Ο χριστιανός (καθολικός) Ιάπωνας συγγραφέας Σενσέι Σουγκούρο είναι ο πρωταγωνιστής του βιβλίου του Σιουσάκου Έντο “Σκάνδαλο” το οποίο κυκλοφόρησε το 1986 (στην άδικα υποτιμημένη ως προς την καλλιτεχνική της πρωτοπορία δεκαετία του ΄80).Καθαρό alter ego τού επίσης χριστιανού και συγγραφέα Σιουσάκου ο γερασμένος ήρωάς του είναι κατ΄αρχάς ο αληθινός εκείνος άνθρωπος που συναντάμε με σάρκα και οστά σε παραλλαγές αυτής της ηλικιακής ζώνης να βιώνει δραματικά το επερχόμενο γήρας ανάλογα με την εθνική του κουλτούρα και τού πώς ο περίγυρος βλέπει την τρίτη ηλικία που όμως σε κάθε περίπτωση και στις κοινωνίες όλου του κόσμου είναι το αναπόφευκτο φυσικό τέλος για όλους αδιακρίτως .
Το προφανές της θεματικής συνομιλίας του κειμένου του Σιουσάκου για την απώλεια ειδικά της ανδρικής νιότης και την οδυνηρή έλευση των γηρατειών,προφανές που διακρίνουμε και στις σελίδες για παράδειγμα του μέγιστου Καβαμπάτα μα και του έξοχου Φίλιπ Ροθ και άλλων συγγραφέων από τα τέσσερα σημεία του ορίζοντα που έχουν καταπιαστεί με το θέμα και τις εκδοχές του και αν και οι αλληλεπιδράσεις τους στην παγκόσμια λογοτεχνία δεν είναι ό,τι εδώ μας ενδιαφέρει, είναι έντονο.
Η χριστιανική πίστη,θεματική σταθερά του Σιουσάκου σ΄ όλο του το έργο και στο “Σκάνδαλο” -έστω σ΄αυτό λιγότερο πειστικά κατά την γνώμη μου- καταφέρνει να αναδειχτεί σε κύριο λόγο συγγραφής του,υποσκελιζόμενο πάντως συχνά κατά την αφήγηση των πράξεων του Σουγκούρο απ΄ αυτό το έντονο προφανές.Ένας υπερήλικος άνδρας με το ποτήρι της ζωής μάλλον μισοάδειο πια -κακά τα ψέματα- είτε είναι Ιάπωνας,είτε Αμερικανός, Ιταλός ή οτιδήποτε, χριστιανός ή Βουδιστής,άθεος ή αγνωστικιστής,θα υποστεί την σωματική φθορά και κούραση,την αναπόφευκτη αντίστροφη μέτρηση, το τέλος.Πώς και μέσω ποιων διεργασιών και τρόπου ζωής θα είναι αληθινά έτοιμος γι αυτό;Πότε μπορεί να νιώσει ήσυχος ότι όντως υπήρξε ένας καλός και κατά τις επιταγές της πίστης του ηθικός άνδρας;Ποιος είναι ο ρόλος αυτής της πίστης,τι είδους θρησκεία είναι ο τελικά χριστιανισμός,έχει αλλοιωθεί,έχει διαστρεβλωθεί,πρέπει να απολογούνται συνεχώς οι σύγχρονοι πιστοί ότι στο όνομά του έγιναν φριχτά εγκλήματα που εκείνοι τα καταδικάζουν, άξιζαν τελικά όλα εκείνα τα μαρτύρια και οι διώξεις που υπέστησαν οι πρώτοι χριστιανοί στην κλειστή βουδιστική Ιαπωνία του 1600;
Ο Σενσέι Σουγκούρο,ο 65χρονος κεντρικός χαρακτήρας της ιστορίας,ένας αναγνωρισμένος και πολλές φορές βραβευμένος συγγραφέας,γνωστός για την χριστιανική του πίστη σε χρόνια που αυτή πια δεν αποτελεί λόγο δίωξης για τους Ιάπωνες που την επιλέγουν αλλ΄όμως τίθεται με επιμονή ως βασικό μέτρο για την αξιολόγηση κάποιου,μέτρο ικανό να τον αποκαθηλώσει αν δεν τηρείται, αν και υποδειγματικός σύζυγος μιας καθ΄όλα υποδειγματικής γυναίκας,πατέρας ενός γιου που μεγάλωσε καλά και σωστά και πλέον μπορεί με τα εφόδια που πήρε να έχει την δική του ζωή στις ΗΠΑ, φιλεύσπλαχνος ως άνθρωπος,μετρημένος σε όλα και εγκρατής βρίσκεται ξαφνικά σε πολύ δύσκολη θέση όταν το βράδυ της απονομής ενός ακόμα βραβείου για το έργο του τον πλησιάζει μια νεαρή μεθυσμένη γυναίκα,προκλητική και εριστική απέναντί του που φωνάζει μπροστά σε όλους ότι τον ξέρει καλά κι ότι μαζί έχουν κάνει πολλά και διάφορα στις κακόφημες γειτονιές της πόλης.
