Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Φιλολογικά παιγνίδια
06/09/2017, 1:09 μμ

Φιλολογικά παιγνίδια

Γράφει ο Φίλιππος Φιλίππου //

 

Σταύρος Κρητιώτης “Δολοφόνος ο κύριος Ροΐδης;” Εκδόσεις The Athens Review of Book’s, 2017, σελ. 104

 

Ο Σταύρος Κρητιώτης εξέδωσε καινούργιο βιβλίο, το οποίο φέρει τον αινιγματικό τίτλο Δολοφόνος ο κύριος Ροΐδης; και υπότιτλο «φιλολογική νουβέλα». Στην πραγματικότητα, δεν πρόκειται για νουβέλα αλλά για ένα φιλολογικό πόνημα του ψευδώνυμου συγγραφέα, ο οποίος εδώ και χρόνια καταγίνεται με ποικίλα λογοτεχνικά και άλλα θέματα. Σύμφωνα με το βιογραφικό του που υπάρχει στη Biblionet, o Κρητιώτης γεννήθηκε στα Χανιά το 1960. Κατά τα φαινόμενα, είναι καθηγητής πανεπιστημίου, μάλλον στην Κύπρο, μα δεν γνωρίζουμε περισσότερα για το θέμα. Έχει γράψει τα μυθιστορήματα Σελίδες σκόπιμα λευκές (Γαβριηλίδης 2001), Το μηνολόγιο ενός απόντος (Πόλις 2005) και μαζί με την Ειρήνη Ελευθερίου το Εικονικές Αντιγρaφές (2010). Επίσης έγραψε το πόνημα Τα συρτάρια της γνώμης του: άγνωστες παραθεματικές τεχνικές του Εμμανουήλ Ροΐδη (Τόπος 2009). Φιλολογικά άρθρα του έχουν δημοσιευτεί στη Νέα Εστία, στον Πόρφυρα της Κέρκυρας και στην The Athens Review of Book’s.

Στο Εικονικές Αντιγραφές, «Μια παιγνιογραφία», όπως τη χαρακτηρίζει, ο κεντρικός ήρωας είναι βυθισμένος στις έρευνές του και μπαίνουν στη ζωή του τρεις νεαρές γυναίκες. Από τη Λητώ κλέβει τις ιδέες της: ήταν εκείνη που είχε ανακαλύψει ότι τα ψευδώνυμα του Ροΐδη αναγραμματιζόμενα γίνονται κρυφά μηνύματά προς τους αναγνώστες. Επίσης, εκείνη είχε εικάσει ότι ο Ροΐδης ίσως είχε προκαλέσει τον θάνατο του λογίου Παναγιώτη Πανά, επειδή εκείνος είχε μεταφράσει στα ελληνικά μιαν άλλη Πάπισσα Ιωάννα. Τη Μαριλένα τη βάζει ν’ αναζητήσει σε σκονισμένους τόμους την προέλευση των ροΐδειων παραθεμάτων. Από την Ειρήνη κλέβει το ύφος της και χώνει στο γραπτό του δικές της λέξεις. Κι από τις τρεις αντέγραφε τις ζωές τους: θα τις έκανε μυθιστόρημα. Το κείμενό του στο συγκεκριμένο βιβλίο είναι ένα παιγνίδι που απαιτεί τη συμμετοχή του αναγνώστη.

Το ίδιο παιγνίδι μπορούμε να πούμε πως είναι και το Δολοφόνος ο κύριος Ροΐδης;, όπου ο αφηγητής, ο ίδιος ο Κρητιώτης, αρχίζει μιλώντας για κείμενα, αναγνώσματα, συγγραφείς, λέξεις, λογοτεχνική έρευνα. Κάθεται, λοιπόν, στα έγκατα της Ακαδημίας Αθηνών και ψάχνει. Τι ψάχνει; Αναζητεί περίεργες καταγραφές, σημειώσεις, μολυβιές και ίχνη στα βιβλία της βιβλιοθήκης του Εμμανουήλ Ροΐδη. Αυτή την κοπιώδη έρευνα τη θεωρεί «κυνήγι θησαυρού», αλλά επειδή δεν είναι παιδί να αναζητεί θησαυρούς, αλλά μεγάλος άνθρωπος, τονίζει πως αυτό το κυνήγι εξαρτάται η σταδιοδρομία, η φήμη και η επιβίωσή του. Έχοντας χαθεί εδώ σ’ ένα κυκεώνα πληροφοριών, χωρίς το μίτο της Αριάδνης στα χέρια του για να βγει από το λαβύρινθο, αγωνίζεται να ξεμπερδέψει τα πράγματα τα σχετικά με τον Ροΐδη. Εδώ και λίγες μέρες, διαβάζουμε, του χαμογέλασε επιτέλους η τύχη: βρήκε μέσα σ’ ένα λεξικό του συγγραφέα κάμποσα χαρτάκια ιδιοχείρως πυκνογραφημένα, οπότε ζήτησε από κάποιον ειδικό γραφολόγο να τα αποκρυπτογραφήσει. Ύστερα άρχισε να διαβάζει και να αναλύει. Στο πρώτο χαρτάκι ο Ροΐδης σημειώνει ότι εις «την αθηναϊκήν κοινωνίαν είμαι πασίγνωστος ως ιδιόρρυθμος συγγραφεύς, ο κατατρώγων τα περιοδικά και τας εφημερίδας πάσης γλώσσης μετά τα μεσάνυχτα χειμώνα καλοκαίρι εκεί εις του Ζαχαράτου εις το Σύνταγμα…» κλπ, κλπ. Στο δεύτερο χαρτάκι-σημείωμα γράφει «Αυτά τα όντα τα βδελύσσομαι. Είναι ικανά να διαπράξουν τα φοβερώτατα εγκλήματα… Είναι σωστοί κακούργοι, άξιοι απαγχονισμού».

