Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Ο μακρύς δρόμος του παρελθόντος
29/06/2016, 12:31 μμ

Ο μακρύς δρόμος του παρελθόντος

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος //

 

proi_1«Ένα πρωί, νωρίς» της Βιρτζίνια Μπέιλι, μετάφραση: Μαρία Αγγελίδου, Εκδ. Ίκαρος, σελ. 448

 

«Ποτέ τέτοια αθωότητα ξανά», γράφει ο Φίλιπ Λάρκιν στο ποίημα που φέρει τον τίτλο «MCMXIV (1914)» και μπορεί να αναφέρεται στον Μεγάλο Πόλεμο, εντούτοις ίδια μοίρα περιμένει κάθε άνθρωπο που βίωσε, χτυπήθηκε, θρήνησε και τελικά επέζησε ενός χαμού. Τίποτα δεν μένει απρόσβλητο από τη βασική αρχή της επιθετικής αλλαγής που επιφέρει ο πόλεμος στις ζωές των ανθρώπων. Τίποτα δεν μένει ίδιο.

Αυτές οι μικρές ρωγμές που μπρος στο μέγα ρήγμα μοιάζουν να είναι υποτυπώδεις και που η επίσημη Ιστορία αδιαφορεί να καταυγάσει, έρχεται η λογοτεχνία να τις ανασύρει από την ιδιωτική αφάνεια και να τους προσδώσει την αξία και το βάθος ενός καθοριστικού δράματος που όμοιό του δεν μπορεί να υπάρξει.

Ένα πρωί, νωρίς, μια οικογένεια ιταλών εβραίων, μαζί με κάμποσους άλλους, συλλαμβάνονται από τους ναζί στο εβραϊκό γκέτο της Ρώμης. Τη στιγμή που επιβιβάζονται στα καμιόνια του «θανάτου» που θα τους μεταφέρουν σε κάποιο στρατόπεδο συγκέντρωσης, στο Άουσβιτς εν προκειμένω, η μητέρα, μια καλοβαλμένη γυναίκα, θα συμφωνήσει σιωπηρά με μια άγνωστή της που παρακολουθεί το δράμα να της παραδώσει τον επτάχρονο γιο της. Η γυναίκα, η κεντρική ηρωίδα του μυθιστορήματος της Βιρτζίνια Μπέιλι, είναι η Κιάρα Ραβέλο, η οποία πείθει τους ναζί ότι το παιδί είναι συγγενής της, άρα όχι εβραιόπουλο. Αυτή η πράξη αυταπάρνησης και πηγαίου ανθρωπισμού θα αποτελέσει το έναυσμα για να προκληθούν πλείστα όσα φαντάσματα στις ζωές των εμπλεκόμενων. Τουλάχιστον, αυτών που η Μπέιλι αποφασίζει να φέρει στο προσκήνιο. Η Κιάρα παίρνει το παιδί και μαζί με την διανοητικά καθυστερημένη αδελφή της, μεταβαίνουν ωσάν κυνηγημένοι στα εξοχικό σπίτι της νόνας της για να διαφύγουν τυχόν σύλληψη. Το παιδί, ο Ντανιέλε, χάνει τη φωνή του από την επήρεια του σοκ. Ζει με το ρήγμα της μητρικής απώλειας, δεν μπορεί να συνηθίσει στην ιδέα ότι θα ζήσει με μια ξένη. Όσο κι αν αυτή, με πλέρια αγάπη και ανυπόκριτη θυσία, θα προσπαθήσει να το αγκαλιάσει σαν να είναι δικό της. Το παιδί έχει τάσεις φυγής, οι οποίες, μεγαλώνοντας, θα του διαμορφώσουν έναν αυτοκαταστροφικό χαρακτήρα και θα το οδηγήσουν στα ναρκωτικά. Στο μεσοδιάστημα, θέλοντας να κρατήσει μια νοερή σχέση με τη χαμένη μητέρα του, πηγαίνει χέρι χέρι με την Κιάρα και επισκέπτεται σημεία της Ρώμης και μνημεία που συνήθιζε να πηγαίνει με τη μητέρα του κι εκεί της αφήνει σημειώματα στα οποία της ζητάει να έρθει να τον βρει.

