Έλενα Αρτζανίδου: «Μπορούμε να έχουμε καλύτερες γενιές αν πετύχουμε και φτιάξουμε συνειδητούς αναγνώστες»
Συνέντευξη στον Ελπιδοφόρο Ιντζέμπελη //
«Ποτέ να μην ξεχνάς ποια είσαι και από πού έρχεσαι», «να κοιτάς τους ανθρώπους πάντα στα μάτια και να μην τους υποτιμάς», θυμάται τις συμβουλές του πατέρα της και η Έλενα Αρτζανίδου μας μιλά για το παιδικό και το εφηβικό βιβλίο, τη φιλαναγνωσία, τον τρόπο που φτάνει ως εμάς η ιστορία, για την λογοτεχνία, τελικά.
-Κυρία Αρτζανίδου, πώς αρχίζει η συγγραφή μιας νέας ιστορίας;
Βρίσκομαι σε μια μόνιμη αναζήτηση την περίοδο που αναζητώ την ιστορία μου. Με όλες τις αισθήσεις σε εγρήγορση. Είναι η πιο επώδυνη περίοδος.Τι θα είναι αυτό που θα με κυριεύσει! Αν είναι δυνατό, πρέπει να μου μιλήσει και μόνο όταν αυτό συμβεί είμαι σίγουρη πως πρέπει να ασχοληθώ μαζί του. Αμέσως μετά αρχίζει η αναζήτηση στοιχείων, η μελέτη για αυτό που θα αφορά η ιστορία μου είτε αφορά παιδιά είτε ενήλικες.
-Ποια είναι η πηγή έμπνευσης για να γράψετε ένα βιβλίο;
Συνήθως μια εικόνα, ένας πίνακας, μια ατάκα, ένα δύσκολο ή ευχάριστο γεγονός, ακόμη και ένα τραγούδι έγινε η αφορμή για να γράψω ένα βιβλίο.Παράδειγμα πριν 16 χρόνια άκουσα στο ραδιόφωνο πως «Στο μισό του ουρανού, πιστεύουν οι Κινέζοι, είναι η γυναίκα», αυτό στάθηκε η αφορμή, και αφού πέρασαν έξι μήνες από τη στιγμή που μου κέντρισε το ενδιαφέρον, να γράψω το βιβλίο «Στο μισό του ουρανού», που κυκλοφόρησε το 1999 από τις εκδόσεις Πατάκη και σήμερα κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Βιβλιόφωνο. Μάλιστα για τις ανάγκες της ιστορίας που διαδραματίζεται στη Σύμη μετακινήθηκα για ένα μήνα στο νησί.
-Πόσο χρόνο κάνετε για να γράψετε μια ιστορία;
Κάθε ιστορία έχει και άλλο χρόνο. Και ο χρόνος αυτός ξεκινά από τη στιγμή της σύλληψης του μέχρι τη μέρα που μετά από πολλές αναγνώσεις και παρεμβάσεις θα φτάσει στον εκδότη. Έχει τύχη να έχω γράψει και σε δυο μέρες συνήθως είναι μια βδομάδα και πάμε μετά σε μήνες και αυτός ο χρόνος αφορά μικρές φόρμες που με παιδεύουν όμως πολύ πριν στρωθώ στον υπολογιστή.
Αν όμως σκεφτώ το «Γκάσταρμπάιτερ η οδυνηρή φυγή, Manus Scripta, το μυθιστόρημα ενηλίκων θα σας πω πως ασχολήθηκα μαζί με την έρευνα και τις μαρτυρίες που έψαξα τουλάχιστον τρία χρόνια ενώ κοντά δυο χρόνια με απασχόλησαν οι «Σιωπηλές σκιές», εκδόσεις Βιβλιόφωνο, 2014.
-Οι εικονογραφημένες ιστορίες γράφονται μόνο για μικρούς ή και για ενήλικες;
Η λογοτεχνία δεν έχει ηλικία και ηλικίες, το ίδιο και το εικονογραφημένο βιβλίο. Όλα τα παιδικά εικονογραφημένα απευθύνονται σε εκείνους που θέλουν και αγαπούν το βιβλίο και μάλιστα τις καλές λογοτεχνικές ιστορίες και παραμύθια.
