Fractal

Ο ύστατος χτύπος ενός σημαντικού δημιουργού

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος //

 

swas-frenas«Έχων σώας τας φρένας» του Αργύρη Χιόνη, σελ. 208, Εκδ. Κίχλη

 

Ο χρόνος που έχει παρέλθει από την αδόκητη θανή του είναι ακόμη σύντομος για να αποτιμηθεί πλήρως ο άνθρωπος, το έργο και η έκταση της επιρροής του. Ωστόσο, καίτοι δεν είναι ασφαλές δείγμα, το γεγονός ότι στίχοι, σπαράγματα φράσεων που έχει πει ή προτάσεων αποφθεγματικού χαρακτήρα που έχει γράψει, συσσωρεύονται συχνάκις σε κείμενα άλλων και σε «τοίχους» των social media δείχνει πως ο Αργύρης Χιόνης δεν πέρασε από τα λογοτεχνικά πράγματα επί ματαίω.

Ποιητής χαμηλών τόνων με μιαν έντονη υπαρξιακή εγρήγορση και ποικίλους υπαινιγμούς στα ποιήματα και τα πεζά του, ο Χιόνης αποδείχθηκε ένας εξαίσιος ισορροπιστής στην ανισορροπία της βιωτής. Αυτή ακριβώς την τρεμάμενη σχέση του ανθρώπου με τον κόσμο που τον περιβάλλει προσπάθησε να γράψει και μέσω αυτής να περιγραφεί και ο ίδιος. Ο λογοτεχνικός κόσμος του Χιόνη μπορεί να μην είναι ένας κόσμος καταλλαγής, εντούτοις, επειδή ακριβώς επενεργεί πάνω του ο οίστρος και η αξιοσύνη του γράφοντος, φέρει μια λοξή μαγεία, ένα λογικό παράλογο, ένα κατακλυσμιαίο χιούμορ που άλλοτε έχει πικρές απολήξεις κι άλλοτε ευφραντικές συνέπειες στον αναγνώστη.

Η συλλογή διηγημάτων «Έχων σώας τας φρένας» έχει τη σημασία της. Όχι από ειδολογικής άποψης (κι εδώ θα βρούμε ξανά την γάργαρη γραφή του Χιόνη όπως τη γνωρίζουμε), αλλά σημειολογική. Πρόκειται για τα ύστατα κείμενά του πριν αποκοπούν οι γέφυρές του με τη ζωή.

Ο ίδιος, όπως μας πληροφορεί και η εκδότρια των εκδόσεων Κίχλη, Γιώτα Κριτσέλη, σκόπευε να εντάξει 15 διηγήματα που είχε γράψει την περίοδο 2009-2011 για τις ανάγκες διάφορων λογοτεχνικών περιοδικών σε μια ενιαία συλλογή και μέσω ενός κατατοπιστικού προλόγου να μιλήσει για το παράλογο της ύπαρξης και την ασάφεια των ορίων μεταξύ τρέλας και λογικής.

Φευ, τα σχέδια ανατράπηκαν λόγω του απροσδόκητου θανάτου του. Κάποια διηγήματα ήταν έτοιμα, κάποια βρίσκονταν σε προοδευτική φάση, κάποια άλλα είχαν διάφορες εκδοχές και, τέλος, κάποια προφανώς και δεν πρόλαβε να τα γράφει. Εξού και η παρούσα έκδοση αριθμεί εννέα διηγήματα μικρής ή μεγαλύτερης έκτασης. Τα λογικά lapsus που θα διόρθωνε και τη φιλολογική επιμέλεια που θα έκανε ο Χιόνης, αλλά δεν πρόλαβε, ανέλαβε με περισσή επιτυχία η Γιώτα Κριτσέλη, η οποία μάλιστα προχώρησε και σε μια αξιοζήλευτη ανάλυση των περισσότερων διηγημάτων της συλλογής. Κείμενο που εντάχθηκε στην έτσι και αλλιώς υψηλής αισθητικής έκδοση (να σημειωθούν εδώ και τα εξαίσια σχέδια της Εύης Τσακνιά).

