Όταν οι περιστάσεις σε καλούν
Γράφει η Αναστασία Γκίτση // *
«Εποχή μου είναι η Ποίηση» της Ασημίνας Ξηρογιάννη, Εκδόσεις Γαβριηλίδης, σελ. 52
Είναι μια εποχή αναμφίβολα δύσκολη. Oι μέρες που την απαρτίζουν δίχως άλλο δύστροπες και οι νύχτες, κυρίως οι νύχτες η μία μετά την άλλη αποδεικνύονται ολοένα και πιο εκτεθειμένες στις επιθέσεις απεγνωσμένων σκέψεων και αγχωτικών προοπτικών. Είναι μια εποχή αναμφίβολα προβλέψιμη όσον αφορά την απροβλεψιμότητα κι σταθερώς βεβαία όσον αφορά την αβεβαιότητα της σε κάθε τομέα.
Η Ασημίνα Ξηρογιάννη καταγίνεται σε τούτο το συγγραφικό πόνημα την εν λόγω ποιητική συλλογή που φέρει τον τίτλο «Εποχή μου είναι η ποίηση» με τα δύο εξίσου θολά και περίεργα τοπία της εποχής και της ποίησης. Τοπία χωρίς ασφαλείς δικλείδες προστασίας όταν προσπαθήσει κάποιος να τα καθορίσει στην πληρότητά τους. Τοπία δίχως γνώριμες πεπατημένες όταν επιχειρήσει κάποιος να τα αποκαλύψει εν τη πληρότητα τους. Εν ολίγοις η ποιήτριά μας, αφήνει τις λέξεις της να ανακλώνται εν μέσω δύο πυλώνων που δεν είναι άλλοι, παρά η εποχή και η ποίηση.
Σημείο συνάντησης, σαφώς και δεν είναι ή ιστορική, ή φιλοσοφική, η κοινωνιολογική, ή η γραμματολογική ανάλυση ενός εκ των δύο, ή και των δύο μαζί. Σημείο στίξης, εφαπτόμενη μέση γίνεται η ίδια η ποιήτρια με την παραδοχή της -από τον τίτλο ήδη- πως εποχή της είναι η ποίηση. Δεν έχουμε παρά αρχικά να την πιστέψουμε, κατόπιν να την ελέγξουμε και εν συνεχεία να την ασπαστούμε.
Γράφει σ’ ένα άτιτλό της: «Είσαι πολίτης της χώρας σου/ και πρόσωπο συνάμα/ το υποκείμενο της προσωπικής σου ιστορίας./ Μα πάνω απ’ όλα ποιητής./ Φιλτράρεις τη ζωή/ και η ποίηση είναι ο τόπος σου/ και ο χρόνος σου μαζί.» Μεταξύ προσωπικού χρέους και κοινωνικού ιστού, ανάμεσα στο όλον της ιστορίας και στο μερικό της ζωής, γύρω από τον χρόνο και τον τόπο του καθενός, η ποιήτρια καρφώνει ένα καταληκτικά απαρέγκλιτο «μαζί». Η ποίηση είναι ο τόπος και ο χρόνος σου μαζί επειδή πάνω από όλα είσαι ποιητής.
Σαφώς και η ποίηση δεν ορίζεται. Μόνο περιγράφεται, περιγράφεται με όλες τις
ατέλειες που διαθέτει ο τολμηρός. Όσο πιο πολύ περιγράφεται τόσο περισσότερο
απομακρύνεται από την αληθινή της φύση η περιγραφή που της δίδεται. Το οξύμωρο της ποίησης και των ποιητών εξάλλου είναι το ίδιον χαρακτηριστικό του κάθε τι, που δεν μετέχει εξολοκλήρου στην πραγματικότητα αλλά απορρέει κι εκ του φανταστικού.
Ο Υπερίων του Χέλντερλιν θα το πει ως εξής: «οι ποιητές ζουν στον κόσμο σαν ξένοι μες στο ίδιο τους το σπίτι». Απόδημοι κάθε τόπου και χρόνου, δεν κατέχουν τίποτα παρά την πληγή της μοναξιάς τους και την ικανότητά τους -άλλοτε επιτυχώς και άλλοτε ανεπιτυχώς- να μετατρέψουν με τις λέξεις τους το σκοτάδι σε φώς. Γράφει η Ξηρογιάννη: «Και σένα τώρα οι περιστάσεις σε καλούν./ Έλα, μέτρησε τις δυνάμεις σου αν μπορείς να κάνεις φως/ τα σκοτάδια του σήμερα.» Στην τελευταία κατά σειρά ποιητική συλλογή της «Εποχή μου είναι η ποίηση» από τις εκδόσεις Γαβριηλίδης, η Ασημίνα Ξηρογιάννη αναμετρά τις δυνάμεις της.
