Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Κωνσταντίνος Καβάφης: “Ένα νησί, μια ήπειρος ολάκερη μόνος του…”
24/02/2016, 1:01 μμ

Κωνσταντίνος Καβάφης: “Ένα νησί, μια ήπειρος ολάκερη μόνος του…”

Γράφει η Ελένη Γκίκα //

 

«Ο κύκλος της ζωής. Θάνατος, γέννηση κι αυτό το σπαρακτικό ενδιάμεσο που θα έπρεπε κανείς να το αφιερώσει στην προετοιμασία του τέλους. Που δεν ήταν τέλος αλλά μια νέα αρχή».

 

Η πεμπτουσία της Καβαφικής ποίησης και η ώρα της γέννησής της. Ένα ταξίδι του 34ετούς Κωνσταντίνου Καβάφη με τον αδελφό του Τζον στο Παρίσι. Η βαριά σκιά της Αλεξάνδρειας και η οικογενειακή παρακμή, η «Πόλη» του που τον ακολουθούσε για δεκαπέντε χρόνια, η τελειομανία του και η ευσέβεια της ηδονής είναι ο άξονας ενός ιδιαίτερου βιβλίου που υπήρχε μέσα της- απ’ ότι η ίδια η Έρση Σωτηροπούλου ισχυρίζεται- από το 1984. Από την εποχή που ως μορφωτική σύμβουλος στην ελληνική πρεσβεία στη Ρώμη, ετοίμαζε μια μεγάλη έκθεση για τον Καβάφη στο Παλάτσο Βενέτσια. Αλλ’ επειδή όλα έχουν την ώρα τους, μετά από χρόνων έρευνα, τελικά έφτασε και αυτή η στιγμή. Για να χωρέσει την επιθυμία και την ποιητική σύλληψη σε ένα μυθιστόρημα σύγχρονο, αλλά εντούτοις τόσο πιστό: σε ό,τι υπήρξε κι ό,τι έκανε, όπως το έκανε ο Αλεξανδρινός. Ο Αλεξανδρινός για τον οποίο ο αδελφός του ο Τζον έγραψε: «Εσύ πιστεύεις ότι είσαι ένα νησί, μια ήπειρος ολάκερη μόνος σου. Εμείς, είμαστε κομματάκια, σημαδάκια στον χάρτη»… Κι αυτό ακριβώς έκανε η Έρση Σωτηροπούλου, τον διέσωσε σ’ ένα ταξίδι του την ώρα που γινόταν από κομματάκια, σημαδάκια στο χάρτη, ένα νησί. Μια ήπειρος ολάκερη μόνος του. Η Έρση Σωτηροπούλου, η οποία ας μη ξεχνάμε ότι ξεκίνησε ως ποιήτρια, κατάφερε να συλλάβει και να διασώσει αυτή την ιστορική και ποιητική Στιγμή.

 

«Τι μένει από τη νύχτα» της Έρσης Σωτηροπούλου, εκδ. Πατάκη, σελ. 329

 

sotiropoulou-1-750x400a

 

«”Η πόλις θα σ’ ακολουθεί. Στους δρόμους θα γυρνάς

τους ίδιους. Και σταις γειτονιαίς ταις ίδιαις θα γερνάς”.

 

Οι στίχοι κύλησαν μοναχικοί, κάπως ξεκρέμαστοι. Λέξεις ορφανές σ’ ένα εχθρικό σύμπαν. Το ποίημα εγκαταλειμμένο στην απεριόριστη μοναξιά του. Αντιλήφθηκε ότι είχε μεταπηδήσει στο ποίημα για να αποφύγει κάποια προηγούμενη σκέψη που τώρα είχε ξεχάσει…»

H γέννηση, η σύλληψη ενός ποιήματος δεν είναι η πρώτη φορά που απασχολεί την Έρση Σωτηροπούλου. Το σημείο τήξης του το συναντάμε και στο «Δαμάζοντας το κτήνος», το βάσανο των λέξεων είναι κάτι που ιδιαίτερα την απασχολεί. Με τον δικό της παιγνιώδη ειρωνικά τραγικό τρόπο [«Η φάρσα», «Ζιγκ ζαγκ στις νερατζιές»], με την γνωστό της αέρινο, λιτό, απογυμνωμένο από λυρισμούς και επίθετα, υπαινιγμό. Η θεματολογία βεβαίως του καινούργιου βιβλίου της ήταν εκτός από μεγάλη πρόκληση κι ένας προσωπικός άθλος. Διότι σ’ αυτό ειδικά το καλοκαιρινό ταξίδι του στο Παρίσι τον Ιούνιο του 1897 ο Κωνσταντίνος έγινε ο Καβάφης, ο ποιητής. Η πόλη που επισκέφθηκε με όλη την ακμή και την αίγλη της και η πόλη που άφησε που «νοσταλγούσε να νοσταλγεί» με την δική της μεγαλειώδη παρακμή, η ηδονική ατμόσφαιρα, οι μεγάλοι ποιητές, η επιθυμία, η κριτική, ένας θίασος χορευτών από την Ρωσία, ο Ζαν Μωρεάς και ο άμισθος υπερφίαλος γραμματέας του Μαρδάρας, η απίστευτη Μαντάμ ντε κάτι με τις μεταφυσικές ιστορίες της με τα περιστέρια, η Κιβωτός, η παρισινή αφρόκρεμα αλλά και τα ουρητήριά της, τα όνειρα και η πραγματικότητα, η τέχνη που ακολουθεί κατά πόδας τελικά τη ζωή, τα βήματά του και οι σκέψεις του, οι εμμονές του και η φαντασία του, η επιθυμία του και η ενοχή του συγκροτούν ένα εξαιρετικά σημαντικό μυθιστόρημα, άθλο σχεδόν.

