Fractal

Φόβος και Φως

Γράφει η Ασημίνα Ξηρογιάννη //

 

Raymond Carver «Δωμάτια όπου οι άνθρωποι ουρλιάζουν και πληγώνουν ο ένας τον άλλο», Μετάφραση- Ανθολόγηση: Χαράλαμπος Γιαννακόπουλος, εκδ. Γαβριηλίδης, σελ. 149

 

Ποίηση είναι τα μικρά αλλά μαγικά πράγματα που συμβαίνουν γύρω μας, αρκεί να μπορούμε να τα δούμε. Να μπορούμε να τα εντοπίσουμε, να τα νιώσουμε, να τα αισθανθούμε. Ο ποιητής είναι συνήθως αυτός που ψαχουλεύει τα πράγματα που υπάρχουν στο περιβάλλον του, που παρατηρεί, που από μια απλή λεπτομέρεια  μπορεί να δημιουργήσει ένα ποίημα. Ίσως να μη λειτουργούν όλοι οι ποιητές με αυτόν τον τρόπο, ίσως ο καθένας -και δικαίως-να έχει τη μέθοδο εργασίας του και να εστιάζει όπου τον ενδιαφέρει.

Ο Ρέυμοντ Κάρβερ είναι ένας ποιητής που παρατηρεί και γράφει ποιήματα που έχουν σύνδεση με τον ανθρώπινο βίο. Δεν είναι ρομαντικά, δεν είναι (μετά)μοντέρνα, δεν είναι βερμπαλιστικά, δεν είναι κυρίως λυρικά, δεν είναι παρωχημένα. Είναι ποιήματα-στιγμιότυπα που έχουν ως αρχικό ερέθισμα την καθημερινότητα, αλλά και το πώς ο άνθρωπος διάγει μέσα σε αυτήν. Και έχουν ενδιαφέρον επειδή ο άνθρωπος του Κάρβερ, μπορεί να είναι κάθε άνθρωπος, μπορεί να είμαστε εμείς οι ίδιοι.

Πεζολογικά ποιήματα σε ελεύθερο στίχο, με τάση ρεαλισμού και στοχαστική συχνά διάθεση, μας παραπέμπουν αρκετές φορές-μοιραία-στο οξύ βλέμμα που συναντάμε στα εξαιρετικά του, στα μοναδικά του διηγήματα (τα πολυμεταφρασμένα) κι αυτό δεν είναι κάτι «κακό». Τα δύο πρόσωπα της γραφής του είναι αναπόφευκτα σαν συγκοινωνούντα δοχεία και αυτό είναι κάτι γοητευτικό.

Ποιήματα του Κάρβερ λοιπόν μόλις κυκλοφόρησαν από τις Εκδόσεις Γαβριηλίδης σε ωραία επιλογή, μετάφραση που μας βάζει στο κλίμα της γραφής και κατατοπιστικό επίμετρο του Χαράλαμπου Γιαννακόπουλου.«Δωμάτια όπου οι άνθρωποι ουρλιάζουν και πληγώνουν ο ένας τον άλλο» είναι ο τίτλος του βιβλίου!

Λέξεις και εκφράσεις κατά κόρον αντιποιητικές, πότε σε πρώτο πότε σε δεύτερο πρόσωπο, ποιήματα για τη γυναίκα, την αγάπη, τον δρόμο, τα χρήματα, τον ταχυδρόμο, την ποίηση, τον περίπατο, τους περαστικούς, το χιόνι τα γυναικεία στήθη, τα φύλλα των δέντρων, την πίπα, τον καλάμι του ψαρέματος του πνιγμένου. Στην ουσία ποιήματα-αφορμές για να διηγηθεί με λιτά μέσα μια  ιστορία, όπως τη βιώνει ο ίδιος, άλλοτε με ειρωνεία, άλλοτε με μια μικρή μελαγχολία, συνήθως με ειλικρίνεια, δημιουργώντας ποιητικό συμβάν και ένταση στην ψυχή του αναγνώστη. Σημειώνω εδώ τα δικά του λόγια: «Πιστεύω πως μια υποτυπώδης πλοκή είναι πολύ σημαντική. Είτε γράφω κάποιο ποίημα είτε κάποιο πεζό προσπαθώ πάντα να πω μια ιστορία.»Απογυμνώνει την αφήγηση μέσα στο ποίημα από «στολίδια» περιττά. Φαίνεται πως τιμά τη ζωή, πώς αγαπά την μέρα και είναι με κάθε ποίημα σαν να προσπαθεί να εγκλωβίσει στιγμές, μικρές μεγάλες σημαντικές. Αξιώθηκε να ζήσει στιγμές ευτυχίας όταν έκοψε το ποτό και μέχρι το θάνατό του, αλήθεια είναι. Ίσως αυτές αποτυπώνει με ευγνωμοσύνη κιόλας. Και εξηγώ παρακάτω γιατί μιλώ για ευγνωμοσύνη.

