Ευθυμία Δράμαλη: Για το Σημείο Συναρμογής και για το πρώτο Ερευνητικό Κέντρο Κβαντικού Θεάτρου στη χώρα

Συνέντευξη στη Χρύσα Φάντη //

(φωτογραφία: Σταυρούλα Βιδάλη)

«Μελετώντας την ανταπόκριση του ανθρώπινου οργανισμού στη συσσώρευση ενέργειας μέσω της διαδικασία της συγκέντρωσης, ανακαλύπτω συνεχώς καινούργια όρια στην ανθρώπινη φυσιολογία, που επιτρέπουν την πρόσβαση στην ουσιαστική γνώση, αυτή της κβαντικής πραγματικότητας.»

Η Ευθυμία Δραμαλή, ηθοποιός, συγγραφέας, σκηνοθέτης και ιδρυτικό μέλος της θεατρικής ομάδας Σημείο Συναρμογής, βραβευμένη με έπαινο Εξαιρετικής Γυναικείας Ερμηνείας στα πρώτα θεατρικά βραβεία Θεσσαλονίκης, για την ερμηνεία της στο έργο «Η δολοφονία της οδού Αποντάκα» σε σκηνοθεσία Βαγγέλη  Οικονόμου, και με διάκριση στους μονόλογους της θεατρικής σεζόν 2010 – 2011(Αθήνα – Θεσσαλονίκη), για την ερμηνεία της στο «Κίτρινο σκυλί» του Μισέλ  Φάις, σε σκηνοθεσία Αλέκου Σπυριδάκη, μιλά για το ρόλο του θεάτρου στις μέρες μας και τα προσεχή της σχέδια με επίκεντρο την ίδρυση του πρώτου Ερευνητικού Κέντρου Κβαντικού Θεάτρου στη χώρα μας.

-Το Φθινόπωρο του 2016, είχατε πρωταγωνιστήσει στη θεατρική παράσταση «Χρωματιστές γυναίκες» του Βασίλη Ζιώγα, ενός από τους πιο σημαντικούς νεοέλληνες θεατρικούς συγγραφείς. Το έργο αναφερόταν σε δύο αδελφές εγκλωβισμένες στο πατρικό σπίτι τους, δύο πρόσωπα, την Άννα και την Έλλη, που δεν μπορούσαν να ξεφύγουν από το «παρελθόν» τους, μια αλληγορία και μια σπουδή καταβύθισης, θα λέγαμε, στον λαβύρινθο της παιδικής ηλικίας και τις αντινομίες της ύπαρξης. Το συγκεκριμένο έργο, όπως και τα περισσότερα έργα του Β. Ζιώγα, χαρακτηρίζουν  ποιητικότητα, πικρό χιούμορ, κυνισμός, αίρεση, ρήξη,  ανατρεπτικότητα. Υπάρχουν επίσης έντονες οι επιδράσεις από τον υπερρεαλισμό, την ψυχανάλυση, το αρχαίο δράμα, το θέατρο του παραλόγου, ακόμα και την κβαντική φυσική. Στοιχεία που (εκτός από την συγγένεια σε ό,τι αφορά το θέμα στο συγκεκριμένο έργο) υπάρχουν σε αφθονία, διατρέχουν κατά κόρον και το δικό σας θεατρικό πόνημα,  «Εγώ δεν ήθελα να γίνει έτσι». Ένα έργο μεταμοντέρνο που είχατε εμπνευστεί από τον μύθο των Ατρειδών με αποσπάσματα έργων από τους  Αισχύλο, Σοφοκλή, Γιάννη Ρίτσο,  Jose Triana. Να συμπεράνω πως η επιλογή του συγκριμένου έργου αλλά και του ίδιου του Β. Ζιώγα ως συγγραφέα δεν θα μπορούσε να είναι τυχαία;

(φωτογραφία: Αλέξανδρος Θεοφυλάκτου)