-Στο βιβλίο σας «Κι εσύ, μαμά… το χαλβά σου» γράφετε μια ιστορία για τα παιδιά που έχουν σπάνια ονόματα. Αυτά όμως τα ονόματα δεν κουβαλούν την ιστορία των παππούδων και των γιαγιάδων τους;
Φυσικά η Βαρσαβούλα, η κεντρική ηρωίδα του τελευταίου μου βιβλίου που αναφέρεστε, είναι ένα Μικρασιάτικο, σπάνιο σήμερα όνομα, που στάθηκε η αφορμή να την δω την ηρωίδα από την ώρα που άκουσα το όνομά της και αμέσως αφέθηκα σε αυτήν. Με πήρε από το χέρι για να δω έστω και στιγμιαία μαζί της τη Σμύρνη καθώς φλεγόταν. Αμέσως μετά την είδα, ανακουφισμένη, να μπαίνει σε μια σωτήρια βάρκα που ήταν το εισιτήριο της για την Ελλάδα.
Ξέρετε, στα περισσότερα από τα βιβλία μου τα ονόματα των ηρώων μου είναι που με βασανίζουν. Μέχρι να βαφτιστούν δε βάζω λέξη και συνήθως αυτοί πεισμώνουν και δε μου μιλούν. Κάθε ένα από αυτά τα ονόματα κουβαλά ιστορία π.χ ο στρατηγός Καλέας από την «Πόλη του Βασιλιά», εκδ. Διάπλαση προήλθε από το γενεαλογικό δέντρο του Φιλίππου Β΄. Και πώς να μην είναι όταν η ιστορία που έχτισα αναφέρεται σε εκείνη την περίοδο και στην ιστορική πόλη Μόρρυλο που φυσικά και υπάρχει στη πεδιάδα της Αμφαξίτιδας, σημερινής πεδιάδας του Κιλκίς.
Αν μιλήσω για την Ιζόλδη μου, αυτήν στο βιβλίο «Το κουτί της Ιζόλδης» εκδ. Ψυχογιός, είναι η γνωστή αγαπημένη του Τριστάνου και άλλα πολλά…
-Στην ιστορία κάνετε και μια αναφορά για την υγιεινή διατροφή. Πόσο αυτή είναι σημαντική για την ζωή μας;
Νους υγιής εν σώματι υγιεί, έλεγαν και σωστά η αρχαίοι Έλληνες και είχαν τη διατροφή ψηλά. Στο βιβλίο «Και εσύ μαμά…τον χαλβά σου», εκδ. Ψυχογιός, η Βαρσαβούλα βάζει στο κέντρο αυτό το σύνθημα και μέσα από τα γεγονότα και τις συζητήσεις πείθει τη φίλη της Αμαλία, αλλά και όλους όσους το διαβάζουν. Είναι απαραίτητο να τρώμε καλά, σωστά και όταν πρέπει ε! τρώμε λίγο και από τα απαγορευμένα.
-Έχετε γράψει βιβλία για μικρούς και για μεγάλους. Μπορεί ένας συγγραφέας να γράφει για παιδιά αλλά και για ενήλικες;
Κάποιοι το μπορούν, άλλους τους δυσκολεύει, ωστόσο έχουμε παραδείγματα και σημερινά και παλιότερα πολλών Ελλήνων και ξένων δημιουργών που κατάφεραν να μαγέψουν σε κάθε φόρμα που δοκιμάστηκαν, ενώ άλλοι δεν μπόρεσαν να το πετύχουν. Προσωπικά μου αρέσει να διαβάζω συγγραφείς που τολμούν και δε βάζουν διαχωριστικές γραμμές στη λογοτεχνία.
-Επισκέπτεστε τα σχολεία και παρουσιάζετε την δουλειά σας στους μαθητές. Ποιες είναι οι αντιδράσεις τους όταν έρχονται σε επαφή με το έργο σας;
Ποικίλες. Άλλα παιδιά εκδηλώνουν μεγάλη αγάπη και ενθουσιασμό, άλλα είναι πιο συγκρατημένα και έχουν και παρατηρήσεις και διαφωνίες, ωστόσο κάθε επαφή και γνωριμία μαζί τους κουβαλά διαφορετικά συναισθήματα και διαθέσεις σε μένα. Θεωρώ πολύ τυχερό τον εαυτό μου που μπορώ να επικοινωνώ με τόσες ομάδες και τους ευχαριστώ.
