έλλειψη ύπνου: Ακόμα κι αν δεν προκαλεί κόπωση στη διάρκεια της μέρας, μπορεί κι αυτή να επιβαρύνει τη μνήμη μας. Γιατί; Διότι στη διάρκεια της φάσης Rem (των ονείρων), ο εγκέφαλος ξεδιαλύνει τις πληροφορίες που παίρνουμε μέσα στη μέρα και εγγράφει τις μνήμες. Έτσι, ο ύπνος μας πρέπει να είναι αρκετός, ώστε και η φάση Rem να διαρκεί τόσο, ώστε να μας εξασφαλίζονται οι ικανότητες απομνημόνευσης.

– Το κάπνισμα: Παρόλο που λέγεται ότι η νικοτίνη σε μικρές δόσεις μπορεί να διεγείρει πνευματικά, αντίθετα σε μεγάλες δόσεις μπορεί να μεταβάλει τις ικανότητες απομνημόνευσης, διότι σε τέτοιες περιπτώσεις, περιορίζεται η διάμετρος των αιμοφόρων αγγείων και κατά συνέπεια και η οξυγόνωση του εγκεφάλου. Έχετε, επίσης, υπόψιν ότι η περίοδος που προσπαθεί κάποιος να κόψει το κάπνισμα, γίνεται πολύ δυσκολότερη για τη μνήμη, αν συνοδεύεται και από έντονο στρες ή από μια καταθλιπτική κατάσταση, με αποτέλεσμα να μειώνεται η πνευματική απόδοση.

– Τα οινοπνευματώδη: Η τακτική κατάχρηση οινοπνευματωδών ποτών μεταβάλλει-όχι μόνον τη βραχυπρόθεσμη- αλλά και τη μνήμη εκείνη που πρέπει να μείνει χαραγμένη μακροπρόθεσμα. Πώς; «Σκοτεινιάζοντας» τον εγκέφαλο και εμποδίζοντας τη λειτουργία των νευρομεταβιβαστών. Μήπως, άλλωστε, δεν λέμε ότι πίνουμε για να… ξεχάσουμε;

– Η καφεΐνη: Παίζει κι αυτή σε διπλό… ταμπλό, αφού σε μικρές δόσεις διεγείρει, ξυπνάει, ενώ σε υπερβολική ποσότητα μας κάνει περισσότερο ευάλωτους στο στρες και το άγχος. Το αποτέλεσμα; Η πιθανότητα να περιοριστεί η ικανότητά μας να αντιλαμβανόμαστε τις πληροφορίες που παίρνουμε.

– Τα φάρμακα: Τα πολλά φάρμακα έχουν, συνήθως, ολέθρια δράση στη μνήμη. Κυρίως οι βενζοδιαζεπίνες, οι οποίες χρησιμοποιούνται ως ηρεμιστικά ή υπνωτικά λόγω της κατευναστικής τους δράσης. Όμως, και άλλα αναλγητικά, αντιϋπερτασικά, αντιαλλεργικά, αντισπασμωδικά ή αντιπαρκινσονικά φάρμακα -ανάλογα με την ευαισθησία του καθενός- μπορούν να διαταράξουν την εγρήγορση και συνεπώς την ικανότητα συγκράτησης της μνήμης. Οι ηλικιωμένοι που παίρνουν συχνά πολλά φάρμακα, είναι αυτοί των οποίων η μνήμη επιβαρύνεται ιδιαίτερα από την πολυφαρμακία.

– Τα καρδιαγγειακά νοσήματα, επειδή μπορούν να μειώσουν την παροχή αίματος προς τον εγκέφαλο και να δημιουργήσουν έτσι προβλήματα και στη μνήμη. Επίσης, και επειδή πολλά απ’ αυτά τα νοσήματα επιφυλάσσουν κίνδυνο εγκεφαλικού επεισοδίου, με κίνδυνο να προκαλέσουν απώλειες μνήμης, ανάλογα με τη ζώνη του εγκεφάλου που θα προσβληθεί.

