Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Προς Ροζαλί Μεντώ…
29/06/2016, 12:20 μμ

Προς Ροζαλί Μεντώ…

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος //

 

dwdeka_1«Δώδεκα γραμματόσημα στον τοίχο» του Ιορδάνη Κουμασίδη, Εκδ. Κέδρος, σελ. 96

 

Η λησμονημένη τέχνη της επιστολογραφίας. Η απαντοχή μιας απάντησης, η προσμονή της έλευσης ενός γράμματος. Ο πυρετικός τρόπος που τα ασκημένα στην ανάγνωση μάτια διαπερνούσαν όλες τις λέξεις, γραμμένες με τον ακριβή γραφικό χαρακτήρα του αποστολέα, οι μυρωδιές που το χαρτί ανέδυε, λίγο άρωμα• ίσως ένα δάκρυ.

Μνήμες και αισθήσεις μιας τέτοιας εξ αποστάσεως σχέσης διαπραγματεύεται η επιστολή νουβέλα του Ιορδάνη Κουμασίδη. Ένας κατάδικος για ένα φόνο –σκότωσε την ερωμένη του τη στιγμή που εκείνη κακοποιούσε το παιδί της εν μέση οδώ, βρίσκεται φυλακισμένος σε μια γαλλική αποικία, μίλια μακριά από τους ανθρώπους, τις ανέσεις, τον πολιτισμό. Το μόνο άνθρωπο που βλέπει με τα μάτια του είναι ο φύλακας που του φέρνει φαγητό. Δεν ξέρει αν στο νησί που είναι φυλακισμένος υπάρχουν άλλοι κρατούμενοι• το υποθέτει, αλλά δεν το γνωρίζει επακριβώς. Περιτριγυρίζεται από θάλασσα, αλλά η του είναι ξένη. Μόνο ένα συγκεκριμένο κομμάτι ουρανού είναι σε θέση να παρατηρεί και την κάψα ή το κρύο, ανάλογα την εποχή, της ατμόσφαιρας. Μοναδική του διέξοδος από το πνιγηρό παρόν είναι οι φθίνουσες αναμνήσεις του παρελθόντος και η νεαρή Ροζαλί Μεντώ με την οποία συνομιλεί, μέσω γραμμάτων, μια φορά το μήνα. Εμείς διαβάζουμε μόνο τις δικές του επιστολές, το τι του έχει απαντήσει η νεαρή το υποθέτουμε από τα δικά του συμφραζόμενα. Ακόμη κι αυτή η μονόπλευρη επικοινωνία, όμως, εμπεριέχει ισχυρές δόσεις συναισθήματος. Ή, μάλλον, μια γκάμα συναισθημάτων που ξεκινούν από την απόγνωση και τον αυτοοικτιρμό και φτάνουν έως την αγάπη, την προσμονή της ευτυχίας, την έλξη.

Όσο και αν η σχέση ανάμεσα σε αυτούς τους δύο ξένους είναι πλατωνική, δεν έχει δει ο ένας τον άλλον και ούτε γνωρίζουμε πώς έτυχε και συναντήθηκαν και τώρα αλληλογραφούν, εντούτοις μήνα το μήνα, γράμμα το γράμμα, έρχονται ολοένα και πιο κοντά. Οι εκμυστηρεύσεις είναι ανυπόκριτες, ερωτικές, αγαπητικές. Ενώνονται με τον αξεδιάλυτο δεσμό των λέξεων που μπορεί γενικά να συσκοτίζουν παρά να φανερώνουν, στη δική τους περίπτωση όμως έχουν μια αποκαλυπτική υφή. Υπάρχουν πολλά άγνωστα σε αυτό το βιβλίο: δεν ξέρουμε το έτος που συμβαίνουν όλα αυτά, το όνομα του έγκλειστου άνδρα, ενώ μαθαίνουμε κάποια στιγμή μέσω ενός σκαριφήματος-χάρτη ότι το νησί στο οποίο είναι φυλακισμένος βρίσκεται στη Μαρτινίκα. Η κοπέλα ζει στο Παρίσι, κάτι που υπό συνθήκες θα μπορούσε να λειτουργήσει απωθητικά. Τι μπορεί να θέλει μια μικρή Παριζιάνα από έναν φυλακισμένο; Κι όμως, σε αυτούς τούτη η διαφορετικότητα είναι το συγκολλητικό στοιχείο της σχέσης του. Εκείνος της επιτρέπει να βουτήξει στο παρελθόν του με το να της διηγείται σκηνές ενός πρότερου «ελεύθερου» βίου κι εκείνη του εξιστορεί την καθημερινότητά της, τις αγωνίες της και τους έρωτές της. Δεν θα αργήσει αυτή η ιδιότυπη σχέση να μετατραπεί σε ερωτικό κάλεσμα. Ο άνδρας δεν διστάζει να της αποκαλύψει το έρωτά του• το μοναδικό όπλο που είχε για να αποκρούσει τη μοναξιά του εγκλεισμού. Εκείνη επιθυμεί σφόδρα να τον επισκεφθεί, έστω κι αν, σχεδόν, την αποκρούει υπό το φόβο να σαρκωθεί το ιδεατό της σχέσης που έχουν οικοδομήσει από απόσταση. Κι όμως, μπορεί να γνωρίζουν ότι δεν θα συναντηθούν ποτέ, ούτε θα αποκτήσουν κοινές αναφορές, ωστόσο ο δεσμός τους γίνεται ισχυρός και ακατάλυτος. Ο άνδρας που δεν μπορεί να σπάσει τα αναγκαστικά δεσμά του, υπερίπταται του κελιού του χάρη στη φλογισμένη «παρουσία-απουσία» του κοριτσιού. Φαντάζεται αερόστατα στον ουρανό, διαφυγές, ακόμη και μια κοινή ζωή στον… έξω κόσμο με αυτήν δίπλα του. Κι ας γνωρίζει πως τίποτα από όλα αυτά δεν θα πάρει σάρκα και οστά.