Οι περισσότεροι γνωρίζουν τον Αργύρη Χιόνη ως ποιητή. Ωστόσο, όσοι έχουν εντρυφήσει και στο πεζογραφικό του έργο δεν μπορούν παρά να συνηγορήσουν ότι δεν αποχωρίστηκε ποτέ την ποιητική του στόφα. Ακολούθησε έναν ολότελα προσωπικό δρόμο δημιουργώντας ένα σύμμεικτο είδος, το οποίο ερανιζόταν στοιχεία και τεχνικές του πεζού για να προσθέσει στα ποιήματά του και ποιητικές εξάρσεις που ενέθετε σε διηγήματα. Μπορεί να μην ήταν ο πρώτος που το έκανε, εντούτοις τίμησε την «απόφασή» του μέχρι την τελευταία λέξη.

 

Αργύρης Χιόνης

Αργύρης Χιόνης

 

Όντως, τα διηγήματα της συλλογής ακολουθούν την υφολογική τροχιά του ποιητή/συγγραφέα με τρόπο μυητικό. Υπάρχει έντονο το στοιχείο της παραμυθίας, του ζωομορφισμού, του παραλόγου, της ποιητικής εκτίναξης, του πλάγιου χιούμορ, της φορτισμένης από σημάνσεις αφήγηση, του ρέοντα και ανεπιτήδευτου λόγου. Ο Χιόνης, δε, σε αρκετά από αυτά τα διηγήματα δεν κρύβει ότι αυτοβιογραφείται τρόπον τινά, με ό,τι αυτό σημαίνει όταν επεμβαίνει στο πραγματικό επεισόδιο η καλίμπρα της αφήγησης. Το αναγκαίο προσάρτημα των σημειώσεων σε κάποια διηγήματα και ο τρόπος ανάπτυξης των θεμάτων παραπέμπουν ευθέως στον αγαπημένο του Χόρχε Λουίς Μπόρχες, ενώ δεν λείπουν οι αναφορές στην άοκνη γλώσσα των ονείρων και της υπέρβασης των λογικών ορίων.

Ο Χιόνης χαρακτήριζε την ποίησή του «ποίηση δωματίου». Κάπως έτσι συμβαίνει και με τα πεζά του. Εντός των τεσσάρων τοίχων, σε οικεία περιβάλλοντα, πίσω από κλειστές πόρτες και με τραβηγμένες τις κουρτίνες, με το ημίφως στο διάδρομο – με τούτα και με πολλά περισσότερα ο Χιόνης, μιλώντας πάντα απλά, κατανοητά, αλλά διαβρωτικά, κατάφερε να συνθέσει έναν κόσμο διαφορετικό από τον αισθητό. Τούτη η συλλογή μας αφορά γιατί έχει τη θέση κατακλείδας σε ένα έργο που ο πεπερασμένος βίος έκοψε βιαίως, αλλά που μένει πάντα ανοιχτό σε αναλύσεις και αναγνωστικές τέρψεις. Οι λέξεις του Χιόνη, έστω και εν τη απουσία του, μένουν πάντα ενεργές και λαμπερά φτερωτές διότι δεν είναι αποτέλεσμα μιας ψυχρής, σχεδόν υπολογιστικής διευθέτησης, αλλά  καταστάλαγμα ενός δημιουργού σημαντικού, εξέχοντα και βαθύτατα ανθρώπινου. Τα έλλογα μάτια του Χιόνη ανέσυραν από τα βάθη όλα τα άλογα προσφέροντάς μας μια άλλη εκδοχή της ζωής. Μια εφεύρεση κάποιου πράγματος που μπορεί και να μην υπάρχει, αλλά που όλοι προσδοκούμε ότι κάπου μπορεί να είναι κρυμμένο και να περιμένει να το ανακαλύψουμε.

 
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top