Ακριβώς, πολύ σωστά συμπεραίνετε. Ο Β. Ζιώγας είναι κατά τη γνώμη μου ένας  από τους πιο σημαντικούς νεοέλληνες θεατρικούς συγγραφείς. Όταν πρότεινα το έργο στον Κώστα Ξυκομηνό, ως μία συνέχεια της έρευνάς μας πάνω στο δίπολο του ανθρώπου – συνειδητό / ασυνείδητο και τη σχέση του με τη φύση (του) και τον γραμμικό χρόνο,  τον βρήκα απόλυτα σύμφωνο ως προς την σπουδαιότητα του έργου αυτού. Μελετώντας το λανθάνον μεταφορικό περιεχόμενο του κειμένου, καταφέραμε να αποκωδικοποιήσουμε τους συμβολισμούς του, να κάνουμε μεταθέσεις και να δουλέψουμε σύμφωνα με την οργανικότητα του λόγου και την αρχή των φυσικών νόμων – βάση αυτών χτίστηκε και ο ρυθμός της παράστασης. Οι «Χρωματιστές γυναίκες» καθρεφτίζουν την  πορεία του κύκλου της ζωής και τη μετάλλαξή του σε σπειροειδές μονοπάτι. Μία διαδρομή στα σκοτεινά πεδία της φαντασίωσης και της απωθημένης επιθυμίας. Είναι ο φόβος του ανθρώπου προς το άγνωστο, το διαφορετικό, το αβέβαιο.

(φωτογραφία: Αλέξανδρος Θεοφυλάκτου)

-Το έργο είχε ανεβεί από την ομάδα θεάτρου Σημείο Συναρμογής. Με αυτή τη σύνθεση το Σημείο Συναρμογής εννοώ, παρουσιάσατε σε διάφορα θεατρικά φεστιβάλ, εσείς ως ηθοποιός κι ο Κ. Ξυκομηνός ως σκηνοθέτης, τους θεατρικούς μονολόγους «Και τώρα η σειρά μου» το 2015 και «Εγώ δεν ήθελα να γίνει έτσι» πέρυσι, έργα που εσείς συγγράψατε.

(φωτογραφία: Γρηγόρης Γκουτζίνο)

Πράγματι. Η ομάδα θεάτρου Σημείο Συναρμογής ιδρύθηκε, όπως προαναφέρατε, από τον ηθοποιό / σκηνοθέτη Κώστα Ξυκομηνό και από εμένα, τον Ιανουάριο του 2015 – βασικά στελέχη της ομάδας, είναι η εικαστικός Μαρία Καραθάνου και ο σχεδιαστής φωτισμού Γιώργος Αγιαννίτης, που ήρθαν στην ομάδα ένα χρόνο αργότερα και τους ευχαριστώ από καρδιάς, για την εμπιστοσύνη και την κατάθεση της καλλιτεχνικής τους ευφυΐας, στις παραστατικές μας διαδρομές. Αφορμή της συνεργασίας αυτής, ήταν το κείμενο «Και τώρα η σειρά μου», ένας μονόλογος σε πολυπροσωπία, το οποίο ήταν και η πρώτη συγγραφική μου απόπειρα. Έδωσα το κείμενο στον Κώστα, του πρότεινα τη σκηνοθεσία και κάπως έτσι ξεκίνησε η συνεργασία μας. Το έργο παρουσιάστηκε κάποιους μήνες αργότερα σε θεατρική σκηνή της Αθήνας, στο πλαίσιο διαγωνιστικού φεστιβάλ, αποσπώντας το βραβείο κριτικής επιτροπής και κοινού. Αυτό ήταν κάτι που μας έδωσε ιδιαίτερη χαρά και ώθηση για τη συνέχεια αυτής της δουλείας. Το έργο «Και τώρα η σειρά μου» αποτέλεσε τη βάση της επόμενης δουλειάς της ομάδας, που ήταν η παράσταση «Εγώ δεν ήθελα να γίνει έτσι» και παρουσιάστηκε έναν χρόνο αργότερα, πάλι σε φεστιβάλ που οργάνωσε θέατρο της Αθήνας, χωρίς αυτή τη φορά να παίζουμε με διαγωνιστικούς όρους. Στην ουσία είναι το ίδιο έργο στην εξέλιξή του. Η σύλληψη αυτών των κειμένων γεννήθηκε από τα παρακάτω ερωτήματα, που με ταλάνιζαν και που μου ήταν αδύνατον να αφήσω αναπάντητα μέσα μου.

-Αρχαίος μύθος ή διαχρονική πραγματικότητα;

-Τραγωδία ή σύγχρονο δράμα;

-Τι σχέση έχει το πριν και το μετά της ύπαρξης με το φάσμα των ανθρωπίνων επιθυμιών;

(φωτογραφία: Γρηγόρης Γκουτζίνο)

-Στα έργα σας, και στις δυο αυτές παραστάσεις σας,  αντιλαμβάνομαι μια εμμονή, ένα δέος για τον μύθο των Ατρειδών.