Τα βήματα στη θεραπεία των ασθενειών

Τα αποτελέσματα από τις τελευταίες εξερευνήσεις στην περιοχή του εγκεφάλου είναι πολύ ενθαρρυντικά σε ότι αφορά τις νόσους που ταλαιπωρούν την ανθρωπότητα εδώ και χιλιάδες χρόνια. Ας δούμε, λοιπόν, ποιες είναι αυτές, πώς αντιμετωπίζονται σήμερα και τί υπόσχεται η έρευνα για τη θεραπεία τους στο άμεσο μέλλον.

Εγκεφαλικό επεισόδιο

Κάθε χρόνο 15 εκατομμύρια άνθρωποι σε ολόκληρο τον κόσμο (τα 4 αφορούν την Ευρώπη), εκδηλώνουν αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο και από αυτούς το 1/3 καταλήγει στο θάνατο, ενώ άλλο1/3 μένει με κάποια αναπηρία σε όλη του τη ζωή, επεσήμανε ο Βέρνερ Χάκε, πρόεδρος του τμήματος Νευρολογίας στο πανεπιστήμιο της Χαιδεμβέργης, στο πρόσφατο Ευρωπαϊκό Συνέδριο τονίζοντας: Το εγκεφαλικό επεισόδιο μπορεί να προκληθεί είτε από έναν θρόμβο , που εμποδίζει τη ροή του αίματος στον εγκέφαλο (ισχαιμικό εγκεφαλικό επεισόδιο), είτε από ένα αιμοφόρο αγγείο που διαρρηγνύεται (αιμορραγικό εγκεφαλικό επεισόδιο). Όταν συμβαίνει αυτό, ένα τμήμα του εγκεφάλου δεν μπορεί να λάβει το αίμα (και το οξυγόνο) που χρειάζεται, και κατά συνέπεια αρχίζει να νεκρώνεται.

Χωρίς οξυγόνο και θρεπτικές ουσίες, τα νευρικά κύτταρα του εγκεφάλου πεθαίνουν το ένα μετά το άλλο. Επομένως, είναι σημαντικό να δράσουμε άμεσα για να βοηθήσουμε να ελαχιστοποιηθεί η σωματική και νοητική ανικανότητα.

Η Θεραπευτική αντιμετώπιση σήμερα:

Σημαντική πρόοδος στην αντιμετώπιση του ισχαιμικού Αγγειακού Εγκεφαλικού Επεισοδίου (που προκαλείται από θρόμβωση του αίματος) είναι η ανάπτυξη νέων θεραπειών που έχουν τη δυνατότητα να διαλύσουν το θρόμβο και να αποκαταστήσουν έτσι τη ροή του αίματος προς τον εγκέφαλο. Πολλές πρόοδοι έχουν γίνει και στον τομέα της αποκατάστασης των κινητικών ικανοτήτων των ασθενών (με τη βοήθεια των φυσιοθεραπευτικών τεχνικών), ενώ σύμφωνα με τους επιστήμονες, αρκετοί παράγοντες κινδύνου για εκδήλωση εγκεφαλικού επεισοδίου μπορούν να ελαχιστοποιηθούν με απλές αλλαγές στον τρόπο ζωής (όπως π.χ τη διακοπή του καπνίσματος, τη σωματική άσκηση, την απώλεια βάρους, τον έλεγχο της υπέρτασης). Η έρευνα στα βλαστικά κύτταρα δείχνει, επίσης, να υπόσχεται πολλά στην μελλοντική αντιμετώπιση των εγκεφαλικών επεισοδίων.
Νόσος του Πάρκινσον

Η νόσος του Πάρκινσον προκαλείται από την απώλεια ή την «εκφύλιση» των νευρικών κυττάρων, τα οποία παράγουν στον εγκέφαλο την ουσία που ονομάζεται ντοπαμίνη. Η απώλεια των κυττάρων που περιέχουν ντοπαμίνη επηρεάζει την ικανότητα του οργανισμού να ελέγχει φυσιολογικά τις κινήσεις. Τα συμπτώματα της νόσου πρωτοεμφανίζονται όταν τα επίπεδα της ντοπαμίνης στον εγκέφαλο φθάσουν σε επίπεδα χαμηλότερα από το 20%.

