Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Η Ιστορία μέσα από τα μάτια ενός μπάτλερ
04/05/2016, 10:22 πμ

Η Ιστορία μέσα από τα μάτια ενός μπάτλερ

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος //

 

pyrgos_cover«Ένας πύργος στη Γερμανία, Ζιγκμαρίνγκεν» του Πιέρ Ασουλίν, Εκδ. Πόλις, σελ. 315

 

Πριν από περίπου δύο χρόνια, ένα λογοτεχνικός «παρίας», ο Ερίκ Ζεμούρ, εξέδωσε ένα βιβλίο το οποίο «καρφώθηκε» αυτομάτως στη λίστα των ευπώλητων στη Γαλλία. Ο τίτλος του ήταν «Le Suicide Francais». Η «Γαλλική Αυτοκτονία» του προσπάθησε να γίνει η κολυμβήθρα του Σιλωάμ για την ακροδεξιά της Λεπέν. Καίτοι δεν ασχολούνταν με τα τρέχοντα της γαλλικής πολιτικής σκηνής, ο 56χρονος Ζεμούρ, ούτε λίγο ούτε πολύ, υπερασπίστηκε τη «Γαλλία του Βισί», τον Πετέν και τα λοιπά μέλη του φιλοναζιστικού καθεστώτος. Οι συνδηλώσεις ήταν προφανείς. Το βασικό άλλοθι που προσέδωσε στον Πετέν ήταν ότι με τις ενέργειές του κατάφερε να διασώσει το 75% των Εβραίων της Γαλλίας. Φευ, η ιστορία είναι καταδικασμένη να ξαναγράφεται αενάως. Ακόμη και από «λαθραναγνώστες» της.

Το μακρινό 1945 δεν είναι, τελικά, και τόσο μακρινό όσο φανταζόμαστε. Επίσης, για να το ξεκαθαρίζουμε εξαρχής, ο Πιέρ Ασουλίν όχι μόνο δεν είναι… Ζεμούρ, αλλά είναι ο κατάλληλος συγγραφέας για να αναψηλαφήσει κομμάτια της Ιστορίας που έχουν με τα χρόνια αποσιωπηθεί. Ακολουθώντας τη γραμμή του λεγόμενου «roman vrai», κινείται μεταξύ των αληθινών περιστατικών και της μυθοπλασίας. Ζητούμενό του δεν είναι η ακρίβεια ενός ιστορικού, αλλά η αλήθεια που πηγάζει από το συλλογικό υποκείμενο, αλλά και την εξατομικευμένη εμπειρία.

Μέσα από τα μάτια ενός μπάτλερ, του Γιούλιους Στάιν, αναπλάθονται οι στιγμές που ο στρατάρχης Πετέν, ο πρωθυπουργός Λαβάλ και οι υπόλοιπη κουστωδία της κυβέρνησης του Βισί αναγκάζεται να ζήσει ουσιαστικά εσώκλειστη για ένα διάστημα σε έναν απομακρυσμένο πύργο στο Ζιγκμαρίνγκεν, τον οποίο έχει επιτάξει για λογαριασμό τους ο Χίτλερ. Σε τούτο το «χρυσό» κλουβί, ιδιοκτησία του οίκου των Χοεντσόλερν στη Γερμανία, βλέπουμε τους φαιούς «βασιλείς» γυμνούς μέχρι το κόκαλο. Στην πραγματικότητα η δράκα των φινοναζιστών είναι χωρισμένη σε ομάδες όπου η μία επιβουλεύεται την άλλη. Βυζαντινισμοί, παρασκηνιακές διεργασίες, σκιαμαχίες και διάφορες συνωμοσίες εξυφαίνονται στα πάνω και τα κάτω πατώματα του κάστρου.

