Fractal
Home / FRACT-ALL / Δοκίμιο: «Φως περισσότερο φως…»
20/01/2016, 10:12 πμ

Δοκίμιο: «Φως περισσότερο φως…»

Του Νίκου Τσούλια // *

 

 Leonid Afremov:

 Leonid Afremov

 

      Αναρωτιέμαι πώς σχεδόν όλοι οι λαοί από την πρωτόγονη ακόμα φάση τους, πριν ακόμα καλά – καλά δομήσουν την έννοια του Λόγου και μέσα στην αχλή του Μύθου, μπόρεσαν να αξιολογήσουν την πρώτιστη σημασία του φωτός, να θέσουν στο πάνθεό τους ως πρωταρχική πηγή ζωής τον Ήλιο και το φως του. Άραγε να είναι το ζωηρό εκείνη την πρωτόλεια περίοδο ένστικτό τους ή η συσσωρευμένη εκατοντάδων χιλιάδων χρόνων εμπειρία τους ή μια άγνωστης πηγής διαίσθησή τους, που στη συνέχεια θα τους οδηγήσει στο μακρύ και εισέτι ατελεύτητο ταξίδι του εξανθρωπισμού τους;

      Το φως αναζητούμε για να κατανοήσουμε τις απαρχές του Σύμπαντος, για να γνωρίσουμε το πώς η ύλη γίνεται ύλη. Αυτό το αρχέγονο φως που έρχεται από τις εσχατιές του χωροχρόνου είναι η μεγάλη πηγή της γνώσης (πολύ μετά θα εμφανιστεί το στερέωμα των Γραμμάτων), το πρώτο κινούν αίτιο, που δημιούργησε το Σύμπαν. «Εν αρχή ην το φως».

      Μπορούμε λοιπόν πράγματι να αναγνωρίσουμε την πηγή της ζωής, τον Ήλιο, το άστρο της ημέρας, και να σκεφτούμε το εξής απλό. Αν για έστω μια στιγμή ο Ήλιος δεν έστελνε το ζωογόνο φως του, αμέσως το όλο φαινόμενο της ζωής θα κατέρρεε. Η είσοδος του ηλιακού φωτός μέσω της φωτοσύνθεσης των φυτών και των άλλων φωτοσυνθετικών οργανισμών είναι η απαρχή της ενέργειας που θα μετασχηματίζεται σε χημική ενέργεια και θα περνάει από ένα τροφικό επίπεδο σε ένα άλλο, από έναν οργανισμό σε έναν άλλο και αυτή η ροή της ηλιακής ενέργειας είναι το φυσικό νήμα που εξυφαίνει την νήμα της εξέλιξης και συνδέει κάθε μορφή ζωής. Αλλά ακόμα και τα ορυκτά καύσιμα και το πετρέλαιο – που αποτελούν την κινητήριο δύναμη του σύγχρονου πολιτισμού – είναι κρυμμένες μορφές ήδη μετασχηματισμένης και «απολιθωμένης» ηλιακής ενέργειας με τη συνέργεια κάποιων πολύ παλιών οργανισμών.

      Ας αναρωτηθούμε. Γιατί μια παροδική έκλειψη του Ήλιου και του φωτός του μάς αναστατώνει. Ας σκεφτούμε απλά και μόνο το πόσο αναταρασσόμαστε όταν έχουμε ακόμα και για λίγο χρονικό διάστημα ένα τέτοιο συμβάν. Όλες οι μαύρες σκέψεις μάς καθηλώνουν. Γευόμαστε για λίγο τη μερική αναστολή του γλυκού βομβαρδισμού του φωτός και μάς κυριεύουν αρχέγονες φοβίες και καταφεύγουμε αμέσως σε μεταφυσικές ανησυχίες και αναζητήσεις. Αλλά και όταν σε κάθε γύρισμα των εποχών του ετήσιου χρόνου μεγαλώνει η ημέρα και το φως πλημμυρίζει όλο και πιο πολύ τη ζωή μας, τότε γευόμαστε μια φυσική συναισθηματική έκσταση, μια ψυχική ευφορία που έρχεται απέξω απ’ εμάς. Θεωρώ ότι απ’ αυτά τα αφετηριακά σημεία «πιάνονταν» οι γερόντοι στα παλιά χρόνια και έλεγαν και ξαναέλεγαν – κυρίως στον εαυτό τους και στην προσδοκία του ορίζοντα της ζωής – «πάει περάσαμε και αυτό τον χειμώνα» και δεν μιλούσαν κυρίως για το χειμώνα του κρύου και της χειμωνιάς αλλά πρωτίστως για το σκοτάδι της ψυχής που απλώνεται από μόνο του προς το γέρμα της ζωής.