Όντως. Ο εμβληματικός αυτός μύθος, κάτι σαν μυθολογικό σεντούκι υπαρξιακού θησαυρού, αποτελεί αποκάλυψη του πνευματικού και ψυχοσυναισθηματικού Εαυτού. Και οι δύο αυτές παραστάσεις μας,  θα μπορούσαν να ονομαστούν και αναπαραστάσεις, καθώς πλαισιώνονται από τους όρους και τα όρια μιας ατομικής, ψυχοδραματικής συνεδρίας. Αναπαραστάσεις που διαδέχονται το κενό, καλύπτοντάς το. Μέσω της δομής του ψυχοδράματος, προβάλλονται διαχρονικά ζητήματα του ανθρώπου, όπως αυτά των παράλληλων διαστάσεων της ύπαρξης και του αυτοπροσδιορισμού της.

(φωτογραφία: Γρηγόρης Γκουτζίνο)

Ένας άντρας και μια γυναίκα συναντιούνται εβδομαδιαία σε καθορισμένο τόπο και χρόνο. Παίζοντας στα όρια του ρεαλιστικού, του συμβολικού και του φαντασιακού, δημιουργείται ένα θέατρο μέσα στο θέατρο, με τον σκηνοθέτη επί σκηνής να συντονίζει και να εξελίσσει το δρώμενο, ως ψυχοδραματιστής. Η αυθόρμητη και βιωματική αυτή μέθοδος, οδηγεί τον κεντρικό χαρακτήρα του έργου σε πολλαπλούς ρόλους και δράσεις που τον βοηθούν στην αποδόμηση του γνώριμου και του οικείου και κατ’ επέκταση στην αυτογνωσία.

Μια διαδρομή από τον μύθο των Ατρειδών ως τον σκληρό πυρήνα της οικογένειας αλλά και την κοινωνικοπολιτική και θρησκευτική αρχή του σήμερα. Ένα δρώμενο συμβολικού νοήματος, μια αλληγορία, ένα λανθάνον μεταφορικό περιεχόμενο, για να κατανοήσουμε όσα δεν είναι έκδηλα και εκφρασμένα.

(φωτογραφία: Γρηγόρης Γκουτζίνο)

-Είστε ηθοποιός, και μάλιστα διακεκριμένη. Ταυτόχρονα, όμως, είστε σκηνοθέτης και θεατρικός συγγραφέας. Τα έργα σας, με πολλά νεωτερικά στοιχεία και πρωτοποριακή δομή, δοκιμάστηκαν με μεγάλη επιτυχία στη σκηνή. Ποια είναι τα επόμενα σχέδιά σας σ’ αυτά τα τρία πεδία; Και πώς θα τα χαρακτηρίζατε μεταξύ τους; Συμπληρωματικά; Ανταγωνιστικά; Επάλληλα;

Μάλλον επάλληλα θα τα χαρακτήριζα. Επόμενος στόχος της ομάδας, είναι η πραγματοποίηση της παράστασης «Έριδες γυναικών στη σχολική αυλή», σε κείμενο που συγγράψαμε με τον Κώστα Ξυκομηνό – σύλληψη και σκηνοθεσία του ιδίου. Πέντε γυναίκες εναλλάσσουν ρόλους σε πέντε σπονδυλωτές ιστορίες που, προερχόμενες από διαφορετικά πεδία, σημασιοδοτούν τον γυναικείο συγκρουσιακό λόγο και καταδεικνύουν τους τρόπους με τους οποίους η ίδια η γλώσσα μορφοποιεί το βίωμα, εγκλωβίζοντάς τον στα στερεότυπα που μεταφέρει. Με αυτή την έννοια, οι ιστορίες που προσωρινά θα εγκαταστήσουν την αφήγηση στο συγκεκριμένο, είναι σε θέση να αναδείξουν προτάγματα και απόπειρες διαπραγμάτευσης, ανάμεσα σε αντιλήψεις του πρέποντος, του επιθυμητού ή του εφικτού. Μέσα από τις εναλλαγές των ρόλων, των περιβαλλόντων χώρων και των καταστασιακών συνθηκών, περνάμε από το μερικό στο ευρύτερο τοπίο – κοινός τόπος, πώς δηλαδή επιμέρους διακυβεύματα  συνυφαίνονται με τη δυναμική της ευρύτερης κοινωνικής ζωής και με ποιο τρόπο συμβάλουν στη διαμόρφωσή της. Το έργο είναι αποτέλεσμα μιας έρευνας που στηρίχτηκε σε συναντήσεις – συζητήσεις με γυναίκες κάθε ηλικίας, τάξης και μορφωτικού επιπέδου και σε βιβλιογραφία γύρω από τον έμφυλο λόγο.

