Fractal

Φιλομήλα Λαπατά: “Έμπνευση είναι η ίδια η ζωή”

Συνέντευξη στην Βιολέτα – Ειρήνη Κουτσομπού // *

 

lapata_cover

 

Ομολογώ ότι με το έργο της κυρίας Φιλομήλας Λαπατά δεν είχα έρθει σε επαφή. Φέτος εντελώς απρόσμενα «έπεσε» στα χέρια μου το βιβλίο της ΕΙΣ ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΤΗΣ ΜΗΤΡΟΣ το οποίο, οφείλω να ομολογήσω, με εντυπωσίασε φοβερά. Όχι μόνο για το ιστορικό του πλαίσιο και την εκπληκτική γραφή της συγγραφέως αλλά κυρίως γιατί πέρα από τα αναφερθέντα, είναι ένα πολυεπίπεδο μυθιστόρημα που αγγίζει πολλούς ευαίσθητους τομείς της ζωής. Αυτό μου έδωσε τον έναυσμα να αναζητήσω κι αλλά βιβλία της ίδιας. Με το τελευταίο της βιβλίο με τίτλο Η ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ θέλησα διακαώς να τη συναντήσω και να συζητήσουμε για το σύνολο του έργου της. Έτσι κι έγινε. Στο κέντρο της Αθήνας, συναντηθήκαμε και όπως είπε η ίδια «….o αγαπημένος μου ποιητής Χαρκιανάκης (Αρχιεπίσκοπος Αυστραλίας και Ν.Ζηλανδίας) “ΕΥΛΟΓΗΜΕΝΑ ΤΑ ΤΡΑΠΕΖΙΑ ΠΑΝΩ ΣΤΑ ΟΠΟΙΑ ΚΑΤΑΘΕΣΑΜΕ ΤΟΝ ΠΡΟΣΩΡΙΝΟ ΜΑΣ ΚΑΗΜΟ”, γιατί αυτόν τον δικό μας καημό καταθέσαμε σήμερα και εμείς οι δυο σ’ ένα από τα τραπέζια του Zonars!…». Ήρθε άνετη, ευχάριστη, χαμογελαστή και κάναμε μια συζήτηση σαν παλιές καλές φίλες που απλά είχαν καιρό να ιδωθούν. Κυρία Λαπατά σας ευχαριστώ για το υπέροχο πρωινό που περάσαμε μαζί και για όλα τα ενδιαφέροντα που θα διαβάζουν παρακάτω οι αναγνώστες μας.

 

Αγαπητή κυρία Λαπατά, τι σημαίνει για εσάς να γράφετε από τη θέση της γυναίκας στην κοινωνία του σήμερα, με γυναίκες πρωταγωνίστριες και που να απευθύνονται κατ’ εξοχήν σε γυναικείο αναγνωστικό κοινό;

Φ.Λ.: Γράφω πάντα γι’ αυτό  που γνωρίζω καλύτερα. Είμαι γυναίκα και, όπως αντιλαμβάνεστε, γνωρίζω πολύ καλά τη γυναικεία ψυχολογία. Αυτήν περιγράφω στα βιβλία μου. Αυτήν αναλύω τα μυθιστορήματά μου, μέσα από θέματα (κοινωνικά και διαπροσωπικών σχέσεων) που αφορούν όμως και τα δυο φύλα. Όταν θέλω να «αναστήσω» αντρικούς χαρακτήρες ανατρέχω στις προσωπικές μου εμπειρίες, σε φίλους και γνωστούς. Συμβουλεύομαι επίσης δικούς μου ανθρώπους, θέτοντάς τους το ερώτημα: τι θα έκαναν οι ίδιοι στη θέση των ηρώων μου. Και κατ’ αυτόν τον τρόπο αποτυπώνω και τον ψυχισμό των αντρών στα μυθιστορήματά μου. Τα βιβλία μου, καθότι ιστορικά, απευθύνονται όχι μόνο στο γυναικείο, αλλά και στο αντρικό αναγνωστικό κοινό. Ας μη λησμονούμε, όμως, πως στην Ελλάδα το γυναικείο αναγνωστικό κοινό είναι αυτό που στηρίζει τη λογοτεχνία. Τα αποτελέσματα  των στατιστικών είναι αποκαρδιωτικά. Γενικά από το ελληνικό αναγνωστικό κοινό μόνο διακόσιες χιλιάδες διαβάζουν συστηματικά. Από αυτούς τους αναγνώστες το 75% είναι γυναίκες! Το υπόλοιπο 25% των αντρών διαβάζουν επιστημονικά, και αστυνομικά-θρίλερ βιβλία.