Η νόσος σχεδόν πάντα ξεκινά από την μια πλευρά και το πρώτο σύμπτωμα που συνήθως παρατηρείται στον ασθενή με πάρκινσον είναι το τρεμούλιασμα στο ένα του χέρι. Μπορεί να εμφανίζεται πάνω στην κίνηση ή πιο χαρακτηριστικά, όταν το χέρι είναι ήρεμο και χαλαρό. Σιγά- σιγά το τρεμούλιασμα χειροτερεύει ενώ εμφανίζεται μια δυσκολία στην όλη κίνηση. Στην εξέλιξη της νόσου τα συμπτώματα εμφανίζονται και στην άλλη πλευρά ενώ επηρεάζεται και το περπάτημα. Επίσης, ο ασθενής μπορεί να εμφανίσει και διαταραχές στον ύπνο, κατάθλιψη, δυσκολίες στην ομιλία κ.α.

Η Θεραπευτική αντιμετώπιση σήμερα

Η νόσος του Πάρκινσον αντιμετωπίζεται σήμερα με φαρμακευτική αγωγή, μη φαρμακευτικά μέσα, χειρουργική θεραπεία ή με συνδυασμό των μεθόδων αυτών.

Σε κάθε περίπτωση πρέπει να τονιστεί ότι η θεραπευτική αντιμετώπιση της νόσου του Πάρκινσον είναι απόλυτα εξατομικευμένη. Επίσης, πολλά αναμένονται από τη χρήση βλαστικών κυττάρων, τα οποία θα μεταμοσχεύονται προκειμένου να αντικαταστήσουν εκείνα που έπαψαν να παράγουν ντοπαμίνη.

Νόσος του Αλτσχάιμερ

Σήμερα υπάρχουν πάνω από 200.000 ασθενείς με άνοια στην Ελλάδα, περίπου 10.000.000 στην Ευρώπη και 36.000.000 ασθενείς παγκοσμίως. Η πιο συχνή μορφή άνοιας είναι η νόσος Αλτσχάιμερ. Αρχικά εμφανίζεται με διαταραχές της μνήμης και ήπιες διαταραχές της προσωπικότητας. Στη συνέχεια, προσβάλλει τις ανώτερες εγκεφαλικές λειτουργίες, όπως είναι η σκέψη και τελικά, την ικανότητα οργάνωσής της. Η τελική κατάληξη είναι η κινητική αδυναμία. Ο ασθενής δεν αυτοεξυπηρετείται και μπορεί σε 6-8 χρόνια, να οδηγηθεί ακόμα και στο θάνατο. Αν και η αιτιολογία της νόσου παραμένει άγνωστη, υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις ότι σημαντικό ρόλο παίζει η κληρονομικότητα και διάφοροι περιβαλλοντικοί παράγοντες. Γενικά, έχει αποδειχθεί ότι τα άτομα που πάσχουν από τη νόσο του Αλτσχάιμερ, έχουν ελαττωμένα επίπεδα ακετυλοχολίνης, ενός νευροδιαβιβαστή (χημική ουσία που είναι υπεύθυνη για τη μεταβίβαση μηνυμάτων από ένα κύτταρο στο άλλο), η οποία παίζει σημαντικό ρόλο στη μνημονική διαδικασία. Γι αυτό το λόγο, έχουν παρασκευαστεί συγκεκριμένα φάρμακα που μπορούν ν’ αναστείλουν το ένζυμο που αποδομεί την ακετυλοχολίνη.

