Fractal

Ένα δοκίμιο, ένα διήγημα και ένα ποίημα

Της Ελένης Μανιωράκη // *

 

 

 

 

Δοκίμιο: ΑΝΑΨΗΛΑΦΩΝΤΑΣ ΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΟΠΟΥ ΜΑΣ

 

Όταν τα πάντα έσκεπε το έρεβος

και δεν υπήρχε κάτι ούτε και τίποτα,

άγιος αιθήρ την νύχτα ερωτεύεται

και λόγια της ψιθύρισε ανείπωτα.

Κι αρχίζουν οι Ησιόδειες θεογονίες και κοσμογονίες. Κι από του κόσμου την αυγή κι απ’ του χάους τα βάθη, σε στιγμές καταποντίσεως της αιγιαλίτιδος ζώνης, ξεφύτρωσε μέσα απ’ την θάλασσα μια νεραϊδογέννητη θεά που ΚΡΗΤΗ ονομάστηκε, από το όνομα μιας Νύμφης των Εσπερίδων λένε. Μα και Αερία, και Ιδαία και Κουρήτης και Δολιχή και Μακάρια χώρα, την ονόμασε η σοφία των μύθων». Εκατόμπολις» το όνομα με το οποίον ο Όμηρος την κόρη ονοματίζει. Με νεράιδα ερωτιάρα, μοιάζει ξαπλωμένη ανάσκελα με το Κρητικό και Λιβυκό, πρώτοι εραστές να την περικυκλώνουν με αφρούς χαδιάρικους κι ερωτικούς φλοίσβους. Αρσενικοί θεοί Ουρανός κι Ήλιος, με σπέρμα θείο την γονιμοποιούν.

Κάρπισε η μάνα γη και μοσχοβόλησε μ’ ανθούς το παραδεισένιο περιβόλι και ροβόλησαν απ’ τα βουνά οι θρύλοι και οι μύθοι κρύβοντας αλήθειες πολυλάλητες έντεχνα σμικρυμένες. Ιδαίοι δάχτυλοι γεννούνται, απ’ τα δάχτυλα της Ήρας που ακουμπούν τον βράχο την ώρα που έτεκε σε σπήλαιο το θείο βρέφος. Κουρήτες απ’ τα δάκρυα του νιογέννητου Δία και Κορύβαντες με το ένστικτό του Δαίμονα, χόρεψαν αρματωμένοι τον πρώτο πυρρίχιο φυλάσσοντας κυκλωτερά του Κρόνου το ύστερο τέκνο. Νύμφες περιποιητικές κι η τροφό Αμάλθεια, όλοι αφοσιωμένοι στο ύψιστο καθήκον να σώσουν τον μεγάλο Θεό.

Αυτή η μακάρια Κρήτη είναι ο δικός μας γενέθλιος τόπος και νιώθουμε ευνοημένοι των Θεών που μας χαρίστηκε μια τέτοια πατρίδα.

Πάνω από 6000 χρόνια οι δικοί μας πρόγονοι κατοικούσαν τον όμορφο αυτό τόπο.

Άνθρωποι των σπηλαίων μάς αφήνουν χαραγμένα στην πέτρα μηνύματα της καθημερινής τους ζωής.

Τρέφονται με άγριους καρπούς, χοχλιούς, βολβούς , χόρτα, φρούτα κι ο άγριος αίγαγρος θα τους εξασφαλίσει τροφή, δέρμα λίπος. Κατασκευάζουν τα πρώτα αγγεία και χαράζουν πάνω τους εικόνες από έναν πολιτισμό έμβρυο που εγκυμονούσε τον ερχομό ενός ασύλληπτης έκτασης πολιτισμού. Το πρώτο ζώο που λατρεύτηκε ήταν ο Ταύρος. Σύμβολο τοτέμ της δύναμης και της γονιμότητος.

Οι πρώτοι οικισμοί, η εξημέρωση ζώων, η καλλιέργεια της γης, τούς εμφανίζει την ανάγκη να λατρέψουν, να ικετεύσουν, να δοξάσουν τον υπεύθυνο της ύπαρξης και της ζωής τους. Έψαξαν και βρήκαν τους θεούς τους, όχι στον ουρανό αλλά εδώ στην γη.