Στα 41 ποιήματα της συλλογής διανύει μια πορεία φωτός αφού πρώτα έχει κατονομάσει τα σκοτάδια, κυρίως τα κοινωνικά. Πορεύεται σε μια ενδοσκόπηση επείγουσα όσο και η ποίηση που αναζητά. Στο δεύτερο ποίημά της με τίτλο «Ενδοσκόπηση» γράφει: «Οι καιροί μας σπρώχνουν/ σε δράμα που δεν υπάρχουν λέξεις/ να εκφραστεί./ Σε αυτούς τους καιρούς/ σκηνοθετώ την πορεία μου/ και αξιώνω κόσμο ομορφιάς./ Άλλοτε ο κόσμος μου ήταν τα ποιήματα/ μα δεν αρκούν πια./ Δεν παλεύεται η πραγματικότητα/ με όμορφα συνδυασμένους τρόπους/ και έντεχνη αθωότητα./ Έχουν αρχίσει να με ενοχλούν οι αμαρτίες μου.»
Λόγος απλός, στοχευόμενος, λιτός και απέριττος χωρίς λυρικές εξάρσεις και επιθετικούς ακροβατισμούς. Λέξεις όχι μεγάλες αλλά επείγουσες, θα γράψει: «Σε δύσκολους καιρούς/ δεν αναζητούμε/ τη μεγάλη ποίηση/ αλλά την επείγουσα.» Εικόνες μιας πρωτεύουσας λεηλατημένης, εικόνες ανθρώπων σακατεμένων από την σκληρότητα της εποχής, πολιτών εξαπατημένων από τους ίδιους τους αρχηγούς τους, φίλων χαμένων στο πέρας του χρόνου. Θα τους ονομάσει καιρούς της παραίτησης και δεν θα λαθέψει διόλου στο σωστό του προσδιορισμού της: «Ούτε απ’ τον πόνο σου/ δεν θέλεις πια να λυτρωθείς./ Eίναι οι καιροί της παραίτησης.»
Σε αυτούς τους καιρούς της παραίτησης έρχεται να εμφανίσει από το μανίκι της την δυναμική της ποίησης. Θα γράψει στο ποίημα της με τίτλο «Νέα ποιητική»: «Σύνδεσε τη λέξη/ με την εποχή./ Σύνδεσε το ποίημα/ με το πρόσωπο του ανθρώπου./ Φτιάξε μια νέα
τη λέξη/ με την εποχή./ Σύνδεσε το ποίημα/ με το πρόσωπο του ανθρώπου./ Φτιάξε μια νέα
ποιητική.» Η μοίρα του ποιητή δεν είναι άλλη παρά η προσπάθειά του να συνδέσει τα διασπώμενα, άλλοτε πάλι να διασπάσει τα ενιαία, να μερίσει το όλον, άλλοτε πάλι να ενώσει τα μερικά, εν ολίγοις να προσπαθεί να κάνει ότι κανείς άλλος δεν μπορεί. Και αν η μοίρα του ποιητή είναι αυτή, η πληγή του δεν θα μπορούσε να είναι παρά η αμφιβολία του αν τελικά μπόρεσε να το κατορθώσει.
Ασημίνα Ξηρογιάννη
Ο ρώσος συμβολιστής Andrei Bely θα το πει ως εξής: «[Ποιητής] είναι κάποιος που ξέρει περισσότερες λέξεις από τους άλλους, κάποιος που μιλάει με τον σωστό τρόπο κι έτσι ρίχνει ένα ξόρκι». Ας σταθούμε στο ξόρκι, και ας πούμε πως μόνο έτσι γίνεται το σκοτάδι φως αλλιώς τι νόημα θα είχανε οι λέξεις; Τι νόημα θα είχανε οι ποιητές στο ρουν της κάθε εποχής; Τι νόημα θα είχε η ποίηση σε καιρούς παραίτησης; «σε αυτούς τους καιρούς/ σκηνοθετώ την πορεία μου/ και αξιώνω κόσμο ομορφιάς».
Η Ασημίνα Ξηρογιάννη καταγράφει τους καιρούς της με όλα τα μελανά τους σημεία, δεν τους παραποιεί, δεν τους εξωραΐζει, δεν τους παραμορφώνει, τους καταγράφει ως έχει σε μια σύγχρονη Ελλάδα, σε μια σακατεμένη Ελλάδα και αποδίδει φόρο τιμής στην εποχή της το δικό της ξόρκι που δεν είναι άλλο παρά η ποίησή της. Μπροστά στον τρόμο της φθοράς και της παραίτησης του ανθρώπινου στοιχείου προτάσσει λέξεις και λόγο με σκοπό να αφυπνίσει, να ξεσηκώσει και εν τέλει να ξεκινήσει από την αρχή ό,τι μοιάζει να είναι διαλυμένο. «Η εποχή σού δείχνει το δρόμο,/ δεν έχεις παρά να τον ακολουθήσεις./ Πάρε υλικό από τη διάλυση/ και χτίσε ένα ακέραιο ποίημα.»