Προσωπικός στόχος είναι η δημιουργία ενός Ερευνητικού Κέντρου Κβαντικού Θεάτρου. Το αμείωτο ενδιαφέρον μου για τη θεατρική πράξη – μέσα από την ιδιότητα της ηθοποιού κυρίως-  με οδήγησε τα τελευταία δέκα χρόνια, σε μια σειρά βιωματικών ερευνών για το κανάλι του ηθοποιού, ως καθαρός δέκτης και πομπός ερεθισμάτων και πληροφοριών.

-«Ερευνητικό Κέντρο Κβαντικού Θεάτρου». Δεν γνωρίζω κάτι αντίστοιχο, τουλάχιστον σε ό,τι αφορά την χώρα μας και τα δικά μας θεατρικά δρώμενα. Θα μπορούσατε, αν έχετε την καλοσύνη, να μας εξηγήσετε τι θα σήμαινε η υλοποίηση αυτού του προσωπικού σας σχέδιου-οράματος στην πράξη;

Με ασκήσεις και τεχνικές, που βασίζονται στη μέθοδο εκπαίδευσης των δασκάλων μου – Βαγγέλη Οικονόμου και Πέτρο Ζηβανό, αλλά και της μεθόδου “Tribuana”(Αφύπνιση και Καλλιέργεια  των  Τριών Κόσμων του Ηθοποιού – Σκέψη, Ενέργεια, Σώμα) του  Tapa Sudana (μέθοδοι που συνομιλούν, κυρίως, με τις αρχές της ανατολικής φιλοσοφίας) με τη μέθοδο της ψυχανάλυσης και τη μελέτη της κβαντικής φυσικής και της νευροεπιστήμης, βρίσκομαι συνεχώς μπροστά σε νέες ανακαλύψεις, αποκαλύψεις και συνδέσεις, που οδηγούν σε μία αλήθεια – αυτή του ενιαίου, πολυδιάστατου σύμπαντος, της ρευστότητάς του και τον άνθρωπο ως αδιαίρετο κομμάτι αυτού. Μελετώντας την ανταπόκριση του ανθρώπινου οργανισμού στη συσσώρευση ενέργειας μέσω της συγκέντρωσης (εφόδιο μεγίστης σημασίας για τον ηθοποιό η ικανότητα συγκέντρωσης), ανακαλύπτω συνεχώς καινούργια όρια στην ανθρώπινη φυσιολογία, που επιτρέπουν την πρόσβαση στην ουσιαστική γνώση.

-Και ο στόχος;

Στόχος της πολυετούς αυτής έρευνας είναι ο επαναπροσδιορισμός της θεατρικής πράξης. Ως παιδευτικός και πολιτιστικός φορέας οντολογικής αξίας, το θέατρο οφείλει να υπάρχει και να εξελίσσεται σε αδιάρρηκτη σχέση με την συμπαντική λειτουργία και τους μηχανισμούς της ώστε να επιτευχθεί η ολιστική κατανόησης της ύπαρξης, η οποία είναι το αντικείμενο της έρευνας του παγκοσμίου θεάτρου. Η συμβολή του στο αίτημα και στον σχεδιασμό νέων κοινωνικών και πολιτικών δομών και σχημάτων, είναι κατεπείγουσα ανάγκη, για μια καλύτερης ποιότητας επίγεια πραγματικότητα.  Διαβάζουμε χαρακτηριστικά στην Μπαγκαβάτ Γκίτα: «Όλες οι δράσεις γίνονται με την συμμετοχή των δυνάμεων της φύσης αλλά ο άνθρωπος, χαμένος σε μια εγωιστική ψευδαίσθηση, πιστεύει ότι αυτός είναι ο πρωταγωνιστής».