 

-Μιλήστε μας λίγο για την διαδικασία γραφής σας. Πως γράφετε; Ποια η έμπνευσή σας;

Φ.Λ.: Έμπνευση για μένα είναι η ίδια η ζωή. Δεν υπάρχει καλύτερη πηγή από αυτή. Και η πιο τρελή φαντασία ωχριά μπροστά στη ζωή και την ποικιλία της. Ξεκινώ πάντα από τον άξονα του μυθιστορήματος, ποιο θέμα δηλαδή με απασχολεί προσωπικά τη συγκεκριμένη περίοδο συγγραφής, π.χ. ο έρωτας, ο γάμος, το διαζύγιο, το πένθος κλπ. Κάποια από αυτά τα θέματα, και όχι μόνο, γίνονται ο άξονας πάνω στον οποίο εκτυλίσσεται το μυθιστόρημα. Κατόπιν διαλέγω χρονική περίοδο, καθότι τα μυθιστορήματά μου είναι ιστορικά, και αρχίζω την έρευνα (ανάγνωση ιστορικών βιβλίων της συγκεκριμένης, κρατικά αρχεία, συμβολαιογραφικά αρχεία, μουσεία, ίντερνετ, συνεντεύξεις, κλπ). Παράλληλα πλάθω στο μυαλό μου την ιστορία των ηρώων μου, η οποία ως επί το πλείστο αναφέρεται σε πραγματικά γεγονότα. Διαλέγω δηλαδή ιστορίες, τις ανακυκλώνω και αλλάζω χρώματα. Όπως αντιλαμβάνεστε η συγγραφή είναι για μένα μια διαδικασία χρονοβόρα, αλλά μαγική.

 

lapata_4

 

-Ποιους συγγραφείς αγαπάτε και πως έχουν επηρεάσει τη γραφή σας;

Φ.Λ.: Είμαι αχόρταγη αναγνώστρια, αλλά προσπαθώ να μην επηρεάζομαι από τη συγγραφική μανιέρα άλλων συναδέλφων. Πιστεύω πως ο κάθε συγγραφέας πρέπει να καλλιεργήσει αποκλειστικά τον δικό του τρόπο γραφής. Μόνον έτσι αποκτούν αξία τα κείμενα του. Δεν μπορώ να φανταστώ τη ζωή μου δίχως ανάγνωση. Από μικρή το είχα αυτό το….. «κουσούρι». Βλέπετε, την εποχή που μεγάλωνα εγώ δεν υπήρχαν τηλεοράσεις, ίντερνετ, ηλεκτρονικά παιχνίδια, υπήρχαν μόνο τα βιβλία και από τις σελίδες τους μπορούσαμε να ονειρευτούμε και να δώσουμε άλλη διάσταση στη ζωή μας. διαβάζω όλων των ειδών τη λογοτεχνία, με προτίμηση στη λατινοαμερικάνικη. Με ενδιαφέρουν επίσης οι νέοι συγγραφείς, Έλληνες και ξένοι, γιατί μέσα από τα κείμενά τους μπορώ να μελετήσω την άποψή τους για το σήμερα. Όμως, πάντα επιστρέφω στους Έλληνες κλασικούς του περασμένου αιώνα (Λουντέμη, Αθανασιάδη, Καζαντζάκη, Τερζάκη, Σαμαράκη, Τσίρκα, κλπ.) και νιώθω σαν να επιστρέφω πίσω στο σπίτι μου.