H θεραπευτική αντιμετώπιση σήμερα

Τα τελευταία χρόνια υπάρχει πρόοδος στην ανάπτυξη φαρμάκων που αναστέλλουν το συγκεκριμένο ένζυμο (που λέγεται ακετυλοχολινεστεράση), τα οποία έχουν θετική επίδραση στα συμπτώματα της νόσου. Σε ορισμένους ασθενείς, τα φάρμακα αυτά (η τακρίνη, η ριβαστιγμίνη, η γαλανθαμίνη, η δονεπεζίλη κ.α.) βελτιώνουν κυρίως τη μνήμη και τη συγκέντρωση, αλλά και τις περισσότερες από τις υπόλοιπες γνωστικές ικανότητες. Υπάρχουν επιπρόσθετες ενδείξεις ότι έχουν τη δυνατότητα να βελτιώσουν τις καθημερινές δραστηριότητες των ασθενών και να επιβραδύνουν την επιδείνωση των συμπτωμάτων. Oι θεραπευτικές προσπάθειες κατευθύνονται στη διατήρηση των νευρικών κυκλωμάτων (που καταστρέφονται από τη νόσο), ενώ ένα μεγάλο βήμα για την αντιμετώπιση του Αλτσχάιμερ έκαναν επιστήμονες στις ΗΠΑ, οι οποίοι ανέπτυξαν ένα εμβόλιο που επιβραδύνει την εξέλιξη της νόσου. Βρίσκεται ήδη στη φάση των κλινικών δοκιμών και φαίνεται ότι μπορεί να είναι διαθέσιμο μέχρι το 2016.

Σκλήρυνση Κατά Πλάκας

Η Σκλήρυνση Κατά Πλάκας, ή Πολλαπλή Σκλήρυνση όπως αλλιώς ονομάζεται, είναι μια χρόνια, φλεγμονώδης νόσος του κεντρικού νευρικού συστήματος, που χαρακτηρίζεται από την καταστροφή του στρώματος μυελίνης , στις διάφορες περιοχές του εγκεφάλου και του νωτιαίου μυελού. Ανάλογα με την εντόπιση των βλαβών είναι δυνατόν να προσβληθεί η κινητική όσο και η αισθητική οδός του κεντρικού νευρικού συστήματος με επίδραση στην κίνηση, στην αφή ή σε άλλες αισθήσεις, γι αυτό και έχει επιπτώσεις στην επαγγελματική σταδιοδρομία, στην οικογενειακή και στην κοινωνική ζωή των ασθενών, οι οποίοι στην πλειοψηφία τους βρίσκονται στην τρίτη και τέταρτη δεκαετία της ζωής τους. Ανάλογα με το ποια νεύρα έχουν προσβληθεί, τα συμπτώματα ποικίλουν. Υπάρχουν ωστόσο και μερικά συμπτώματα που είναι πιο κοινά σε πολλούς πάσχοντες όπως: διπλωπία, αδυναμία ή ανικανότητα ενός ή και των δύο άκρων, ζάλη, ίλιγγος ή αστάθεια, έντονη κόπωση , ανάγκη για συχνή ή επιτακτική ούρηση ,προβλήματα στη σεξουαλική λειτουργία.

Τα 90% περίπου των ανθρώπων που παρουσιάζουν τη νόσο θα έχουν την υποτροπιάζουσα μορφή της (με εξάρσεις και υφέσεις).