Απρόσβλητοι από τον πόλεμο που μαίνεται, απομακρυσμένοι από τον φυσικό τους τόπο, εξόριστοι και σχεδόν φυλακισμένοι επί εννέα μήνες, τρώνε τις σάρκες τους μη έχοντας τι άλλο να κάνουν. Είναι τόσο βουτηγμένοι στην ανία και την απάθεια που ακόμη και οι σκιές τους είναι ολότελα διαπερατές. Κάποιοι υπουργοί έχουν εκπέσει στην παθητική στάση αποδεχόμενοι το μοιραίο του πράγματος, ενώ άλλοι, περισσότερο ενεργητικοί, κάνουν σχέδια θριαμβευτικής επιστροφής στη Γαλλία.

Φευ, ούτε μεν ούτε και οι δε είναι σε θέση να ορίσουν τη μοίρα τους. Το πεδίο της μάχης βρίσκεται πολύ μακριά τους και είναι αυτό που θα ορίσει το μέλλον του πολέμου. Μακριά από το μπαρούτι των εχθροπραξιών, το Ζιγκμαρίνγκεν έχει γίνει μια μικρή… Γαλλία. Εκατοντάδες εξόριστοι και αιχμάλωτοι πολέμου συνωθούνται στην μικρή πόλη διαταράσσοντας την ήσυχη καθημερινότητά της. Ανάμεσα σε αυτούς και ο Λουί Φερντινάντ Σελίν, ο οποίος κάνει ένα πέρασμα από τις σελίδες του βιβλίου ως κλασικός αντι-ήρωας. Εμφανίζεται όπως ακριβώς ήταν στην πραγματικότητα: μια δισυπόστατη φυσιογνωμία γεμάτη χτυπητές αντιφάσεις. Κυνικός στο όριο της κακοβουλίας, αλλά και ταυτόχρονα βαθιά ανθρωπιστής καθώς θεράπευε αρρώστους αμισθί. Μα, πάνω από όλα τραγικό πρόσωπο, γέννημα θρέμμα των ταραγμένων καιρών.

 

Pierre Assouline

Pierre Assouline

 

Αυτός ο χορός φαντασμάτων, διότι τέτοιοι είναι οι πρωταγωνιστές του μυθιστορήματος, κουνιούνται, μιλούν, δρουν και παραμένουν εν ζωή, μέσα από τα μάτια του αρχιοικονόμου Στάιν. Ο Ασουλίν έχει τον τρόπο να δημιουργεί χαρακτήρες που αναδεικνύουν μια εξαίσια εσωτερική δυναμική, απόλυτα ταυτισμένη με το «στατικό» πεδίο στο οποίο τους τοποθετεί να ζήσουν. Όπως το έκανε στο «Ξενοδοχείο Lutetia» ή στους «Προσκεκλημένους», έτσι κι εδώ έχουμε ένα μυθιστόρημα «δωματίων». Τα πάντα κινούνται μέσα σε ένα συγκεκριμένο όριο – ακόμη και οι σκηνές μέσα στην πόλη έχουν ως ρίζα και πυρήνα τους τα δρώμενα εντός του πύργου. Τίποτα δεν ξεφεύγει από αυτόν, λες και πρόκειται για ένα περίκλειστο κύκλωμα που δεν επιδέχεται εξωτερικές παρεμβάσεις.