 

Raymond Carver

 

Διότι, ψάχνοντας για τη ζωή του, μαθαίνουμε ότι δεν είχε ευτυχισμένα παιδικά χρόνια, ούτε είχε μια «κανονική» οικογένεια που του εξασφάλισε τη γαλήνη. Αντίθετα γνώρισε από παιδί τον πόνο, την ψυχολογική και πραγματική βία, την καταρράκωση τη συναισθηματική, έζησε μαζί με «αδύναμους» γονείς που δεν του παρείχαν υποστήριξη, αλλά τον γέμιζαν προβλήματα. Αρνητική πρώτη ύλη για να γράψει κανείς. Κι όμως υπάρχει φως στα ποιήματα του Κάρβερ, υπάρχει διαύγεια και αλήθεια, και είναι κι αυτό μια νίκη. Από μικρός παντρεύτηκε και έγινε πατέρας, βούτηξε στα δύσκολα, έκανε πολλές και ποικίλες μη πνευματικές εργασίες που όμως τον γέμισαν εμπειρίες και σοφίες. Παρά τις αντιξοότητες, τις μετακινήσεις, ωστόσο, κατόρθωσε να μπει στο χώρο της συγγραφής. Έγραφε πράγματα για τα οποία θα έπαιρνε χρήματα που τα είχε άμεση ανάγκη. Έκανε μαθήματα δημιουργικής γραφής, παρακολουθούσε μαθήματα σε κολέγια, τα βραβεία ήρθαν κάποια στιγμή και ο ίδιος τάχθηκε στο γράψιμο. Το αγαπούσε και σίγουρα θα ήταν και λυτρωτικό για τον ίδιο σε μεγάλο βαθμό. Αλλά και πάλι τα προβλήματα δεν σταμάτησαν: οικονομικά προβλήματα, διαζύγιο, αλκοολισμός, (που τέσσερεις φορές παραλίγο να τον οδηγήσει στον θάνατο) αποξένωση από τα παιδιά του, γενικότερη αλλοτρίωση. Κάποια στιγμή γίνεται το κλικ στη σακατεμένη αυτή ζωή και μπαίνει νέο αίμα. Ο Κάρβερ κόβει το ποτό, ερωτεύεται ξανά, την ποιήτρια Τες Γκάλαντερ και ζει μια δεύτερη ζωή, έτσι τη βιώνει ο ίδιος ως δεύτερη ζωή, έχοντας πάντα την αίσθηση της απώλειας.

Με μεγάλη δημιουργικότητα, επιτυχίες και ούτε έναν στίχο μελό, ούτε έναν στίχο να ξεχειλίζει από άκρατο συναισθηματισμό, αλλά ποιήματα και διηγήματα που έχουν άρωμα αληθινής ζωής, συγκροτεί τη λογοτεχνική του παρουσία. O ίδιος έχει πει: «Δεν μπορώ να σκεφτώ τίποτε καλύτερο που θα μπορούσαν να πουν για μένα, παρά ότι υπήρξα συγγραφέας. Εκτός ίσως από ποιητής.»

Φόρμα ανοιχτή που αφήνει περιθώρια κατανόησης του άλλου προσώπου. Ποιήματα για τσακισμένες καρδιές! Ποιήματα για την κατάφαση της ζωής και το ξόρκι του θανάτου!

 

Φόβος ότι θα δω ένα περιπολικό να μπαίνει στο δρόμο μου.

Φόβος ότι θα με πάρει ο ύπνος τη νύχτα.

Φόβος ότι δεν θα με πάρει ο ύπνος.

Φόβος ότι θα ξυπνήσει το παρελθόν.

Φόβος ότι θα χαθεί το παρόν.

Φόβος για το τηλέφωνο που χτυπάει μες στα μαύρα μεσάνυχτα.

Φόβος για τις καταιγίδες και τις αστραπές.

Φόβος για την καθαρίστρια που έχει ένα σημάδι στο μάγουλο!

Φόβος για τα σκυλιά για τα οποία μου λένε πως δεν δαγκώνουν.

Φόβος αγωνίας!

Φόβος ότι θα πρέπει να αναγνωρίσω το πτώμα ενός φίλο μου.

Φόβος ότι θα ξεμείνω από λεφτά.

Φόβος ότι θα έχω πάρα πολλά, παρόλο που κανείς δεν θα το πιστεύει αυτό.

Φόβος για τα ψυχολογικά προφίλ.

Φόβος μην αργήσω και φόβος μην φτάσω πριν απ’ όλους.

Φόβος για τον γραφικό χαρακτήρα των παιδιών μου στους φακέλους.

Φόβος ότι θα πεθάνουν πριν από μένα και ότι θα νιώθω ένοχος γι’ αυτό.

Φόβος ότι θα πρέπει να ζήσω με τη μάνα μου στα γεράματά της, και στα δικά μου.

Φόβος σύγχυσης.

Φόβος ότι η μέρα σήμερα θα τελειώσει μ’ ένα ασχημο νέο.

Φόβος ότι θα ξυπνήσω και θα έχεις φύγει.

Φόβος ότι δεν αγαπάω και φόβος ότι δεν αγαπάω αρκετά.

Φόβος ότι αυτό που αγαπάω θ’ αποβεί ολέθριο γι’ αυτούς που αγαπώ.

Φόβος για το θάνατο.

Φόβος ότι θα ζήσω υπερβολικά πολύ.

Φόβος για το θάνατο.

Το είπα όμως αυτό.

 

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top