Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Ο ποιητής του τετριμμένου
03/02/2016, 3:08 μμ

Ο ποιητής του τετριμμένου

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος //

 

enas_erot

 

«Ένας ερωτευμένος άντρας» του Καρλ Ούβε Κνάουσγκορντ, Εκδ. Καστανιώτης, σελ. 736

 

Γύρω στο 2006, έχοντας ήδη δώσει κάποια πρώτα απτά δείγματα γραφής, ο Καρλ Ούβε Κνάουσγκορντ βρέθηκε μπροστά σε έναν συγγραφικό εφιάλτη. Δεν ήταν το κλασικό «μπλοκάρισμα» που κάνει τη λευκή σελίδα να μοιάζει με δίνη. Ήταν η αίσθηση πως η μυθοπλασία τού προκαλούσε αποστροφή. Οτιδήποτε έγραφε του φαινόταν επινοημένο, άρα κατασκευασμένο, άρα φτιαχτό. Από εκείνη την κατάσταση «μη πραγμάτωσης» αναδύθηκε αναγεννημένος. Μέσα σε δύο χρόνια, από το 2009 έως το 2011, ήταν σαν να διάβηκε τον Ρουβίκωνα. Το υλικό του έγινε η ζωή του. Οι ήρωές του δεν ήταν ψεύτικοι, αλλά άμεσα απτοί: ο ίδιος, η γυναίκα του, τα παιδιά του, οι γονείς του, τα πεθερικά του, οι φίλοι του. Ως άλλο… βαμπίρ, ο Νορβηγός αποφάσισε να δραματοποιήσει την καθημερινότητά του ρουφώντας την κάθε στιγμή. Το αποτέλεσμα ήταν εξόχως εντυπωσιακό: η… μυθιστορία της αυτοβιογραφίας του εκτέθηκε σε έξι τόμους και 3.600 σελίδες. Κι όλα αυτά υπό τον γενικό τίτλο «Ο αγώνας μου» που αν μη τι άλλο παρέπεμπε στη γνωστή «βίβλο» του μίσους του Αδόλφου Χίτλερ, δίχως όμως να έχει ιδεολογικές ή άλλες σχέσεις μαζί της.

Η υποδοχή από τους αναγνώστες ήταν ιδιαζόντως θερμή: τα βιβλία του άρχισαν να πουλιούνται σωρηδόν, τα βραβεία έρχονταν το ένα μετά το άλλο, ενώ οι κριτικοί διχάστηκαν. Αρκετοί διέγνωσαν μια λυτρωτική διάσταση στη γραφή του, στη λογική του Μαρσέλ Προυστ, μέσω της καταγραφής της πραγματικότητας – δίχως μάλιστα, τη διαμεσολάβηση της μυθοπλασίας. Αρκετοί, όμως, ήταν που στάθηκαν με σκεπτικισμό στην απόφασή του να φτιάξει έναν γυάλινο τοίχο γύρω από τη ζωή του, έτσι που όλα πλέον έρεαν από το στενά ιδιωτικό στο πλέρια δημόσιο. Όντως, ο Κνάουγκορντ δεν ορρωδεί προ ουδενός: μιλάει για τον εαυτό του από απόσταση. Κρίνει τα πάντα την ώρα που συμβαίνουν. Σαν να μην είναι αυτός δρων πρόσωπο, αλλά κάποιος άλλος που του μοιάζει, φέρει το όνομα και όλες τις ιδιότητές του. Κάπως έτσι, ακόμη και η σχέση με τη γυναίκα του, τα παιδιά του και τους οικείους του εξελίσσονται σε δραματουργικά γεγονότα. Τα φέρνει όλα στα φως, δίχως να επιθυμεί να τα καθαγιάσει. Δεν έχουμε να κάνουμε ούτε με ημερολογιακή καταγραφή, ούτε με ναΐφ πινελιές, ούτε καν με ντοκουμέντο. Είναι αυτό που είναι. Μια ζωή εν προόδω, ένα έργο σε εξέλιξη. Κάτι που δεν καμώνεται ότι είναι αποτέλεσμα επινόησης, αλλά και που αφήνει μια μικρή αμφιβολία για τον τρόπο που παρενέβη ο συγγραφέας σε αυτά που πραγματικά συνέβησαν στη ζωή του.