Σε αυτά τα δεκαοχτώ χρόνια βρέθηκα κοντά σε τόσες διαφορετικές ομάδες στην Ελλάδα, την Κύπρο και τη Γερμανία και έχω πολλά-πολλά να θυμάμαι. Μάλιστα κάποια είναι τόσο συγκινητικά και άλλα πολλή ελπιδοφόρα. Και τι εννοώ!
Ό,τι μπορούμε να έχουμε καλύτερες γενιές αν πετύχουμε και φτιάξουμε συνειδητούς αναγνώστες.
-Ποια είναι σήμερα η κατάσταση στην παιδική λογοτεχνία; Υπάρχουν νέοι συγγραφείς; Τι γίνεται με την έκδοση νέων εικονογραφημένων βιβλίων;
Υπήρχαν, υπάρχουν και θα συνεχίσουν. Όσο για την βιβλιοπαραγωγή πάντα υπήρχαν διαμάντια και πολλά καμένα.
Η κρίση δείχνει να μειώνει τη μεγάλη βιβλιοπαραγωγή που ίσως βγει και σε καλό. Αυτό αφορά και τα εικονογραφημένα, που για να είμαστε δίκαιη στη χώρα μας δεν είχαν τη μεγάλη πίτα όσο στην Ευρώπη, την Αμερική, την Ιαπωνία που για αυτούς ακόμη και σήμερα συνεχίζει να ενδιαφέρει και να γεμίζει ράφια. Σήμερα στον τόπο μας είναι πιο περιορισμένο το μεγάλο εικονογραφημένο λόγο του υψηλού κόστους.
-Διαβάζουν οι νέοι βιβλία;
Οι νέοι από ότι λένε και οι έρευνες δεν διαβάζουν όσο αλλού. Στην παιδική ηλικία ελαφρώς είναι καλύτερα τα πράγματα. Προσωπικά πιστεύω πως η χώρα μας δεν είχε ποτέ συστηματική πολιτική ενίσχυσης της λογοτεχνίας, τη λεγόμενη σήμερα και φιλαναγνωσία ή όποιο άλλο όρο και αν πούμε, γιατί δε θέλησε να φτιάξει αναγνώστες φοβούμενη πως θα είχε ακόμη πιο απαιτητικούς πολίτες. Εκτός της περίοδου του ΕΚΕΒΙ, που πραγματικά υπήρξε θετικό πρόσημο και κάποιων τότε και τώρα δράσεων από ιδιωτικούς φορείς, αλλά και από εκδότες, σήμερα δεν υπάρχει τίποτε εκτός από κάποιους και όχι πολλούς που πιστεύουν και παλεύουν να προωθήσουν με δράσεις και αναγνώσματα τη λογοτεχνία. Αναφέρομαι φυσικά στους εκπαιδευτικούς, βιβλιοθηκονόμους που με το τίποτε χτίζουν, όμως με το τίποτε τα αποτελέσματα είναι οριακά στο μηδέν.
-Ποια είναι η σχέση σας γενικότερα με τον ηλεκτρονικό τύπο;
Καθημερινή για ενημέρωση και αναζήτηση.
-Ποια συμβουλή των γονιών σας εξακολουθείτε να τηρείτε στην ζωή σας;
«Ποτέ να μην ξεχνάς ποια είσαι και από πού έρχεσαι», μου έλεγε ο πατέρας μου και συνέχιζε, «να κοιτάς τους ανθρώπους πάντα στα μάτια και να μην τους υποτιμάς».
-Τι θα προτείνατε στους αναγνώστες που θα διαβάσουν την συνέντευξή σας;
Σας ευχαριστώ για τον χρόνο σας και θα χαρώ αν η συνέντευξη μου αυτή γίνει η αφορμή για να διαβάσετε κάποιο από τα βιβλία μου οι ίδιοι ή τα παιδιά σας που ίσως σας συγκινήσουν ή ακόμη και να τα απορρίψετε.