Ο χρόνος που εκτείνεται η αλληλογραφία τους είναι από άνοιξη σε άνοιξη. Κάθε μήνας φέρνει και ένα γράμμα, τους φέρνει ακόμη πιο κοντά. Ο άνδρας κρατάει τα δώδεκα γραμματόσημα από τα γράμματα της Ροζαλί ως κάτι το ακριβό, ως μια βέβαιη πιστοποίηση ότι ο έξω κόσμος υπάρχει. Μέχρι εκείνη τη στιγμή η μοναδική «γέφυρα» με τον κόσμο των γεγονότων ήταν μια παλιά εφημερίδα που είχε αφήσει κάπου στο προαύλιο της φυλακής ένας καλοκάγαθος φύλακας. Όμως, τίποτα δεν συγκρίνεται με τα γεγονότα που η καρδιά φτιάχνει και το μυαλό πλάθει με ζέση. Ο συναισθηματικός βίος του άνδρα ανθίζει μονομιάς λόγω της Ροζαλίν. Αποκτάει, αίφνης, μια ένδειξη ελπίδας κι ας έχει αυτή χαθεί προ πολλού. Κάθε λέξη της, κάθε φράση της είναι ο οδοδείκτης της εσωτερικής ελευθερίας του. Σκάβουν μέσα του ένα λαγούμι. Το τέλος είναι σχεδόν βέβαιο και δεν μπορεί να είναι ευτυχές. Ο άνδρας θα σταθεί αδύναμος κάτω από το βαρύ χέρι του νόμου. Κι όμως, ακόμη και για τους στυγνούς γραφειοκράτες ή για τους συναισθηματικά αμέτοχους δεσμώτες του άνδρα, η Ροζαλίν ήταν ό,τι πιο κοντινό είχε βρεθεί σε αυτόν και την ενημερώνουν καταλλήλως.

 

Ιορδάνης Κουμασίδης

Ιορδάνης Κουμασίδης

 

Η παγκόσμια λογοτεχνία έχει να υπερηφανεύεται για εξαίσια δείγματα βιβλίων που βασίστηκαν σε περιπαθή, φλογερά και άκρως φλεγματικά γράμματα. Συγγραφείς έγραψαν στις ερωμένες τους: ο Πεσσόα, ο Χένρι Μίλερ, η Αναΐς Νιν, ο Φλωμπέρ, ο Χέμινγουεϊ, ο Τζόυς και πλείστοι όσοι. Η πρόθεση του Κουμασίδη δεν είναι να δημιουργήσει μια λογοτεχνική περσόνα όμοιας τάξης ή να μιμηθεί αυτές τις ιδιωτικές καταγραφές, παρά το γεγονός ότι ο ήρωάς του είναι εγγράμματος και αντιλαμβανόμαστε ότι έχει κάποια σχέση με τη λογοτεχνία. Ωστόσο, επειδή ακριβώς το αποτέλεσμα είναι αβίαστο και διαβάζεται όπως… μιλιέται, ο άνδρας γίνεται απτός και σάρκινος. Το αυτό συμβαίνει και με την Ροζαλίν. Μπορεί να μην έχουμε σκηνές κοινού πάθους, ίμερου, ενσώματης συνάφειας, εντούτοις είναι σαν να τα έχουμε όλα αυτά ως πλάσματα μιας αχαλίνωτης φαντασίας που ψάχνει ένα αντικλείδι για να διαφύγει από το κελί.

Η οικονομία, η ποιητική ματιά, οι φιλοσοφικές νύξεις και οι ρεαλιστικές ενδείξεις λειτουργούν στο βιβλίο με θαυμαστή ισορροπία προσφέροντάς μας ένα ζευγάρι τόσο ιδιαίτερο, αλλά και τόσο ισχυρό. Μα, να το παράδοξο. Μπορεί τη «φωνή» της Ροζαλίν να μην την διαβάζουμε, εντούτοις είναι πανταχού παρούσα. Μπορεί η «φωνή» του άνδρα να είναι σκλαβωμένη, κι όμως υπάρχουν στιγμές που την αισθάνεσαι πιο ελεύθερη από ποτέ. Τούτο το μικρό χρονικό εγκλεισμού γίνεται η δίοδος μιας μεγάλης ελευθερίας.

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: , ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top