Ο ερευνητής Κρητιώτης συμπεραίνει πως ο Ροΐδης σκεφτόταν να σκοτώσει κάποιον, ο οποίος του είχε μπει στο μάτι. Για ποιο λόγο; Κατηγορούσε κάποιον για «τυποκλόπο» επειδή είχε ενοχληθεί τρομερά από την έκδοση μιας κλεψίτυπης έκδοσης της Πάπισσας Ιωάννας του το 1876 στο Βουκουρέστι. Η υπόθεση είναι περίεργη και πάνω σε αυτήν ο   Κρητιώτης στήνει τη «φιλολογική νουβέλα» του. Το βιβλίο εκδόθηκε στη Ρουμανία ή όχι; Πού; Στο Βουκουρέστι ή στη Βραΐλα; Στη Βραΐλα ο δημοσιογράφος και ποιητής, όχι τόσο ταλαντούχος, Παναγιώτης Πανάς εξέδιδε την εφημερίδα Κυκεών και το 1895 μετέφρασε μιαν άλλη Πάπισσα Ιωάννα, εκείνην του Ιταλού Ερνέστο Mezzabotta που είχε τον τίτλο La Papessa Giovanna και είχε γραφτεί το 1885. Άραγε αυτός ήταν ο «τυποκλόπος»; Σύμφωνα με τον Κρητιώτη, εντυπωσιάζει η κτητική συμπεριφορά του Ροΐδη, όσον αφορά την Πάπισσα Ιωάννα, αφού έψεγε όχι μόνο εκείνον που τύπωσε την κλεψίτυπη έκδοση, αλλά και το αναγνωστικό κοινό που έσπευσε να αγοράσει το βιβλίο.

Οπωσδήποτε υπήρχε μια αντιπαλότητα του Ροΐδη με τον Πανά, ο οποίος αργότερα αυτοκτόνησε με μορφίνη σ’ ένα ξενοδοχείο. Ο Πανάς είχε μεταφράσει κείμενα του Έντγκαρ Άλαν Πόε, όπως είχε μεταφράσει κι ο Ροΐδης, ο πρώτος που το έκανε στην Ελλάδα. Επίσης, οι δύο άντρες είχαν διαφορετική πολιτική τοποθέτηση. Ο Πανάς έκλινε προς τις σοσιαλιστικές ιδέες, ενώ ο Ροΐδης ειρωνευόταν τους σοσιαλιστές. Επιπλέον, ο Ροΐδης δεν συμπαθούσε τους ατάλαντους συγγραφείς, μας λέει ο Κρητιώτης. Για να μπορέσει να κατανοήσει τον ήρωά του, να μπει στο πετσί του, ο Κρητιώτης αναγκάζεται να φανταστεί πως είναι ο Ροΐδης, οπότε αρχίζει να κινείται και να σκέφτεται σαν κι αυτόν, επομένως έχουμε μια καινούργια πρωτοπρόσωπη αφήγηση.

Τελικά, από μια επιστολή μαθαίνουμε πως ο Πανάς δεν αυτοκτόνησε αλλά πέθανε από αποπληξία. Το κείμενο μας πάει από ανατροπή σε ανατροπή, σαν τα αστυνομικά μυθιστορήματα. Μια από τις εκπλήξεις είναι και η πληροφορία πως ο Ροΐδης βρισκόταν δίπλα στον Πανά, όταν εκείνος υπέστη την αποπληξία. Μήπως τον σκότωσε αυτός; Ασφαλώς, το πόνημα του Σταύρου Κρητιώτη έχει εξαιρετικό ενδιαφέρον από κάθε άποψη, φιλολογική, συγγραφική, αστυνομική, και αξίζει τον κόπο να διαβαστεί –από εκλεκτούς και εκλεκτικούς αναγνώστες. Ενδιαφέρον, πάντως, θα ήταν να εμφανιστεί κάποτε ο συγγραφέας με το πραγματικό του όνομα, κάτι που θα προσδώσει περισσότερο κύρος στα γραφτά του και σίγουρα θ’ αυξήσει τον αριθμό των αναγνωστών του.

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top