Σε μικρά πήλινα ειδώλια εκτός των γυναικείων ή αντρικών μορφών ποζάρει αξιοπρεπής η πρώτη θεότητα «η Μεγάλη Μητέρα». Παχύσαρκη με μεγάλα στήθη εγγυάται ότι θα τους

θρέφει αιωνίως. Η θρησκεία αρχίζει με τον καιρό να παίζει σημαντικό ρόλο στην κοινωνία τους αν και δεν άφησαν μνημειώδη θρησκευτικά έργα, ούτε ναούς, ούτε κι αγάλματα. Πάνω σε ιερά κορυφής ή κάτω από τα δέντρα πρόσφεραν αναίμακτες θυσίες. Γύρω στο 3000 π.Χ ο σπουδαίος αυτός λαός έχει να παρουσιάσει τα πρώτα του ανάκτορα. Κνωσσός, Φαιστός, Γόρτυνα, Μάλλια, κέντρα περισσότερα θρησκευτικά από διοικητικά. Οι πρίγκιπες με ή χωρίς κρίνα είναι συγχρόνως και θρησκευτικοί αρχηγοί. Τα πρώτα σύμβολα της Μινωικής θρησκείας είναι γεγονός. Ο διπλούς πέλεκυς, τα ιερά κέρατα, ο ισόπλευρος σταυρός εδραιώνονται για πάντα στη θρησκεία των Μινωιτών.

Το ιερατείο το αποτελούν γυναίκες, αφού η κύρια θεότητα εξακολουθεί να είναι η μεγάλη θεά τής γονιμότητας μάνα γη, η ίδια η παντοδύναμη φύση. Παριστάνεται άλλοτε όρθια ως

«θεά των όφεων», άλλοτε με περιστέρια στους ώμους και στο κεφάλι, άλλοτε καθισμένη κάτω από το ιερό της δέντρο σε βουνοκορφές ανάμεσα σε λιοντάρια ως «ορεία μήτηρ και Πότνια των θηρών». Σαν θεότητα λατρευόταν και η Βρυτομάρτις, που σημαίνει γλυκιά παρθένα και απαντάται και ως Δίκτυννα στην περιοχή του Λασηθίου. Ακόμη λατρευόταν και ο Υάκινθος σύζυγος και γιος της μεγάλης μητέρας.

Στην μινωική Κρήτη η ελιά διαδραματίζει ξεχωριστό ρόλο στη δεντρολατρεία, όπως φαίνεται από την παράσταση της σαρκοφάγου που βρέθηκε στην Αγία Τριάδα, στη Μεσσαρά της Κρήτης. Εδώ στην γενέτειρα του ο μεγάλος Θεός των Θεών ο Κρόνιος Δίας έκλεψε και μετέφερε πάνω σε λευκό ταύρο, του Αγήνορα τη θυγατέρα, την όμορφη Ευρώπη, που μαζί της απέκτησε τρεις γιους: Τον Μίνωα τον Ραδάμανθυ και το Σαρπηδόνα. Ο Μίνωας είχε γυναίκα του την Πασιφάη, από την οποία απόκτησε πολλά παιδιά όπως τον Γλαύκο, τον Δευκαλίωνα, τον Ανδρόγεω, την Φαίδρα και την Αριάδνη..