Μα, κι ο Στάιν, ένα κράμα από τον κ. Στήβενς στα «Απομεινάρια μιας ημέρας» και των κλασικών μπάτλερ στη σειρά «Ο Πύργος του Ντάουτον», είναι η αποθέωση της συναισθηματικής υποβολής. Με εμμονή μυρμηγκιού ακολουθεί το τελετουργικό του πύργου και δεν ξεφεύγει ούτε κατ’ ελάχιστον από την τυπολατρία του ρόλου του. Διευθετεί τα πάντα με μιαν ακρίβεια πρώσου μαέστρου, κυριαρχεί στον χώρο, αλλά ταυτόχρονα είναι αποστασιοποιημένος από τα δράματα: κάτι σαν παρών-απών. Κι όμως, αυτός ο άνθρωπος «εσωτερικής καύσης» έχει τα δικά του δράματα να τιθασεύσει. Η παγωμένη εξωτερική του «δορά» δεν έχει καμία σχέση με τον εσωτερικό του αναβρασμό. Είναι κι αυτός ένα ακόμη δημιούργημα της εποχής. Με αδελφό στο μέτωπο και τον ίδιο προφυλαγμένο από τους κακουχίες του πολέμου λόγω της ισχύος του πύργου, ο Στάιν κατευθύνει τη δική του πράξη αντίστασης απέναντι στον παραλογισμό των ναζί με αποσιωπητικό τρόπο. Απαρνείται το μέγιστο της αγάπης του: τη μουσική. Τη στιγμή που τα λίντερ του Σούμπερτ είναι ικανά να του προσφέρουν μια χειροπιαστή αίσθηση ευτυχίας, εκείνος προτιμάει τη σιωπή. Επιβεβλημένη από τις καταστάσεις. Επί της ουσίας, ο Στάιν τερματίζει βίαια την όποια μουσική καριέρα θα μπορούσε να έχει, διαθέτει αποδεδειγμένα πολύ καλή φωνή, από τη στιγμή που οι ναζιστές ανέβησαν στην εξουσία και οδήγησαν τη Γερμανία και όλο τον κόσμο στον όλεθρο. Πώς να τραγουδήσει για κακούργους;

Τούτο το πάθος, αλλά και ο πόθος, θα παραμείνουν ερμητικά κλειστά μέσα του, μέχρι τη στιγμή που θα γνωρίσει τη δεσποινίδα Βόλφερμαν, η οποία προΐσταται των προσωπικού του Πετέν. Μεταξύ τους να υπάρξει μια παγωμένη οικειότητα στην αρχή που συν τω χρόνω θα εξελιχθεί σε συμπάθεια και πλατωνική σχέση. Θα είναι αυτή που θα «ξεκλειδώσει» τον Στάιν και θα του επιτρέψει να παραδεχθεί πως είναι αντίθετος με τους ναζί ολετήρες και ότι η δική του πράξη αντίστασης είναι η απάρνηση της μουσικής.

Στο… μεγάλο κάδρο τα πράγματα εξελίσσονται με ραγδαίους ρυθμούς. Οι φιλοναζιστές του Βισί θα φύγουν άρον άρον από τον πύργο, οι αντάρτες θα τον ανακαταλάβουν, ένας προς έναν οι γάλλοι συνεργάτες των ναζί θα δικαστούν, θα φυλακιστούν, θα θανατωθούν, ενώ ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος γέρνει αισθητά προς την πλευρά των Συμμάχων. Για τον Στάιν η επόμενη ημέρα παραμένει στενά συνδεδεμένη με τα καθήκοντά του στον πύργο, αν και πολλά πλέον έχουν αλλάξει γύρω του. Ακόμη και η Βόλφερμαν δεν ήταν αυτή ακριβώς που έδειχνε. Κι όμως, το μέγα «κέρδος» του είναι ότι βρίσκει ξανά το δρόμο της καρδιάς – αυτόν της μουσικής και του τραγουδιού.

Ο Ασουλίν αναδεικνύεται για μια άλλη μια φορά στυλίστας πρώτης γραμμής. Με την επίρρωση της ιστορικής έρευνας που διεξήγαγε, στήνει ένα χορό στο ημίφως των ταραγμένων καιρών δίχως να ξεφεύγει από τη λεπτή γραμμή που χωρίζει το πραγματικό από το επινοημένο. Με λογοτεχνικά αποθέματα που δεν εξαντλούνται σε πόζες, δημιουργεί τις απαραίτητες φορτίσεις και αποφορτίσεις μέσα στο μυθιστόρημα που το κάνουν ακαταμάχητο. Τω όντι, έχουμε να κάνουμε με ένα μυθιστόρημα που σου επιτρέπει να βγάλεις στο τέλος έναν αναστεναγμό απόλαυσης.

Η εκλεκτή μετάφραση, άλλο ένα κέρδος της συγκεκριμένη έκδοσης, ανήκει στην Μαρίζα Ντεκάστρο.

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: , ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top