Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Ο θάνατος του σύγχρονου εμποράκου
13/07/2016, 11:27 πμ

Ο θάνατος του σύγχρονου εμποράκου

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος //

 

ologramma«Ένα ολόγραμμα για τον βασιλιά» του Ντέιβ Έγκερς, μετάφραση: Ελένη Ηλιοπούλου, Εκδ. Κέδρος, σελ. 344

 

Το 1922, ο Σίνλερ Λιούις με το μυθιστόρημά του «Babbit» εισήγαγε έναν νεολογισμό στις αμερικανική καθημερινότητα, ο οποίος συν τω χρόνω, μέσω της σάτιρας που κουβαλούσε, φωτογράφησε μια ολόκληρη γενιά ανθρώπων. Έκτοτε η λέξη «babbit» είναι συνώνυμη του ανθρώπου, κυρίως του επιτηδευματία ή του επιχειρηματία, που προσπαθεί με τρόπο απερίσκεπτο και στανικό να συμμορφωθεί με τα επικρατούντα πρότυπα του μεσοαστού.

Μα, μήπως αυτό δεν προσπαθούσε να κάνει ο τραγικός ήρωας του Άρθουρ Μίλερ, στο «Θάνατο του εμποράκου», Γουίλι Λόμαν; Γύρω κατέρρεε το οικονομικό σύμπαν, το δικό του εμπορικό κλέος ήταν ήδη παρελθόν, η οικογένειά του γινόταν στάχτες και ο ίδιος προσπαθούσε να κρατηθεί γερά από ένα νεφελώδες όνειρο.

Η μεταμοντέρνα εκδοχή του «babbit» σκιαγραφείται από τον Ντέιβ Έγκερς στο μυθιστόρημά του «Ένα ολόγραμμα για τον βασιλιά» και είναι ο Άλαν Κλέι, ο κεντρικός του ήρωας, που προσπαθεί να διατηρήσει κάτι από την αίγλη του παρελθόντος σε έναν κόσμο που απλώνει τα πλοκάμια του παντού. Μπορεί το κραχ να είναι ένας μακρινός, ιστορικός απόηχος, όμως, η οικονομική προβληματική έχει εξαπλωθεί πέραν των ορίων των ΗΠΑ. Στην περίπτωσή του, η ατονική υποχώρηση των παραδοσιακών εμπόρων πραγματοποιείται μέσω της επέλασης της παγκοσμιοποίησης. Αυτό που δεν μπορούν να καταφέρουν οι μεταπράτες των ΗΠΑ, το κάνουν με θαυμαστό τρόπο οι κινέζοι ομόλογοί τους. Πιο γρήγορα και πιο φθηνά.

Ο Κλέι είναι αυτό που ονόμαζε ο Κωστής Παπαγιώργης ένας «αποτυχημενάκιας», ένας κλασικός χασούρας. Όποιο όνειρο κι αν είχε για κέρδη και επιτυχίες στο τέλος βούλιαξε. Η αποτυχία του ήταν εκκωφαντική. Ξεκίνησε να πουλάει διάφορα οικιακά προϊόντα «πόρτα-πόρτα», για να στήσει στη συνέχεια μια δική του επιχείρηση με ποδήλατα που κατασκευάζονταν στο Σικάγο. Μόνο που τα εμπορικά ήθη είχαν αλλάξει δίχως εκείνος να το καταλάβει. Στις μέρες μας ελάχιστοι καταναλωτές αντέχουν να πληρώσουν ένα μοναδικό στο είδους του, αλλά ακριβό, προϊόν. Η μαζική παραγωγή δεν επιτρέπει τέτοιου είδους πολυτέλειες. Τα ποδήλατα των κινέζων μπορεί να μην ήταν τόσο ανθεκτικά σαν τα δικά του, αλλά ήταν σαφώς πιο φθηνά.

Κάπως έτσι, ο Κλέι άρχισε να βουλιάζει στη στεγνή λίμνη της ζωής του. Χωρίζει με την προβληματική γυναίκα του, προσπαθεί να κατανοήσει την κόρη του και να αποδιώξει όλα τα ενοχικά σύνδρομα που τον έχουν εγκλωβίσει. Θα βρει τα χρήματα για να συνεχίσει τις σπουδές της; Γιατί πήγε στράφι ο γάμος του; Γιατί δεν κατάφερε να γίνει ένας καλός έμπορος; Πλέον, έχει γίνει σύμβουλος επιχειρήσεων και έχει βάλει σκοπό να κλείσει μια πολύ καλή δουλειά στη μακρινή Σαουδική Αραβία. Ο βασιλιάς Αμπντουλάχ σχεδιάζει να χτίσει καταμεσής της ερήμου μια πόλη από το μηδέν. Η εταιρεία που εκπροσωπεί ο Κλέι είναι μια από τις καλύτερες των ΗΠΑ στα πληροφοριακά συστήματα. Αν τα καταφέρει θα ξελασπώσει. Θα πληρώσει τις οφειλές του, θα πάψει να καταφεύγει στο ποτό, θα ασχοληθεί με την υγεία του –έχει βγάλει ένα περίεργο εξόγκωμα στο σβέρκο που μπορεί να είναι και όγκος-, θα ξεκινήσει τη ζωή του από την αρχή.