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
ΘΕΜΑΤΑ
-
Ο Άγνωστος Στρατιώτης
του Βαγγέλη Γαροφάλλου // * Η αρχόντισσα του κόσμου, από την αρχή των χρόνων, είναι η αβεβαιότητα. Η πιθανότητα να συμβεί το απρόβλεπτο. Το καλοκουρδισμένο ελβετικό ρολόι, που φημίζεται για την ακρίβειά του, κάποιες παράξενες στιγμές σκαλώνει. Σταματάει. Ανεπαίσθητα.
Περισσότερα -
Το κοινωνικό ποιητικό πρόσωπο του Μιχάλη Κατσαρού
Γράφει η Ασημίνα Ξηρογιάννη // Μιχάλης Κατσαρός «Μείζονα Ποιητικά», εκδ. Τόπος Ο Μιχάλης Κατσαρός (1920 – 1998), θεωρείται βασικός εκπρόσωπος της Α’ μεταπολεμικής γενιάς. Είναι ένας ποιητής που έχει προκαλέσει αίσθηση με τους στίχους του, οι οποίοι
Περισσότερα -
☆ «Ράβδος» εκδικητική κι ανταποδοτική στο πάντα νοσταλγικό «Αμφί-θέατρο»
Από τον Κωνσταντίνο Μπούρα // «Ράβδος» εκδικητική κι ανταποδοτική στο πάντα νοσταλγικό «Αμφί-θέατρο» τής οδού Αδριανού 111, είσοδος από Α. Χατζημιχάλη 15. Φαίνεται πως η αρχετυπική Μεγάλη Μητέρα Θεά επέστρεψε για τα καλά και τα πατριαρχικά ανομήματα,
Περισσότερα -
Στα ίχνη των αθλίων
Γράφει ο Θεοχάρης Παπαδόπουλος // * Κώστας Γραμματικόπουλος “Οι απόκληροι”, Εκδόσεις Vakxikon.gr Πάντα υπήρχαν ποιητές, που είχαν ασχοληθεί με τον πεζό λόγο και πεζογράφοι, που είχαν ασχοληθεί με την ποίηση, όμως, οι περισσότεροι έριχναν το βάρος στο ένα
Περισσότερα -
Anne Spencer (1882–1975). Μια απόμερη μορφή της Αναγέννησης του Χάρλεμ.
Του Γεωργίου Νικ. Σχορετσανίτη // Η Anne Spencer ήταν πολλά πράγματα μαζί. Γνωστή ακτιβίστρια υπέρ των πολιτικών δικαιωμάτων, ποιήτρια, δασκάλα, βιβλιοθηκάριος και ταλαντούχα κηπουρός. Ενώ λιγότερα από τριάντα ποιήματά της δημοσιεύτηκαν στη διάρκεια της ζωής της, ήταν μια πραγματικά
Περισσότερα -
☆ ΜΑΜΜΑ ΜΙΑ!
Γράφει η Χρύσα Νικολάκη // * ΜΑΜΜΑ ΜΙΑ! των Benny Andersson, Bjorn Ulvaeus & Catherine Johnson Απόδοση κειμένου-στίχων-σκηνοθεσία: Θέμις Μαρσέλλου. (Στο CITY GARDEN FESTIVAL by Christmas Theater) Το νούμερο 1 μιούζικαλ στον κόσμο ήρθε και
Περισσότερα -
«Εγώ δραπέτευσα μ’ όλα εκείνα που κέρδισα (από εσένα) και δεν θα με ξαναδείς…»
Η 2η εμπλουτισμένη έκδοση της βραβευμένης Ανθολογίας Σύγχρονης Αραβικής ποίησης σε μετάφραση και επιμέλεια Πέρσας Κουμούτση Η 2η εμπλουτισμένη έκδοση της βραβευμένης Ανθολογίας Σύγχρονης Αραβικής ποίησης μόλις κυκλοφόρησε. Αποτελεί δε ένα σημαντικό και εμπεριστατωμένο οδηγό
Περισσότερα
