Fractal
Home / ΙΣΤΟΡΙΑ / «Εγγλέζικα κανόνια στην Ακρόπολη. Πού να το βάλει νους ανθρώπου;» (Μέρος 1ο)
03/12/2014, 1:06 μμ

«Εγγλέζικα κανόνια στην Ακρόπολη. Πού να το βάλει νους ανθρώπου;» (Μέρος 1ο)

Γράφει η Αγγελική Κώττη //

 

“Μη διστάσετε να ενεργήσετε ωσάν να ευρίσκεστε σε μια κατακτημένη πόλη όπου έχει ξεσπάσει μια τοπική εξέγερσις”. Ο Βρετανός πρωθυπουργός Ουίνστον Τσόρτσιλ, γράφοντας αυτό στη διαταγή του προς τον στρατηγό Ρόναλντ Σκόμπι, επικεφαλής των δυνάμεων της Μεγάλης Βρετανίας στην Αθήνα, τον Δεκέμβριο του 1944, είναι εξαιρετικά αποκαλυπτικός. Οι Αγγλοι, πρώην σύμμαχοι κατά τον πόλεμο, είναι πλέον ό,τι και πριν από αυτόν: οι επικυρίαρχοι. Λίγο μετά, θα παραδώσουν τα σκήπτρα και το μαστίγιο της καταπίεσης στους Αμερικανούς, οι οποίοι θα ολοκληρώσουν το «έργο» το δικό τους και της ελληνικής άρχουσας τάξης, τον εμφύλιο πόλεμο.

 

december1

 

Στις 3 Δεκεμβρίου του 1944, ακριβώς εβδομήντα χρόνια πριν από σήμερα, ο άοπλος λαός της Αθήνας χτυπήθηκε άνανδρα στην πλατεία Συντάγματος, όπου διαδήλωνε ειρηνικά. Ετσι άρχισε μια τραγική περιπέτεια για την Ελλάδα, την Αριστερά και τους ανθρώπους που είχαν σηκώσει την πατρίδα και την αντίσταση κατά των Γερμανών κατακτητών στους ώμους τους. Επί τριάντα τρεις μέρες, έως την 6η Ιανουαρίου, οπότε και οι μάχες σταμάτησαν με ήττα του ΕΑΜ και του ΕΛΑΣ, ο Πειραιάς βομβαρδίστηκε ανηλεώς και η Αθήνα βλήθηκε από πολυβόλα τα οποία οι Αγγλοι φρόντισαν να εγκαταστήσουν ακόμα και στην Ακρόπολη. Οι Ιταλοί και οι Γερμανοί είχαν επίσης χρησιμοποιήσει τον Ιερό Βράχο σαν στρατιωτικό πεδίο. Οι κατακτητές δεν λογαριάζουν ανθρώπινες ζωές, θα σεβαστούν τα μνημεία;

«Το μεγαλύτερο μέρος της πόλης βρισκόταν κάτω από τον έλεγχο του ΕΛΑΣ» γράφει ο φωτογράφος Dmiti Kessel, ουκρανικής καταγωγής, που ζούσε και εργαζόταν στις ΗΠΑ. Στον Kessel χρωστάμε πολλές σημαντικές φωτογραφίες από εκείνες τις μέρες, κατά τις οποίες «οι δρόμοι της Αθήνας ήταν έρημοι κι ένα γκριζογάλανο πέπλο καπνού απλωνόταν σε όλη την πόλη»

«Το ξενοδοχείο της Μεγάλης Βρετάνιας έγινε το κέντρο απ΄ όπου ο στρατηγός Σκόμπι, διοικητής των βρετανικών δυνάμεων, διεύθυνε τις επιχειρήσεις. Πολλά μέλη της ελληνικής κυβέρνησης, μερικοί με τις οικογένειες τους, έμεναν στο ξενοδοχείο. Η ‘πρώτη γραμμή’ ήταν λίγα τετράγωνα πιο κάτω, στην πλατεία Ομονοίας. Από την άλλη πλευρά της πόλης, η περιοχή που ελεγχόταν από τους Βρετανούς και τους δεξιούς Έλληνες τέλειωνε στην Ακρόπολη» αναφέρει ο φωτορεπόρτερ.