 

Περιγράψτε μας τη θέση της γυναίκας στα βιβλία σας. Πως «φτιάχνεται» τις γυναίκες σας; Και πόσο σημαντικό ρόλο παίζει η ιστορική περίοδος στην διαμόρφωση των χαρακτήρων σας;

Φ.Λ.: Τα μυθιστορήματά μου, όλα ανεξαιρέτως, έχουν τρία «επίπεδα»: 1) Το καθαρά ιστορικό, όπου καμιά λεπτομέρεια δεν ξεφεύγει από τη χρονική περίοδο στην οποία αναφέρομαι, 2) την ιστορία των ηρώων μου και 3) το ψυχολογικό, το οποίο διατρέχει όλο το μυθιστόρημα. Σαφώς οι γυναικείοι χαρακτήρες ακολουθούν τη συγκεκριμένη ιστορική χρονική περίοδο του μυθιστορήματος, με τα ήθη, τα έθιμα και τους περιορισμούς της εκάστοτε εποχής. Είναι γυναίκες παρμένες από το περιβάλλον μου συνήθως. Δανείζομαι χαρακτήρες και στοιχεία προσωπικότητας από φίλες, γνωστές, αλλά και γυναίκες περαστικές που κάποτε οι δρόμοι μας διασταυρώθηκαν, με εντυπωσίασαν με τη δύναμή τους, την επίγνωσή τους, τα πάθη τους, τις λανθασμένες επιλογές τους, τις τραγωδίες τους και τις χαρές τους. Αυτές τις προσωπικότητες, που κατόρθωσαν με τον τρόπο τους να με εντυπωσιάσουν, τις…. αρχειοθετώ στο νου μου για μελλοντικές ηρωίδες. Χαρακτήρες δυνατοί που τίποτα και κανένας δεν μπόρεσε να τις λυγίσει. Όταν έρχεται η ώρα, τις ζωντανεύω σιωπηλά στο χαρτί. Βλέπετε, τίποτα στη ζωή μου δεν πάει χαμένο!

 

lapata1

 

Το βιβλίο σας «Εις το Όνομα της Μητρός» είναι αφιερωμένο στη μάνα και στην επιρροή της, ένα βιβλίο με βαθύ ψυχολογικό υπόβαθρο. Κυρία Λαπατά, ποια είναι η σχέση σας με το κοινωνικό ιδεώδες της ιδιότητας «μητέρα»; Πως ορίζεται μέσα σας την έννοια της μητέρας;

Φ.Λ.: Το συγκεκριμένο μυθιστόρημα το έχω αφιερώσει στη μνήμη της δικής μου μητέρας. Ήταν μια γυναίκα η οποία περίμενε από εμένα να της δώσω πράγματα που μόνον ο εαυτός της μπορούσε να της δώσει και κανένας άλλος! Είχαμε δύσκολη σχέση οι δυο μας. Κάποτε, λοιπόν, με απασχόλησε σοβαρά η σκέψη πως τελικά δεν γνωρίζουμε και πολλά για την πραγματική ζωή των γονιών μας. Τους βλέπουμε μόνον ως γονείς. Ως γονείς τους έχουμε ζήσει, σαν να μην είχαν άλλη ιδιότητα στη ζωή τους. Αλλά υπήρξαν και αυτοί μικρά παιδιά, έφηβοι, ανήλικες με τους έρωτές τους, τις απογοητεύσεις τους, τα πάθη και τα λάθη τους. Κάπως έτσι, με αυτές τις σκέψεις ξεκίνησα να γράφω το μυθιστόρημά μου ΕΙΣ ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΤΗΣ ΜΗΤΡΟΣ (Εκδόσεις Καστανιώτη) για μια κόρη η οποία «επιστρέφει» στη Νάπολη της Ιταλίας, όπου γεννήθηκε και εγκατέλειψε μικρή, για να ανακαλύψει ποια ήταν η μητέρα της, την οποία δεν είχε γνωρίσει. Μην ξεχνάτε πως πίσω από κάθε μυθιστόρημα που διαβάζετε, υπάρχει πάντα η ζωή και ον προβληματισμός του συγγραφέα τη συγκεκριμένη περίοδο της συγγραφής, ακόμα κι αν κάποιες φορές ο ίδιος δεν το αντιλαμβάνεται. Μητέρα, για μένα, είναι ο ακρογωνιαίος λίθος της ζωής μας. Μέσα από τη μητέρα μας φιλτράρονται τα συναισθήματά μας και η μετέπειτα πορεία μας στη ζωή με τις επιλογές μας, σωστές ή λανθασμένες. Ο αγαπημένος μου ποιητής Σ.Σ. Χαρκιανάκης (Αρχιεπίσκοπος Αυστραλίας και Νέας Ζηλανδίας) έχει γράψει ένα εξαιρετικό ποίημα για τη μητέρα, το οποίο κατά τη γνώμη μου τα λέει όλα, και σας το παραθέτω:

ΤΗ ΥΠΕΡΜΑΧΩ

Η μάνα έρχεται κομμένη και ραμμένη/από το χέρι του Θεού/κι αλίμονο σ’ εκείνον που θα την αμφισβητήσει./ Δεν εκδικείται η μάνα μήτε αντιδικεί/η θύμησή της ελέγχει χωρίς λόγια/με το σβηστό καντήλι/ με τα ξεραμένα λουλούδια του τάφου της.

 

Σ’ αυτό το μυθιστόρημα οι σχέσεις ανδρών-γυναικών, από γενιά σε γενιά, καταρρέουν. Γιατί; Μόνο λόγω των μαθημένων συμπεριφορών; Εξαιτίας των μητέρων;

Φ.Λ.: Μαθημένες συμπεριφορές, δυσλειτουργικές μητέρες με τα δικά τους συναισθηματικά «φορτία», κοινωνικές συμβάσεις που παλιά βόλευαν, αλλά τώρα συνθλίβουν! Όλα μαζί. Μόνον η επίγνωση σώζει. Το λέω και το τονίζω πάντα. Όλη μας η ζωή είναι επιλογές και συνέπειες, από τα πιο μικρά και καθημερινά (πχ. Ποιο έργο θα δούμε στον κινηματογράφο, ή τι θα φάμε, κλπ.) μέχρι τα πιο πολύπλοκα: ποιόν θα ερωτευτούμε και πως θα διαλέξουμε να κρίνουμε τους άλλους!

 

-Στα βιβλία σας υπάρχει έντονα το στοιχείο του μαγικού ρεαλισμού, το οποίο συναντάμε στην «Μαύρη Λογοτεχνία» καθώς και στους Λατίνους συγγραφείς. Θα ήθελα να μας πείτε λίγα πράγματα γι’ αυτό.

Φ.Λ.: Ειλικρινά δεν ξέρω τι να σας απαντήσω. Γράφω ενστικτωδώς. Και γράφω συνήθως αυτά που μου αρέσει να διαβάζω. Η συγγραφή είναι μια διαδικασία μαγική από μόνη της. Είναι ένα ταξίδι στο πιο μύχιο κομμάτι του εαυτού μου, εκεί όπου δεν είμαι γυναίκα, Ελληνίδα, μάνα, παντρεμένη με Ιταλό που ζει μεταξύ Ελλάδας και Ιταλίας. Εκεί όπου είμαι συγχρόνως τα πάντα αλλά και τίποτα μαζί. Εκεί, σ’ εκείνο το κλειστό δωμάτιο της ψυχής μου υπάρχουν όλα και, όταν έρθει η ώρα, βγαίνουν από μόνα τους πάνω στο χαρτί! Έτσι γεννιούνται τα βιβλία μου.

 

lapata_3

 

Τα βιβλία σας έχουν όχι μόνο ιστορικό πλαίσιο αλλά περιγραφή μιας ολόκληρης εποχής. Τι σας κάνει να γυρνάτε πίσω; Τι μπορεί να προσφέρει στον αναγνώστη η ιστορική αναδρομή;