Αν είχαμε τη δύναμη να ανοίγαμε ένα παραθυράκι στο χρόνο, θα βλέπαμε θρησκευτικές τελετές, πυρσούς αναμμένους να ξενυχτούν στην θεία πανήγυρη της Ορείας μητέρας, και του νιογέννητου Μεγάλου Θεού. Θα καμαρώναμε του πυρρίχιου τα αντρίστικα ζάλα, και θα ξαγρυπνούσαμε κάτω από τους ψαλμούς της εφτάχορδης λύρας. Θα καμαρώναμε ακροβάτες να ισορροπούν πάνω σε γυμνασμένους ταύρους,(ταυροκαθάψια), Λιτανείες με θυμιάματα ιέρειες, πομπές, χαρούμενες γιορτές, και καλοπέραση κι εμείς γνήσιοι απόγονοι ενός λαού τόσο εκδηλωτικού και τόσο χαρούμενου πώς θα μπορούσαμε να είμαστε διαφορετικοί; Εμείς είμαστε οι τυχεροί απόγονοι της σπάνιας αυτής ράτσας των Μινίων, που μεγάλοι θαλασσοκράτορες μπόλιασαν με τον πολιτισμό τους βάρβαρους κι απολίτιστους λαούς.. Μινωίτες έφτασαν στην Παλαιστίνη και δημιούργησαν την γη των Φιλισταίων. Μινωίτες ανακάλυψαν την Αμερική. Το νησί Μινδαμάο νοτίως της Ιαπωνίας σημαίνει «άνθρωποι της θάλασσας του Μίνωα. Κι όλα αυτά χαραγμένα σε γυμνούς βράχους, αλαβάστρινα κανάτια, σφραγιδόλιθους, πετρόχειλες υδρίες, γυμνόστηθα ειδώλια, βασιλικά δακτυλίδια.

Και περνούσαν τα χρόνια δοξαστικά, ήρθαν οι Μυκηναίοι κι έφεραν τους δικούς τους θεούς, τις δικές τους παραδόσεις κι οι Μινωίτες τα προσάρμοσαν στα δικά τους πρότυπα πλουτίζοντας την ήδη πλούσια κρητική παράδοση. Μουσικά ακούσματα και μελωδίες, απαγγελίες και σπονδές στον Ξένιο Δία, προγονικές τελετές που διαφυλάχτηκαν μέσα στο πίθο της μνήμης και στου ταύρου τα κέρατα.

Το έτος μηδέν μια καινούρια θρησκεία από ανατολάς φέρνει ανατροπές και ανακατατάξεις. Το έτος μηδέν θα αποτελέσει την απαρχή μιας καινούριας εποχής που όλα θα μετριώνται από δω και πέρα από αυτό. Οι θεοί χώρεσαν στο μικρό εικονοστάσι, η υψηλή διανόηση θάφτηκε σε χωνευτήρια της πίστης κι η παράδοση κρύφτηκε απ’ την χρυσοχέρα κεντρήστρα στο κεντητό, στο υφαντό και στης μνήμης το αμπάρι.

Αλίμονο όμως δουλείες αλλόθρησκες και τούρκικα μίση τον μαντύα της σκλαβιάς πάλι φόρεσαν στην λατρεμένη του Δία.

Κι η γιαγιά ιστορία τα γυαλιά της εφόρεσε και είδε και κατέγραψε και διαπίστωσε πώς πατώντας στα χνάρια της ιερής των προγόνων παράδοσης μιλώντας, τραγουδώντας και

γράφοντας την ίδια πανάρχαια των προγόνων γλώσσα καταφέραμε να κρατήσουμε την πανώρια ψυχή σου ορθή και αδούλωτη.

Και συνέχισε να πορεύεται, έστω κουτσαίνοντας κουβαλώντας μασκαρεμένη την πολιτιστική της παράδοση.

Ιερές τελετές που αλλαξοπίστησαν τελούνται μεταλλαγμένες, αλλά με συνείδηση της αρχαίας καταγωγής τους. Ισημερίες και ηλιοστάσια συνδεμένα με γεννήσεις, θανάτους και αναστάσεις κατέχουν πρωτεύοντα ρόλο στην πολιτιστική της παράδοση. Και συνέχιζε την πορεία της αμέριμνη μετρώντας κατακτητές και δυνάστες, όταν νέα μορφή δουλείας φάνηκε μασκοφορεμένη να απειλεί τον λαό τον αδούλωτο. Μια δουλεία δολίως υφασμένη στον καμβά της παραπλάνησης και της υποδούλωσης, παίζει κρυφτούλι φορώντας τον μαντύα μιας παραλλαγμένη Δημοκρατίας. Κρήτες ας κρατηθούμε γερά από του ταύρου τα κέρατα κι ας μην επιτρέψουμε στον καινούριο κατακτητή να υποδουλώσει το αδούλωτο πνεύμα μας. Και μην ξεχνάτε είμαστε απόγονοι του ΜΙΝΩΑ εμείς.