Η θεραπευτική αντιμετώπιση σήμερα:

Ήδη το θεραπευτικό οπλοστάσιο για την πιο συχνή μορφή της, την υποτροπιάζουσα, αριθμεί οκτώ εξειδικευμένα φάρμακα, με τα τρία από αυτά να έχουν εγκριθεί το τελευταίο έτος. Αν και ο τρόπος δράσης τους είναι διαφορετικός, κοινός στόχος όλων είναι να τεθεί υπό έλεγχο η νόσος και να περιοριστούν οι εξάρσεις, οι οποίες αποτελούν ένδειξη πως οι νευρολογικές βλάβες έχουν αυξηθεί. Επίσης, στη θεραπευτική φαρέτρα υπάρχουν πλέον και οι πρώτες θεραπείες σε χάπια (φινγκολιμόδη), απαλλάσσοντάς τους ασθενείς από την επιβάρυνση των ενέσιμων θεραπειών. Ακόμα, οι νέες απεικονιστικές τεχνικές, έχουν επιτρέψει την έγκαιρη και έγκυρη διάγνωση της νόσου, ενώ πολλές ελπίδες υπάρχουν και από τα βλαστικά κύτταρα, τα οποία, όταν χορηγήθηκαν με ένεση στον εγκέφαλο πειραματοζώων, ταξίδεψαν στις θέσεις όπου η μυελίνη είχε καταστραφεί και βοήθησαν στην αποκατάστασή της.

Επιληψία

Στην επιληψία κάποια κύτταρα του εγκεφάλου υφίστανται «συγχρονισμένη διέγερση», η οποία γρήγορα μεταδίδεται σε σημαντικά κέντρα του εγκεφάλου και έτσι, εκδηλώνονται τα συμπτώματα αυτής της διαταραχής (δηλαδή, οι επιληπτικές κρίσεις). Μια στις τρεις περιπτώσεις επιληψίας οφείλεται σε συγκεκριμένο αίτιο το οποίο μπορεί να είναι αποτέλεσμα ενός τραυματισμού στο κεφάλι, ενός αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου ή να οφείλεται σε επιπλοκές κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης ή του τοκετού, εγκεφαλικές φλεγμονές, νευροεκφυλιστικά νοσήματα κ.α..

Η θεραπευτική αντιμετώπιση σήμερα

Η επιληψία δεν θεραπεύεται οριστικά. Η αντιεπιληπτική αγωγή που γίνεται ανάλογα την περίπτωση, είναι να σταματήσει ή να ελαχιστοποιήσει τον αριθμό των κρίσεων έχοντας τις λιγότερες δυνατές ανεπιθύμητες ενέργειες. Ωστόσο, οι ερευνητές έχουν ήδη απομονώσει γονίδια, τα οποία ευθύνονται για περισσότερες από 30 μορφές επιληψίας και έχουν ρίξει άπλετο φως στην αιτιολογία της νόσου. Το επόμενο βήμα, λοιπόν, είναι η ανάπτυξη νέων πιο αποτελεσματικών φαρμάκων για την αντιμετώπιση της ασθένειες. Πολλές προσπάθειες, επίσης, έχουν επικεντρωθεί στην δημιουργία προηγμένων εμφυτεύσιμων συσκευών που θα προλαμβάνουν τις επιληπτικές κρίσεις.

«ΨΥΧΟΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗ» ΑΝΤΙ ΓΙΑ ΦΑΡΜΑΚΑ;

Η είδηση έρχεται από της Αμερική, όπου τελευταία, αρκετοί νευροχειρουργοί μεγάλων πανεπιστημιακών νοσοκομείων, μεταξύ αυτών και το Χάρβαρντ, πραγματοποιούν επεμβάσεις στον εγκέφαλο για να απαλλάξουν τους ασθενείς από τις διάφορες ψυχικές παθήσεις τους. Συγκεκριμένα, οι επιστήμονες έχουν ενθαρρυντικά αποτελέσματα, μετά από επεμβάσεις σε περιπτώσεις κατάθλιψηs και κυρίως σε μια πάθηση που ονομάζεται ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή. Σύμφωνα μάλιστα με πρόσφατο άρθρο στην εφημερίδα «Los Angeles Times», η κυβέρνηση των ΗΠΑ έχει χρηματοδοτήσει δυο προγράμματα, με σκοπό να εξελιχθεί η έρευνα πάνω στις εγχειρήσεις εγκεφάλων για ψυχιατρικούς λόγους.