* Η εισήγηση έλαβε χώρα στο bar «Έντεχνον» (Θεσσαλονίκη / 11 Σεπτεμβρίου 2013)
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
-
-
ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΜΕ 500+ ΛΕΞΕΙΣ: Ένα νέο λογοτεχνικό «τοπίο»;
16/04/2024, 9:09 μμ -
Παρακείμενα: «Το παρήγορο συναίσθημα της εσωτερικής έκλαμψης»
16/04/2024, 9:08 μμ -
Η δύναμη του πεπρωμένου
16/04/2024, 9:06 μμ -
Παραμύθια από ζάχαρη, μέλι και ποίηση
16/04/2024, 9:05 μμ -
Ψυχολογικά περάσματα προς τη βιολογική ολοκλήρωση
16/04/2024, 9:00 μμ
ΘΕΜΑΤΑ
-
✩ Νέες εκδόσεις: 12 καινούργια βιβλία
Επιμέλεια: Ελένη Γκίκα // Ελληνική πεζογραφία: Κώστας Ταχτσής «Το τρίτο στεφάνι», εκδ. Ψυχογιός, σελ. 352 Δε μπορώ, όχι, δε μπορώ να την υποφέρω πια!.. Τι πληγή είν’ αυτή που μου ‘στειλες, θε μου; Τι αμαρτίες
Περισσότερα -
21 Αυγούστου – Λέων Τρότσκι
Επιμέλεια: Δήμητρα Ντζαδήμα // O Λέων Τρότσκι, που δολοφονήθηκε σαν σήμερα το 1940, ήταν Μπολσεβίκος επαναστάτης και θεωρητικός του Μαρξισμού. Ήταν πολιτικός του οποίου λαμβανόταν σοβαρά η άποψη στα πρώτα χρόνια της Σοβιετικής Ένωσης και γι’ αυτό το λόγο
Περισσότερα -
Ο Στόουνερ
Γράφει η Τζένη Μανάκη // «Ο Στόουνερ» του John Williams, Eκδόσεις Gutenberg, Μετάφραση: Αθηνά Δημητριάδου “Ήταν πάθος, όχι πάθος του νου ούτε της σάρκας, ήταν μια δύναμη που τα ενσωμάτωνε και τα δυο , σαν να μην ήταν
Περισσότερα -
Μόνος με τους φίλους μου
Γράφει ο Γιάννης Παπαγιάννης // Andre Kubiczek «Σκίτσο ενός καλοκαιριού», Μετάφραση: Απόστολος Στραγαλινός, Εκδόσεις Κριτική, σελ. 384 Στις εκδόσεις Κριτική οφείλουμε ένα μεγάλο μέρος των καλύτερων μεταφράσεων της Γερμανόφωνης λογοτεχνίας, ιδιαίτερα της σύγχρονης. Το Σκίτσο ενός καλοκαιριού είναι
Περισσότερα -
Ποίημα: “O τόπος”
Του Χριστόφορου Τριάντη // * Ο ΤΟΠΟΣ Αυτός ο τόπος είναι η πατρίδα μας. Πάνω απ’ τις πετρωμένες θάλασσες το σκοτάδι γίνεται φως. Και τα δάκρυα είναι αόρατα. Ο χρόνος λυγίζει τα δέντρα κι αρχαίους μύθους
Περισσότερα -
Ποίηση fractal: Εννέα ποιήματα
Του Γιώργου Φρέρη // * Περιήγηση στην Ινδοκίνα I Στο μυθικό της νιότης σου, Ανόι Έφτασες ένα πρωινό κι ανακάλυψες έκπληκτος ένα βούρκο -λίμνη την αποκαλούσαν- Με μαγαζιά κάθε λογής εμπόρευμα Γέματα πραμάτεια και λίγδα
Περισσότερα -
Με ιστορική σημασία
Γράφει ο Άγγελος Χαριάτης // Σεραφείμ Μάξιμος «Κοινοβούλιο ή Δικτατορία», εκδόσεις Στοχαστής Το βιβλίο Κοινοβούλιο ή Δικτατορία του στοχαστή της ελληνικής Αριστεράς Σεραφείμ Μάξιμου, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Στοχαστής, και έχει γραφτεί σχεδόν εκατό χρόνια πίσω, παραμένει
Περισσότερα
