Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Η ανατομία της ψυχής του ανθρώπου
18/07/2018, 9:26 πμ

Η ανατομία της ψυχής του ανθρώπου

Γράφει η Ειρήνη Αναστασίου //

 

Γκαίτε «Φάουστ», Μετάφραση: Αριστομένης Προβελέγγιος, εκδ. Φαρφουλάς, σελ. 160

 

Το αριστούργημα του Γκαίτε «Φάουστ», ένα έργο ζωής του ποιητή που έκανε εξήντα χρόνια να το ολοκληρώσει θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι η ανατομία της ψυχής του ανθρώπου.

Αναφέρεται στον Φάουστ που συνάπτει συμφωνία με τον Διάβολο για να τον κάνει ξανά νέο και να ζήσει τις χαρές της ζωής.

Όμως το νόημα του έργου δεν είναι τόσο επιφανειακό όσο ακούγεται αλλά βαθιά τραγικό και ανθρώπινο. Ο Φάουστ θα είναι πάντα μια επίκαιρη και διαχρονική τραγωδία όσο ο άνθρωπος θα έχει διλλήματα και ανησυχίες για την ύπαρξή του, εσωτερικές συγκρούσεις και διχασμό για το καλό και το κακό, για όλες αυτές τις αντιθέσεις της ζωής και της ψυχής, που φυσικά ενυπήρχαν και στην ψυχή του ποιητή που τόσο αριστουργηματικά μετέφερε στο έργο του μέσα από τον Φάουστ!

Ο Φάουστ, ο άνθρωπος της μαγείας, της γνώσης, της διανόησης, έχει τόση παντοδυναμία που ελέγχει τη φύση, αναζητά το άπειρο, το υπερβατικό, είναι ένας υπεράνθρωπος που διψά όμως για ζωή, για βίωμα, για πράξη, για αναζήτηση του εαυτού του και για την ολοκλήρωση της ψυχής του.

Για να μεταμορφωθεί από τον άνθρωπο της επιφάνειας και να γίνει ο άνθρωπος της ουσίας, να μετακινηθεί από την θεωρία στην πράξη θα χρειαστεί να εμβαθύνει στη σκιώδη πλευρά του εαυτού του.

Εδώ είναι που θα παίξει  καταλυτικό ρόλο θα ο Μεφιστοφελής. Κυνικός, μηδενιστής, αδίστακτος το alter ego του Φάουστ.

Για να γίνει ολοκληρωμένος άνθρωπος χρειάζεται να γεφυρώσει γη και ουρανό, η απόφαση του να ζήσει έμπρακτα τον κάνει να συνειδητοποιήσει τα πεπερασμένα όρια του, τα όρια της ανθρώπινης μοίρας και να ολοκληρωθεί ως άνθρωπος κατανοώντας  ότι είναι μέρος του άπειρου αλλά συγχρόνως και του πεπερασμένου και  να αποδεχτεί την ανθρώπινη μοίρα του.

Στον Φάουστ ο άνθρωπος του Μεσαίωνα περνά στην Αναγέννηση, μέσα από τον Ρομαντισμό και τον Κλασικισμό της Αρχαίας Ελλάδας. Από τον άνθρωπο της γνώσης, του υπεράνθρωπου, του άπειρου οδηγούμαστε στον αναγεννημένο άνθρωπο που γεφυρώνει γη και ουρανό, καλό και κακό, γνώση και βίωμα, ιδεαλισμό και πραγματικότητα, θεωρία και πράξη, άπειρο και πεπερασμένο.

Τον ολοκληρωμένο άνθρωπο που μέσα του η θέση (Θεός- καλό) και η αντίθεση (Μεφιστοφελής- κακό) συντίθεται ο νέος άνθρωπος (Φάουστ).

Αυτή η ολοκλήρωση δεν έρχεται μόνο από την εναρμόνιση των αντιθέτων αλλά και με την αποδοχή της τραγικότητας, του πόνου, ώστε να επέλθει η κάθαρση σαν να πρωταγωνιστεί ο Φάουστ μέσα σε αρχαία τραγωδία.

Εκτός από τον Μεφιστοφελή, σημαντικό ρόλο παίζει και το θηλυκό στοιχείο.

Στο πρώτο μέρος της τραγωδίας με τον ρόλο της Μαργαρίτας, της αθώας παιδούλας που ερωτεύεται τον Φάουστ και καταστρέφει τη ζωή της. Η αθώα, αγνή ομορφιά που είναι το μέσο που χρησιμοποιεί ο Μεφιστοφελής, για να ζήσει ο Φάουστ μέσα από τις αισθήσεις, να την ερωτευτεί και μέσα από την καταστροφή της να γνωρίσει τον πόνο.

Στο δεύτερο μέρος της τραγωδίας ο Φάουστ είναι ένας άλλος άνθρωπος, έχει ξυπνήσει από τον λήθαργο, αναζητά το ιδανικό μέσα από την παρουσία της ωραίας Ελένης, του ιδεατού, της τέλειας ομορφιάς που ωστόσο θα μπορέσει πραγματικά να την έχει ελάχιστα καθώς εκείνη θα ακολουθήσει τον γιο τους Ευφορίωνα στον Άδη.

 

Johann Wolfgang von Goethe

 

Φτάνοντας πια προς το τέλος της ζωής του, η επιθυμία του είναι να προσφέρει προς τον συνάνθρωπο, να φτιάξει ένα ιδανικό κόσμο για τους ανθρώπους. Ξέρει πια ότι το ύψιστο αγαθό είναι το καλό και θέλει να προσφέρει. Μπορεί να είναι τυφλός αλλά πια βλέπει με τα μάτια της ψυχής. Ο Φάουστ ως ολοκληρωμένος άνθρωπος αναφωνεί: Μη φεύγεις, είσαι όμορφη ζωή! Την ίδια ώρα χάνει τη ζωή του.

Γίνεται μια μάχη ανάμεσα στον Μεφιστοφελή και τους αγγέλους για την ψυχή του Φάουστ και ο Μεφιστοφελής χάνει, ούτως ή άλλως ποτέ δεν είχε τον Φάουστ, μόνο ορισμένες φορές το σώμα του. Είναι η αγάπη που θα σώσει την ψυχή του, η αγάπη της Μαργαρίτας μεσολαβώντας προς την Παναγία, το αιώνιο θηλυκό, την μεγάλη μητέρα που θα δεχθεί στους ουρανούς την ψυχή του.

Είναι το αιώνιο θηλυκό που μας πάει πιο ψηλά! Έτσι κλείνει το δεύτερο μέρος του Φάουστ. Από τον ουρανό ξεκίνησε και στον ουρανό τελειώνει.

Ο Φάουστ του Γκαίτε θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι η αλχημική διαδικασία της ψυχής προς την εξατομίκευση, όπως ο Κάρλ Γιουνγκ είχε πει:

Η εξατομίκευση είναι μια πραγματική αλχημιστική μετουσίωση της φύσης του ανθρώπου. Είναι η επίγνωση της ψυχής που μόνο αν αποδεχτεί τις ταλαιπωρίες και τις δοκιμασίες της ζωής θα μεταμορφωθεί σε καθρέπτη πάνω στον οποίο θα αντικατοπτριστούν οι θεϊκές δυνάμεις του εαυτού, ο κοσμικός αρχετυπικός άνθρωπος.

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: , ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top