Αυτή η επεισοδιακή και δυσάρεστη σκηνή που δίνει λαβή για κουτσομπολιά ποικίλου τύπου είναι ούτε λίγο ούτε πολύ η αρχή του πνευματικού τέλους του επειδή σύντομα κι άλλοι θα ισχυριστούν κάτι ανάλογο τονίζοντας ότι τον έχουν συναντήσει ή έχουν πάρει μέρος μαζί του σε σεξουαλικά όργια που δεν συνάδουν φυσικά της χριστιανικής του βιτρίνας και σαν να μην έφτανε αυτό ένας δημοσιογραφίσκος που ευτελίζει μαρξιστικές φράσεις σαν δικαιολογία της δική του αποτυχίας και ιδεολογικής γύμνιας θα βρει την καλύτερη αφορμή για να τον κυνηγήσει προκειμένου να βεβαιώσει ότι πρόκειται για έναν υποκριτή διανοούμενο που δηλώνει χριστιανός και άρα αγαθός όμως ενώ θα έπρεπε να είναι ο συνεπέστερος των πλέον συνεπών πιστών και πρότυπο προς μίμηση αντιθέτως έχει μια πάρα πολύ βρώμικη,διπλή ζωή.Ο Σουγκούρο κλονίζεται,πρέπει να κρατήσει την γυναίκα του μακριά απ΄ όλο αυτό αλλά και να ψάξει τον εχθρό που εμφανίζεται σαν σωσίας του και τον διασύρει. Αρχίζει να πηγαίνει στα κακόφημα μέρη και γνωρίζει ανθρώπους απ΄αυτόν τον κόσμο.Βρίσκει τον κακόβουλο εχθρό του σ΄αυτόν τον περιθωριακό κόσμο πατώντας στα χνάρια/σπασμένα γυαλιά που του αφήνει διάσπαρτα και η αποκάλυψη της ταυτότητας του εχθρού θα τον διαλύσει.’Ολα όσα είχε συντηρήσει και υψώσει σαν απόρθητη ασπίδα για να τον θωρακίζει απέναντι στην αμαρτία και κυρίως η εκ της πίστης του απορρέουσα δύναμη αντίστασης στο Κακό ξαφνικά καταρρέουν σαν πύργος σε άμμο.
Καμία λύτρωση δεν εμπεριέχεται στην αμαρτία και η βίωσή της δεν οδηγεί απαραίτητα και στην απάλειψή της,όλα μοιάζουν σκέτη θεωρία εκ του ασφαλούς διατυπωμένη που η ζωή μπορεί να την γελοιοποιήσει όποτε της καπνίσει και μάλιστα εξοντώνοντας τους οπαδούς της.Η απελπισία του Σουγκούρο όταν διαπιστώνει ότι αυτός είναι ο εχθρός και κανείς άλλος δεν έχει τέλος,είναι το τέλος. Το μόνο που τον ενδιαφέρει είναι να περισώσει κάπως την ψυχή του την ύστατη στιγμή.Στα 65 του ο Σουγκούρο θα βιώσει την ύστατη πρόκληση ως άνδρας και θα δώσει την μεγαλύτερη μάχη του ως νοήμων άνθρωπος. Τα υπέροχα χριστιανικά βιβλία του δεν μπορούν να τον βοηθήσουν και πολύ και θα πρέπει να επανεξετάσει τις επιλογές του και να σταθεί στα γέρικα πόδια του σχεδόν από την αρχή. Ο Σουγκούρο και κάθε Σουγκούρο πρέπει την κρίσιμη αυτή φορά που μάλλον κάνει τον τελευταίο του απολογισμό να κοιτάξει επιτέλους κάτω από την βολική επιφάνεια των πραγμάτων και μετά να στραφεί όχι απέναντι ούτε καν στον ή ό,τι θεωρούσε ως τότε ως πλησίον του αλλά αποκλειστικά και μόνο εντός του.Ο εσωτερικός εχθρός είναι την ίδια εκείνη φοβερή στιγμή της διάλυσης των μύθων κι ο μεγάλος του σύμμαχος.