 

Dave Eggers

Dave Eggers

 

Όλα τούτα είναι πολύ καλά για να είναι αληθινά. Αυτό που βρίσκει στην Τζέντα ξεπερνάει τους εφιάλτες τους. Η ομάδα του, κάποια αυθάδικα πιτσιρίκια, έχει καταλύσει σε μια τέντα δίχως σήμα για ίντερνετ, κάτι που χρειάζονται απαραίτητα για να ετοιμάσουν την ολογραφική παρουσίαση της προτάσής τους προς τον βασιλιά, δίχως κλιματισμό, φαγητό και ελπίδα. Ο βασιλιάς όλο έρχεται και όλο κάπου αλλού πηγαίνει. Ο Κλέι, αντί να αναπτερωθεί με τα νέα σχέδια της ζωής του, πέφτει ακόμη πιο βαθιά στο προσωπικό του τέναγος. Γράφει γράμματα προς την κόρη του, αλλά τα περισσότερα τα σχίζει. Δεν έχει το σθένος να μιλήσει ανοιχτά μαζί της, να ξύσει παλιές πληγές, να αποδεχθεί τις καινούργιες. Είναι ένας άνθρωπος που πλέον δεν έχει στόχους, διάθεση, ούτε καν ερωτική, που έχει αφεθεί σε μια ερμητική καταστολή. Τείνει να γίνει ένας κατατονικός δίχως… τόνο και ρυθμό. Ακόμη και όταν εμπλέκεται συναισθηματικά με μια καριερίστα που εργάζεται στον πύργο επιχειρηματικού ελέγχου του βασιλιά, δεν καταφέρνει να ξεφύγει από την καθήλωσή του. Ίσως η μόνη που καταφέρνει να σκουπίσει λίγο την αυτοταπείνωσή του είναι η γιατρός που εγχειρίζει το εξόγκωμα στο σβέρκο του. Μαζί της θα καταρρίψει πολλά εσωτερικά φράγματα. Μια λάμψη οικειότητας θα δημιουργηθεί μεταξύ τους, παρά το γεγονός ότι πρέπει να ζουν υπό το βάρος των απαγορεύσεων που επιβάλλονται σε όλες τις γυναίκες σε ισλαμικές χώρες. Μαζί με τη γιατρό, ο οδηγός του, ο Γιουσέφ, ένας νεαρός που ψάχνει το δρόμο της ζωής του μέσα από τις παραβολικές τροχιές της ηλικίας του, είναι οι άνθρωποι που θα βρεθούν πιο κοντά στον Κλέι στον άνισο αγώνα που δίνει για να σταθεί ξανά στα πόδια του. Η δουλειά, τελικά, χάνεται. Το όνειρο δεν ευοδώνεται. Οι Κινέζοι έστριψαν πιο γρήγορα στη γωνία.

Τον Έγκερς τον μάθαμε στο μέρη μας με το μυθιστόρημα «Ο κύκλος» ένα μετατεχνολογικό, υπαρξιακό θρίλερ. Τώρα, τον βρίσκουμε σε ένα περισσότερο ρεαλιστικό, ίσως και μινιμαλιστικό, διάκοσμο. Το σίγουρο είναι ότι ξέρει να φτιάχνει ήρωες-σύμβολα. Ο Άλαν Κλέι είναι η αντανάκλαση της παλιάς γενιάς που ήξερε άλλα… κόλπα και πλέον βλέπει την ένδοξη, παραδοσιακή λογική των Αμερικανών να υπολείπεται στο διεθνή ανταγωνισμό. Οι Ασιάτες έχουν αλλάξει δραστικά τους όρους του παιχνιδιού. Ο πραγματικός κόσμος υποχωρεί, άνευ τακτικής, μπρος την κυριαρχία του ψηφιακού. Η… Αρκαδία της Σαουδικής Αραβίας δεν είναι τίποτα άλλο από μια φαντασίωση που πραγματώνεται μόνο για λίγους και εκλεκτούς. Οι «babbit» αυτού του νέου κόσμου είναι χαμένοι από χέρι.

Η πολύ καλή μετάφραση ανήκει στην Ελένη Ηλιοπούλου.

 

olog

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: , ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top