Αυτή είναι η μέγιστη πτυχή του παρελθόντος που αναλαμβάνει το μυθιστόρημα να αναπτύξει. Υπάρχει, όμως, και μια μετατόπιση σε χρόνο και τόπο, καθώς η Μπέιλι μας πηγαίνει τριάντα χρόνια μετά στην Ουαλία, όπου μια δεκαπεντάχρονη, η Μαρία, μαθαίνει πως ο πατέρας της δεν είναι ο πραγματικός, αλλά ένας Ιταλός, ο Ντανιέλε, με τον οποίο η μητέρας της είχε μια περιστασιακή σχέση. Με τη βοήθεια της τύχης βρίσκει το μοναδικό σύνδεσμο που μπορεί να της φέρει τον πατέρα της κι αυτός είναι η Κιάρα. Μιλάει τηλεφωνικά μαζί της και την πείθει να την δεχθεί στην Ιταλία για ένα μικρό διάστημα, ελπίζοντας πως έτσι θα ανακαλύψει τα ίχνη του πατέρα της. Η Κιάρα τραντάζεται, ακούει το παρελθόν να της χτυπάει την πόρτα. Ο Ντανιέλε είναι εξαφανισμένος. Λογικά πρέπει να βρίσκεται σε ένα κέντρο αποτοξίνωσης, μπορεί, όμως, να έχει μπλέξει πάλι με κακές παρέες και να έχει πεθάνει. Οι τύψεις και τα σκοτάδια του παρελθόντος χτυπούν την Κιάρα κατάστηθα. Φταίει και η ίδια που ο Ντανιέλε χάθηκε. Συνήνεσε κι αυτή για την απώλεια του «παιδιού» της. Άφησε τον ιερέα και φίλο της, Αντόνιο, να αναλάβει τη μεταφορά του σε ένα εξειδικευμένο κέντρο και έκτοτε τα ίχνη του χάθηκαν. Η έλευση της Μαρίας στη Ρώμη, φέρνει στο προσκήνιο όλα τα κρίματα του παρελθόντος. Η Κιάρα, με κλονισμένη υγεία, γνωρίζοντας πως με μια λαθροχειρία, οικειοποιήθηκε τελικά τον Ντανιέλε και τον απόκοψε από όποιους συγγενείς του επέζησαν του Ολοκαυτώματος, βλέπει στο πρόσωπο της Μαρίας το «καρφί» του παρελθόντος που μπήγεται βαθιά μέσα της.

 

Virginia Baily

Virginia Baily

 

Όμως, είναι και η Μαρία που ζητάει απαντήσεις και το παιδικό της μυαλό δεν μπορεί να ισορροπήσει σε αυτή τη νέα κατάσταση και την «επινοημένη» ζωή, γεμάτη μυστικά, που είχε δημιουργήσει για πολλά χρόνια η μητέρα της. Η ζωή στη Ρώμη που υπό άλλες συνθήκες θα ήταν μαγευτική, γεμάτη νέες γεύσεις και αρώματα, μετατρέπεται σε ένα κυνηγητό μιας σκιάς.

Ο Ντανιέλε δεν εμφανίζεται πουθενά στο μυθιστόρημα, όλοι μιλούν γι’ αυτόν, αλλά εκείνος παραμένει πειστικά στο μετέωρο ενός μύθου. Όπως επίσης γνωρίζουμε ελάχιστα για τη ζωή της Κιάρας. Η αδελφή της κάποια στιγμή είναι μαζί της και κάποια άλλη δίδεται από την Κιάρα σε δικούς της ανθρώπους να την προσέχουν, αλλά το τέλος της είναι τραγικό. Τα στοιχεία που μας προσφέρει η Μπέιλι περιορίζονται σε ένα διαρκές πισωγύρισμα. Όλο το μυθιστόρημα δομείται σε αυτή την μετατόπιση από το παρόν στο παρελθόν και τανάπαλιν. Αυτές οι ελλείψεις δημιουργούν ένα κενό, παρά το γεγονός ότι οι εικόνες και οι δραματικές στιγμές είναι αβίαστες και μη πεποιημένες. Ενδεχόμενα, το τέλος του μυθιστορήματος, δίχως να είναι συναισθηματικά ασθματικό, ολοκληρώνεται με έναν ταχύ τρόπο αφήνοντας, επίσης, πολλά κενά που παρά την έκταση του μυθιστορήματος δεν καλύπτονται επαρκώς. Κατά τα λοιπά, όμως, έχουμε να κάνουμε με ένα βαθύ και ανθρώπινο βιβλίο με τα τραύματα του πολέμου να μένουν στο βάθος του σκηνικού και «μπροστά» να αναφύονται τα προσωπικά δράματα, τα επτασφράγιστα μυστικά και οι απονενοημένες πράξεις.

Η πολύ καλή μετάφραση ανήκει στην Μαρία Αγγελίδου.

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: , ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top