Φ.Λ.: Λατρεύω την ιστορία. Και να φανταστείτε πως όταν πήγαινα σχολείο το μάθημα της ιστορίας το βαριόμουν αφάνταστα. Αργότερα, όμως, όταν χρειάστηκε να αρχίσω την ιστορική έρευνα για το πρώτο μου μυθιστόρημα ΟΙ ΚΟΡΕΣ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ (Εκδόσεις Καστανιώτη) την οποία και βάσισα στο οικογενειακό μου αρχείο γιατί αναφέρομαι στην φαντασμαγορική ιστορία της οικογένειάς μου, με συνεπήρε αυτό το ταξίδι στο παρελθόν. Και βέβαια το συνέχισα και στα επόμενα μυθιστορήματά μου. Τα τρία πρώτα, (το καθένα αυτοτελές), αποτελούν τριλογία με κοινό παρονομαστή τη Διασπορά των Ελλήνων. Προσωπικά, νιώθω μεγάλη ικανοποίηση όταν προσπαθώ να αναστήσω μια ολόκληρη εποχή πάνω στο χαρτί. Είναι πρόκληση για μένα. Με ενδιαφέρει πολύ το λαογραφικό και το κοινωνικό στοιχείο, όχι μόνο η ιστορία ενός λαού. Έχω συγγράψει επτά μυθιστορήματα από τα οποία μόνο το ένα είναι σύγχρονο. Μετά, λοιπόν, από έξη ιστορικά βιβλία, μπορώ να πω βαθιά κατανόησα πως όποιος δεν γνωρίζει το παρελθόν του, δεν μπορεί να έχει παρόν και βέβαια, δεν μπορεί να σχεδιάσει και το μέλλον του. Είναι αναπόφευκτο να πέσει στα ίδια λάθη. Τα ιστορικά μυθιστορήματα προσφέρουν στον αναγνώστη έναν τρόπο να δει τα γεγονότα που σημάδεψαν τον Κόσμο, την πατρίδα του, και όχι μόνο.

 

Μιλήστε μας για το τελευταίο σας βιβλίο το οποίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ψυχογιός. Τι θα ανακαλύψουμε σ’ αυτό;

Φ.Λ.: Το τελευταίο μου βιβλίο Η ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ (από τις Εκδόσεις Ψυχογιός) αποτελεί το πρώτο αυτοτελές μυθιστόρημα μιας καινούργιας ιστορικής σειράς που ξεκίνησα με τίτλο ΟΙ ΚΟΡΕΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ,  η οποία σειρά αναφέρεται στα τελευταία διακόσια χρόνια της ιστορίας μας. Σ’ αυτή τη σειρά ανασυνθέτω με τον δικό μου τρόπο την ατμόσφαιρα μιας ολόκληρης εποχής. Στην ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ σκιαγραφώ το πορτρέτο της Αθήνας του 1800. Καταγράφω μια λεπτομερέστατη περιγραφή της καθημερινής αθηναϊκής ζωής, προϊόν βέβαια εξαντλητικής ιστορικής έρευνας, με ανάλυση χαρακτήρων και επιμέρους ιστορίες που δένουν με την κεντρική ιστορία του μυθιστορήματος. Μιλάω για τη ζωή, τη μοίρα, τις επιλογές μας, τις σχέσεις, τη μνήμη ως κατάρα, το μίσος, την οργή, την υπέρβαση ορίων και τη λύτρωση. Καλύπτω την ιστορική περίοδο της Αθήνας από το 1790 μέχρι και το 1838 με το γάμο του Όθωνα.

 

Γράφετε το καινούριο σας μυθιστόρημα; Τι περιμένουμε από αυτό;

Φ.Λ.: Αυτή την περίοδο βρίσκομαι στη συγγραφή του επόμενου μυθιστορήματος της σειράς ΟΙ ΚΟΡΕΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ. Σ’ αυτό καλύπτω την ιστορική περίοδο της Αθήνας και της Ελλάδας γενικότερα από το 1840 μέχρι το 1890.

 

Η ευχή σας για το μέλλον της χώρας μας.

Φ.Λ.: Η ευχή μου είναι να αποκτήσουν επιτέλους οι Έλληνες επίγνωση των λανθασμένων επιλογών τους, να αναλάβουν το κομμάτι της ευθύνης που τους αναλογεί και το οποίο έφερε τη χώρα στο αισχρό σημείο που βρίσκεται σήμερα και να συνειδητοποιήσουμε ως λαός πως η πατρίδα μας δεν είναι μόνο μια κουκίδα στον χάρτη, αλλά πως Ο ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ ΕΙΝΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ!

 

* Η Βιολέτα – Ειρήνη Κουτσομπού, MBPsS (BA, MA, Dip.CounsPsy, MSc) είναι Εκπαιδεύτρια σε Θέματα Ψυχικής Υγείας-Καθηγήτρια Αγγλικής Φιλολογίας.

 

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top