Καρλ Ούβε Κνάουσγκορντ

Καρλ Ούβε Κνάουσγκορντ

Το επίσης παράδοξο είναι ότι η ζωή του Κνάουσγκορντ δεν έχει τίποτα το μυθιστορηματικό. Ο Καρλ Ούβε δεν είναι Χένρι Τσινάσκι. Εχουμε να κάνουμε με έναν συμβατικό οικογενειάρχη, ειδικά στο δεύτερο τόμο, όπου καταγίνεται καθημερινά με το πλύσιμο των πιάτων, το μαγείρεμα, το ντάντεμα των παιδιών του, το καθάρισμα του σπιτιού. Στο ενδιάμεσο γράφει πυρετωδώς, μαλώνει με τη γυναίκα του, πηγαίνει σε ανούσια πάρτι, αφήνει την πρώτη γυναίκα του και μεταναστεύει στην ξένη γι’ αυτόν Σουηδία, αδιαφορεί για το λογοτεχνικό σινάφι και το δόξα που απολαμβάνει, συζητάει με τους φίλους του και κυρίως τον νιτσεϊκό Γκάιρ, στοχάζεται πάνω στις έννοιες της γραφής, της δημιουργίας και της θέσης που μπορεί να έχει η τέχνη στη ζωή των ανθρώπων και τη δική του, βεβαίως. Το ερώτημα αναφύεται αυτομάτως: γιατί θα πρέπει να μας ενδιαφέρει η καθημερινότητα ενός συγγραφέα και γιατί ο αναγνώστης να πρέπει αναγκαστικά να λειτουργήσει μέσα από τη σύμβαση της κλειδαρότρυπας; Η αλήθεια είναι ότι ο Κνάουσγκορντ ακόμη και όταν καταγράφει τη ζωή του, αφήνει εκτός κάδρου αρκετά κομμάτιά της που ανήκουν στο σκληρό «πυρήνα» της καθημερινότητας. Διαβάζοντας ξεχνάει κανείς ότι ήρωας είναι ο συγγραφέας που μιλάει για τον εαυτό του. Η απόσταση από το υλικό που «καίει» είναι θαυμαστή, έτσι που ο Καρλ Ούβε του βιβλίου να είναι ίδιος, αλλά και διαφορετικός από τον Καρλ Ούβε που το έγραψε. Δεν είναι σπάνιο το φαινόμενο οι συγγραφείς να γράφουν για τη ζωή τους ή να γράφουν τη… ζωή τους. Ο Χένρι Μίλερ σας λέει κάτι; Ο Τσαρλς Μπουκόφσκι; Το ζητούμενο, τελικά, δεν είναι το αρχικό υλικό, αλλά η εστίαση. Ο Κνάουσγκορντ είναι ο ποιητής του τετριμμένου, αλλά αυτό δεν τον κάνει λιγότερο ποιητικό. Ακόμη κι αν ο ίδιος δεν επιφυλάσσει πολλά κομπλιμέντα για τον εαυτό του (αντιθέτως εμφανίζεται σφόδρα επικριτικός), στον δεύτερο τόμο εμφανίζεται όπως είναι: ένας ερωτευμένος άνδρας με τη δεύτερη γυναίκα του, την Λίντα. Ένας πατέρας τριών παιδιών (τώρα έχει τέσσερα) που προσπαθεί να ισορροπήσει ανάμεσα στις οικογενειακές υποχρεώσεις και την ανάγκη για γράψιμο και ένας δημιουργός που φλέγεται από ερωτήματα και διλλήματα. Ενας Νορβηγός που καλείται να ζήσει στη Σουηδία και να κατανοήσει τη ψυχρότητα ενός ξένου τόπου. Κρίνει και κρίνεται ακαταπαύστως. Είναι παντεπόπτης του εαυτού του. Αναλύει και αναλύεται. Γράφει ζώντας και ζει γράφοντας. Όλα εκτίθενται εύγλωττα, ανεπεξέργαστα, με ειλικρίνεια και δίχως φτιασίδια.

Η μετάφραση και σε αυτόν τον δεύτερο τόμο ανήκει στον Σωτήρη Σουλιώτη.

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: , ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top