 

 

Διήγημα: ΕΚΤΟΣ ΑΠΡΟΟΠΤΟΥ

 

«Εκτός απροόπτου» οπωσδήποτε «εκτός απροόπτου» είπες και με αποχαιρέτησες μ’ εκείνο το αφοπλιστικό σου χαμόγελο που έκανε να φαντάζουν αληθινά και τα πιο τρανταχτά σου ψέματα. Αν και το απρόοπτο το είχα ήδη μπροστά μου, εγώ περίμενα. Ποιο απρόοπτο αγάπη μου είχε δύναμη τόση, ώστε να στρώσει με αγκάθια το δρόμο της επιστροφής, να μακρύνει τις αποστάσεις, να μπερδέψει τα λόγια, να εκμηδενίσει έρωτες, να βουβάνει τα τηλέφωνα; Κι έτσι ένα μικρό απρόοπτο αποδεικνύεται να έχει φοβερές προοπτικές. Τι φταις εσύ αγάπη μου, το απρόοπτο φταίει. Με αυτό είμαι εγώ φουρκισμένη. Ακούς εκεί μια αγάπη δοκιμασμένη, περασμένη από σαράντα κύματα να αφανιστεί από ένα απρόοπτο; Φοβόμουν τις δεσμεύσεις, τα απρόοπτα ποτέ δεν τα φοβήθηκα. Όμως σε αγάπησα. Ποιος μπορούσε να αντισταθεί στην ερωτική λαύρα που εξέπεμπες ολόκληρος, στην αυθεντικότητα των φιλιών σου και την επιτηδειότητα του κορμιού σου να εφάπτεται απόλυτα του δικού μου. Κι είχες δίκιο με ένα κούμπωμα γίναμε ένα και να, εγώ η ανεξάρτητη, η απελευθερωμένη να μην μπορώ να ξεκουμπώσω με τίποτα. Τι θεϊκό έρωτα κρατούσε για μας η κυρά σύμπτωση στο δισάκι της! Υπέκυψα στης συμπτώσεως τα δώρα κι ας ήταν πολύ βαρύ το τίμημα για μένα. Γίναμε ένα ισχυρό δίδυμο. Ιεραπόστολοι της αγάπης πυροδοτήσαμε με το άγιο φως της τις ρημαγμένες μας συνειδήσεις και κατεβάσαμε τον ουράνιο έρωτα επί της γης. Και τώρα να ένα απρόοπτο τα έκανα όλα μαντάρα. Ας μην είμαι όμως αχάριστη, ένα απρόοπτο σε έφερε κοντά μου, ένα άλλο σε πήρε. Μια άλλη Αφροδίτη αρτιμελής πήρε τη θέση μου. Εγώ δυστυχώς η Αφροδίτη η πρώτη είχα χάσει το χέρι μου σε αυτοκινητικό δυστύχημα, όπως η Αφροδίτη της Μήλου το έχασε σε δυστύχημα ανθελληνικό.

 

 

Και ένα ποίημα: “Αιωνίως ανέραστος”

 

Της αγάπης τ’ απόσταγμα

στην καρδιά θα συλλέξω,

με λουλούδια μαγιάτικα

δυο φτερά θα σου πλέξω.

 

Πειρατές σ’ ένα σύννεφο

το υπαρκτό θα διαβούμε

και σε μέρη αγύρευτα

τον θεό μας θα βρούμε.

 

Θα του πούμε «ω άνακτα»

πώς αντέχεις αλήθεια,

χωρίς πόνο του έρωτα

να σου καίει τα στήθια.

 

Αιωνίως ανέραστος

χωρίς δάκρυ και κλάμα

μ’ αγιοσύνη ζωγράφισες

τ’ ουρανού την ρεκλάμα.

 

Κι ως να πεις εσυμπόνεσα

των αγγέλων την κλίκα,

που μαζί σου στερήθηκαν

της αγάπης την γλύκα.

 

Ω! αγάπη, αγάπη

Της ζωής πεμπτουσία

την αόρατη νίκησες θεϊκή αθανασία.

 

 

* Η Ελένη Μανιωράκη είναι δασκάλα.

 

 

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top