Ο Σιουσάκου σε παράλληλο βηματισμό με δυτικότροπους Ιάπωνες συγγραφείς(κυρίως Καβαμπάτα, Μίσιμα και Άμπε Κόμπο) συνομιλεί και συμπορεύεται με τους δυτικούς συγγραφείς και αναγνώστες με αφετηρία αυτήν την ισχυρή θεματική.Από κει και πέρα παρά την μάλλον στεγνή γραφή του η μυθοπλασία στο “Σκάνδαλο”καταφέρνει να απλώσει αρκετά καλά στα μάτια του αναγνώστη την χριστιανική αντίληψη για το σεξ,την αμαρτία που συνεπάγεται όταν γίνεται μη συμβατικά και εκτός γάμου ή ακόμα χειρότερα πουλιέται σαν πορνεία,το Καλό και το Κακό γενικότερα έτσι όπως τα είχε φιλτράρει η γιαπωνέζικη κουλτούρα ως το σημείο που είχε ήδη δυτικοποιηθεί στα χρόνια του γιατί η κατοπινή δυτικοποίηση της Ιαπωνίας,της Κίνας,των Βαλκανίων(που στο κάτω κάτω γεωγραφικά είναι Ευρώπη αλλά σιγά μην είναι Δύση τύπου Γαλλία και Γερμανία κτλ) και του αραβικού ακόμα ακόμα κόσμου και όλης της γης τελικά εκτιμάται,από τότε ως τώρα,όχι μόνο ως τριπλάσια μα και μεταλλαγμένη από ωραία πολιτιστική αλληλεπίδραση σε κάτι άλλο πιο σύνθετο και χειρότερο:σε μια πολύ κακής και από άποψη αισθητικής ισοπεδωτική οικονομική παγκοσμιοποίηση η οποία αλλοιώνει και την υγιώς ενωτική επίδραση της Τέχνης.Οι εθνικές κουλτούρες ρίχνονται ανελέητα σαν προϊόν στις αγορές και οι νομισματικές ενοποιήσεις, επίσημες ή ανεπίσημες, αντί να διευκολύνουν και να ανοίξουν δημιουργικά την επικοινωνία ανάμεσα στους ανθρώπους της γης μετατρέπουν τις γλώσσες τους,τις συνήθειες και τα χαρακτηριστικά των λαών τους σε φολκλόρ και ντοκιμαντέρ και τίποτα παραπάνω κι αυτό στην καλύτερη περίπτωση.
Ο συγγραφέας Σιουσάκου ΈντοΟι θρησκείες και τα τυπικά τους δεν μπορεί παρά να…όμως καλύτερα ας μην μιλήσουμε για τον Θεό και τους τρόπους που οι άνθρωποι επιλέγουν να τον πλησιάσουν.Η δραματική συγκυρία στην οποία βρισκόμαστε μετά τις ανθρωποθυσίες στο Παρίσι και στη Βηρυτό και με τον πόλεμο στην Συρία να μαίνεται και νέες εστίες συγκρούσεων στην ευρύτερη περιοχή να δημιουργούν συνέχεια πρόσφυγες (μα και προσχήματα άσκησης πολιτικής βίας στο όνομα της θρησκευτικής πίστης) όσο ξεβράζονται νεκρά παιδιά στο Αιγαίο,δεν προσφέρεται για να μιλούν οι άνθρωποι για τον Θεό(τους) και να τον ανακατεύουν στις βρωμερές τους πράξεις.
Ο Σιουσάκου Έντο βάζει με εντιμότητα και συγκρατημένη δύναμη τα από μιαν άλλη οπτική -πιο προσωπική- ιδωμένα και σε μιαν άλλη δεκαετία βιωμένα όλα τα μεγάλα και αναπάντητα υπαρξιακά ερωτήματα που καλό είναι να μας απασχολούν πάντα κριτικά και το “Σκάνδαλο, παρόλο που δεν είναι το αριστούργημά του,αξίζει να διαβάζεται διότι (δυστυχώς θα) παραμένει κυρίως λόγω του σκληρού θέματός του επίκαιρο άρα και διαχρονικά ενδιαφέρον.