Για τον λόγο αυτό, ξεκίνησα μία εκ νέου ανάγνωση στο έργο του Αυγούστου Στρίντμπεργκ “Πάσχα”. Το έργο αυτό συνδέθηκε στενά με την χριστιανική πίστη και την πράξη της αγάπης. Εδώ ακριβώς είναι που ξεκινάει και η πνευματική του διάσταση και βάση αυτής αρχίζει μια καινούργια ερμηνεία της κατάθεσης του συγγραφέα, η οποία εμπλέκεται στα πεδία έρευνας της σύγχρονης φυσικής.

Όπως ο Πλάτωνας στον «Μύθο του Σπηλαίου» έτσι και ο Στρίντμπεργκ στο «Πάσχα», μας αναγκάζει να αναστοχαστούμε πάνω στην αλήθεια της ζωής και της ύπαρξης, έξω από κάθε φαντασίωση και προβολή, μέσα στις σχέσεις των ανθρώπων και των ζωντανών οργανισμών, στον πυρήνα του εαυτού και του εσωτερικού θεού.

-Όλο αυτό ακούγεται εξαιρετικά επίκαιρο και ενδιαφέρον. Πώς σκοπεύετε να το προχωρήσετε; Ποια τα επόμενα βήματά σας;

Με τη σύμπραξη αξιόλογων καλλιτεχνικών και επιστημονικών συνεργατών αλλά και την οικονομική στήριξη από τους αρμόδιους φορείς, εύχομαι το Ε.Κ.Κ.Θ. (Ερευνητικό Κέντρο Κβαντικού Θεάτρου) να πάρει σάρκα και οστά μέσα στο 2018 και το «Πάσχα» να γίνει η αρχή ενός σκηνικού χωροχρονικού συνεχούς, σ’ ένα θέατρο που θα λειτουργεί, για συντελεστές και θεατές, ως προσομοιωτής της κβαντικής πραγματικότητας.

Η Αντίληψη είναι μια σύνθετη και πολύπλοκη λειτουργία του ψυχοφυσικού οργανισμού και ίσως η βασικότερη γνωστική µας λειτουργία. Το κέντρο της αντιληπτικότητάς μας ονομάζεται Σημείο Συναρμογής* της αντίληψης. Το σημείο συναρμογής στον σύγχρονο άνθρωπο, παραμένει κλειδωμένο σε μια και μόνο θέση λόγω της ανύπαρκτης εκπαίδευσής του στο να δρα στο εδώ και τώρα, στο παρόν, στο μόνο πεδίο ουσιαστικά που έχει για να ξεφύγει από τους κύκλους της επανάληψης και της συνήθειας. Έτσι το σημείο συναρμογής του μετακινείται μόνο στον ύπνο του, την ώρα που ονειρεύεται.

-Υποθέτω, μιλάμε για «κινήσεις» και «δράσεις» ανεξέλεγκτες, ατιθάσευτες από το Εγώ και απολύτως ακούσιες.

Ακριβώς. Δράσεις που μπορούν ωστόσο, μέσα από μια σειρά πρακτικών ασκήσεων και τεχνικών, να μετακινηθούν κατά βούληση, φωτίζοντας έτσι καινούργια ενεργειακά πεδία που κάνουν αντιληπτούς τελείως διαφορετικούς κόσμους, το ίδιο αντικειμενικούς και δεδομένους με αυτόν της συνήθους αντίληψης. Η ομάδα μας επιχειρεί μέσα από ένα σύστημα έρευνας και δράσης, την κατάρρευση του γνώριμου και του οικείου, διαλύοντας αρχικά το σκληρό περίβλημα του, που είναι η ακαμψία του δεδομένου. Σκοπός μας η παύση του εσωτερικού διαλόγου, η αποκάλυψη της γλώσσας, η ανάδειξη της σωματικής ειλικρίνειας, η μετάβαση στον χωροχρόνο, η απόδραση στο άπειρο. Χωρίς να δείχνουμε αλλά να είμαστε, δουλεύουμε για την απελευθέρωση από το παράδοξο του αφηρημένου, διεισδύοντας σε αυτό μέσω της θεατρικής πράξης.

* Σημείο Συναρμογής

(Το σημείο όπου το χάος και η δημιουργική αταξία, μπαίνουν σε αρμονία)