Οι μάχες ξεκίνησαν από το κέντρο της Αθήνας και ήταν ιδιαίτερα σφοδρές στο Θησείο και στην περιοχή Μακρυγιάννη, όπου, στο σημερινό κτήριο Βάιλερ, στο οικόπεδο του Μουσείου Ακροπόλεως, είχε ταμπουρωθεί τάγμα Χωροφυλακής. Το συγκεκριμένο τάγμα στρατωνιζόταν στον χώρο και η άλωση του κτηρίου ήταν στρατηγικής σημασίας για τον ΕΛΑΣ. Δεν τα κατάφερε. Από την αρχή της πολιορκίας στου Μακρυγιάννη, όμως, οι Αγγλοι είχαν κατανοήσει πως η Ακρόπολη θα τους βοηθούσε. Ετσι, την κατέλαβαν.

Στην «Έκθεσή για τα Δεκεμβριανά» του  τότε γραμματέα του ΚΚΕ Γιώργη Σιάντου αναφέρονται:

«Σχετικά με την Ακρόπολη πρέπει να τονιστεί πως ο ΕΛΑΣ έλαβε κάθε μέριμνα να μην συμβεί εκεί καμμιά ζημιά. Γι’ αυτό έδωσε προφορικές οδηγίες στα τμήματά του να μην επιχειρήσουν εκεί . Σε καμιά Διαταγή του δεν αναφέρεται επιχείρηση για την Ακρόπολη , για να μη δώσει αφορμή στην αντίδραση με συκοφαντίες να κατηγορήσει πως έγινε αιτία καταστροφής της. Εντούτοις οι Άγγλοι εκμεταλλεύονται την αδυναμία του ΕΛΑΣ και αμέσως έγιναν κύριοι της σκοπιάς αυτής όχι μόνο της Αθήνας αλλά και του μεγαλύτερου τμήματος του λεκανοπεδίου , αδιαφορούντες αν ο παγκοσμίου φήμης και ενδιαφέροντος αρχαιολογικός αυτός τόπος καταστραφεί από τα σύγχρονα όπλα. Μα ο ΕΛΑΣ και πάλι σεβάστηκε το αρχαιολογικό μνημείο και υπερήφανα καυχιέται πως μέχρι τέλους του αγώνα δεν έριξε απάνω του ούτε τουφεκιά ενώ έβλεπε από τα παρατηρητήριά του κατακάθαρα τους παρατηρητές με τα όργανά τους και τα πολυβόλα και όλμους στη δράση τους».

«Το συγκρότημα Μακρυγιάννη υπεστηρίχθη λυσσωδώς από τα πυρά των Αγγλικών τανκς. Αυτά είχαν μπη μέσα στον περίβολο και με τα πυκνά πυρά των απηγόρευαν στους πολιορκητές του ΕΛΑΣ να εισχωρήσουν από τα ρήγματα του μανδρότοιχου. Επί του βράχου της Ακροπόλεως πολυβόλα βαρέα και πυροβόλα προστατευόμενα από τα απαραβίαστα διά τους Έλληνας μαχητάς μνημεία του Παρθενώνος επέθετον τα πυρά των κατά των νώτων των πολιορκητών του Μακρυγιάννη και τους έφερναν σε δύσκολη θέση».

 

december2

 

Κατά προφορική μαρτυρία του Μίκη Θεοδωράκη, νεαρού ΕΛΑΣίτη τότε που μαχόταν στου Μακρυγιάννη, ο Σιάντος είχε διατάξει τμήμα να πάει στην Ακρόπολη, μέσα στο οποίο ήταν και ο ίδιος. Στα Προπύλαια βρήκαν τους Άγγλους, συζήτησαν μεταξύ τους οι επί κεφαλής και συμφώνησαν να μην πάει κανένας απ’ τους δύο. Οι Άγγλοι όμως πήγαν παρά τη συμφωνία και τους χτυπούσαν με πολυβόλα από την Ακρόπολη. Κατά μαρτυρία σεβαστού διανοουμένου, τέλος, ενώ ο πατέρας του είχε προτείνει στον Σιάντο να καταληφθεί η Ακρόπολη, εκείνος αρνήθηκε.