«Ίσως ηδονή και πίστη τελικά να μην ήταν τόσο απομακρυσμένες. Μπορεί, σκέφτηκε, να ανήκαν στην ίδια σφαίρα, αλλά ήταν μια σφαίρα ανώτερη που λίγοι μπορούσαν να προσεγγίσουν, απρόσιτη στους άξεστους και στους αδαείς. Μάλλον μια στάση αισθητική μα και ηθική- εκεί που ιερή κατάνυξη και ερωτική διέγερση δεν έμοιαζαν καθόλου εχθρικοί κόσμοι».

Διαπιστώσεις ζωής σχεδόν ανεπαίσθητες, ανάμεσα στα παρισινά καφέ, το ξενοδοχείο και τις βόλτες, συνυπάρχουν με τον ερωτικό πόθο ως σπινθήρα δημιουργίας με τις ακριβοθώρητες λέξεις αλλά και με την ενοχή:

«Αν μια τρίχα μπορεί να προκαλέσει τέτοια αναστάτωση, τόσους συνειρμούς και εικόνες, να τον συνεπάρει σε τέτοιο βαθμό ώστε να φιλήσει γονατιστός μια ξένη πόρτα. Μια μόνο τρίχα και καμιά άλλη, αναφυόμενη στον απαλό όρχι ενός νεαρού Ρώσου χορευή με τρόπο που να ξεχωρίζει από τις άλλες, λίγο πιο σκληρή ή λίγο πιο μακριά, που σου γαργαλάει την παλάμη, που το άγγιγμά της εκτοξεύει την επιθυμία… “αφού έστησε τα τρόπαια των ερώτων”… η ανάμνησή της χαϊδεύει σαν αύρα το πρόσωπό σου, γίνεται δημιουργική πνοή… “κι εγώ για τα έργα τούτα των άστρων το χορό ψηλά ανεβαίνω”… που σε συνοδεύει στο στενό κι απάτητο μονοπάτι της Τέχνης, μια τριχούλα.

“Τρίχες”, είπε δυνατά και του ήλθε να βάλει τα γέλια».

 

Η συγγραφέας Έρση Σωτηροπούλου

Η συγγραφέας Έρση Σωτηροπούλου

 

Η παιγνιώδης διάθεση ενός συγκρατημένου ανθρώπου, η εμμονή με τις λέξεις, με το βαθύτερο νόημα του ποιήματος και αυτού της ζωής, η διάθεση ρήξης με ό,τι λυρικό και φορτωμένο προϋπήρχε, η προσπάθεια να βρει την βαθύτερο εαυτό του την πιο βαθειά και αυθεντική, δική του προσωπική φωνή, μαζί με τα μεγάλα ερωτηματικά για το πώς μπορεί κανείς να προσεγγίσει την ποίηση, ορμώντας με φόρα στη ζωή ή πυροπολημένος με άγριες φαντασιώσεις σ’ ένα γραφείο, αναδύονται τόσο απαλά κι απλά, σα να περιγράφει αυτός ο ίδιος τελικά το δικό του βάσανο, τη δική του ζωή. Με έναν σχεδόν, τι σχεδόν, τέλειο τρόπο, απολύτως στο ύφος του και στην τελειοθηρική εμμονή και ακρίβεια και των δυο. Με ατμόσφαιρα, ειρωνεία, φραστική και συναισθηματική ανατροπή, με εικόνες που μεταφέρουν όλη την ηδυπάθεια της Αλεξάνδρειας, με λεπτομέρειες που συνθέτουν την οικογενειακή και προσωπική του ζωή, την εποχή. Μια εποχή που όλα δείχνουν πως εν μέρει ή στο σύνολό της επαναλαμβάνεται: «Υπάρχουν μέρες και μέρες, αναλογίστηκε. Και θα έλθουν κι άλλες. Μέρες και νύχτες που κανείς αναρωτιέται, μα τι κάνω εδώ; μα πώς κατάντησα έτσι; Μέρες που ο κόσμος που ξέραμε χανόταν κι ο καινούργιος κόσμος αργούσε να φανεί». Σα να αφουγκράζεται στη δική του παρακμή και το δικό του μεταίχμιο, το δικό μας μεταίχμιο, την δική μας παρακμιακή, μεταιχμιακή εποχή.

Από τα σημαντικότερα βιβλία των τελευταίων χρόνων και ένα σπάνιο μυθιστόρημα όσον αφορά την διαδικασία της ποιητικής σύλληψης και γραφής. Τη σχέση Τέχνης και Ζωής.

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: , ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top