Όπως βλέπουμε, οι μνήμες αλλάζουν από άνθρωπο σε άνθρωπο. Θα έπρεπε επομένως να κρατήσουμε μερικά βασικά, στα οποία υπάρχει σύγκλιση: ο Σιάντος και ο ΕΛΑΣ δεν ήθελαν να καταλάβουν την Ακρόπολη, είτε σεβόμενοι τον Ιερό Βράχο είτε φοβούμενοι την κατακραυγή είτε και τα δύο. Ακόμα και όταν την κατέλαβαν οι Βρετανοί και η Εθνοφρουρά, κυρίως απαντούσαν στα πυρά, παρά έκαναν οι ίδιοι επιθέσεις. Οι εκθέσεις των αρμοδίων στο υπουργείο Εθνικής Παιδείας όπου τότε υπαγόταν η Αρχαιολογική Υπηρεσία, μιλούν και για όλμους και για καταστροφές και για απολεπίσματα. Βεβαίως και υπήρξαν απώλειες και φθορές για τα αρχαία, αφού κάποια από τις αντιμαχόμενες πλευρές αποφάσισε παρανομώντας να καταλάβει τον λόφο. Αλλά, δεν ήταν λίγες και οι απώλειες από λεηλασίες και καταστροφές που προξένησαν οι νέοι κατακτητές.

 

december3

 

Όλα αυτά, συνοψίζει ο Γιάννης Ρίτσος στην πασίγνωστη σύνθεσή του «Οι γειτονιές του κόσμου»:

«Τα μπαρ είναι γεμάτα ξένους φαντάρους,/ οι εγγλέζοι ανεβοκατεβαίνουν στα μπορντέλα και στα μεγάλα σπίτια/ μεθυσμένοι περνάνε αγκαλιά με τις πουτάνες στα Χαυτεία/ κι ο ηλεκτροφωτισμένος Παρθενώνας πάντα να πλέει πάνου απ’ την Πολιτεία/ έτσι άσπρος έτσι ανάλαφρος ο Παρθενώνας μες στη νύχτα/ σαν μυστικό μετέωρο καράβι που δεν ήξερες πια τι κουβαλάει/ κι ο Μπάρμπα Στάθης να επιμένει:/ «δε μοιάζει μ’ άσπρο περιστέρι;» Τι περιστέρι;/ Από βραδίς είχανε δει που ανέβαζαν κανόνια/ εγγλέζικα κανόνια στην Ακρόπολη. Πού να το βάλει νους ανθρώπου;/ Οχιά που ζέσταινες στον κόρφο σου καημένη Ρωμιοσύνη.»

Σε συνέχεια, παραθέτουμε δυο συναρπαστικά έγγραφα (ναι, συναρπαστικά και ας είναι έγγραφα) για την Ακρόπολη και τους Βρετανούς, την αναφορά του αρχιφύλακα Δημητρίου Διαμάντη και την έκθεση του εφόρου αρχαιοτήτων Γεωργίου Μπακαλάκη. Πριν όμως από αυτά, ας σημειώσουμε ότι με βασιλικό διάταγμα του Οθωνα, που εκδόθηκε τον Σεπτέμβριο του 1834, η Ακρόπολη είχε αποστρατιωτικοποιηθεί άπαξ δια παντός:

«Η Ακρόπολις παύει να είναι οχυρόν και δεν επιτρέπεται να χρησιμοποιηθή ως οχυρόν ποτέ πλέον» αναγράφεται στο άρθρο 5. Εκατόν δέκα χρόνια μετά, το 1944, οι Αγγλοι και οι έλληνες συνεργάτες τους, θα γράψουν στα παλαιότερα των υποδημάτων τους τον σχετικό νόμο. Και αυτή ήταν ίσως η μικρότερη από τις τεράστιες παρανομίες τους…

 

Μέρος 2ο >> «Προβαίνουν εις πολλαπλάς ασχημίας»
  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top