      Το φως δεν είναι μόνο πηγή ζωής με τη βιολογική (και πρωταρχική) σημασία της. Δεν είναι μόνο το υπόστρωμα της ενέργειας που κινεί τον πολιτισμό μας. Το φως είναι πηγή του πνεύματός μας, είναι η ελευθερία της ψυχής μας, είναι η ελπίδα της πίστης μας. Γνωρίζουμε ότι τα Γράμματα φωτίζουν. Αισθανόμαστε ότι κάθε αγαπημένο πρόσωπό μας είναι το «φως μας». Κάθε φορά που το αντικρίζουμε νιώθουμε την ακτινοβολία του. Αντιλαμβανόμαστε πολύ αυθόρμητα, σχεδόν ασυνείδητα ότι στις δυσκολίες της ζωής αναζητούμε πάντα ένα φως, μια χαραμάδα ελπίδας, ένα μικρό φωτεινό σημάδι για να μπορούμε να αγωνιστούμε, για να ονειρευτούμε ότι θα ξεπεράσουμε το σκοτάδι. «Πιάνουμε τον εαυτό μας» κάθε φορά που βρισκόμαστε στα σκοτάδια να αναζητεί ένα φως.

      Το φως είναι παντού, όπου υπάρχει ζωή, όπου γίνεται αγώνας, όπου αναζητείται η ελπίδα. Ο Μπόρχες ψηλαφίζει ό,τι όλοι διαισθανόμαστε, ό,τι μάς χωρίζει φαινομενικά, ό,τι μάς ενώνει τις ψυχές μας. Διαφοροποιεί το φως, το «lumen naturale» (φως της φύσης και κατά τον Ακινάτη το σύνολο των αληθειών που μπορούν να αποδειχθούν δια του Λόγου) κατ’ αντιδιαστολήν προς το «lumen supranatural», τις αλήθειες δηλαδή που δεν αποδεικνύονται, αλλά νοούνται μόνο «δια της πίστεως» (fidei)[i]. Ακόμα και αν επιμεριζόμαστε σε διάφορα στοχαστικά ρεύματα και άλλοι πορευόμαστε πρωτίστως με της επιστήμης και του ορθολογισμού το φυσικό φως, άλλοι με της μεταφυσικής και του φιλοσοφικού στοχασμού το ουμανιστικό φως και άλλοι με της θρησκευτικής πίστης το αλληγορικό φως, ακόμα και αν ταλαντευόμαστε πότε προς τη μια πλευρά και πότε προς την άλλη, πάντα το φως επιζητούμε.

      Αλλά η πορεία προς το φως δεν είναι εύκολη. Γιατί και ίδιο το φως εμπεριέχει σκοτάδι. Γιατί το φως μπορεί να τυφλώνει. Αλλά ο άνθρωπος σταθερά και αταλάντευτα θα αναζητεί το φως, το φως στις μεγάλες αξίες της ζωής και στα ουσιώδη νοήματα του Κόσμου. Και πάντα το ταξίδι του θα είναι ταξίδι προς το φως, προς την αρχή των πάντων.

 

[i] Μπόρχες Χ.Λ. (2014), Άπαντα τα πεζά τ. I , Αθήνα, Πατάκης

 

 

Into the golden sunset - William Turner:

 Into the golden sunset – William Turner

* Ο Νίκος Τσούλιας είναι καθηγητής σε λύκειο. Έχει εκλεγεί πρόεδρος της ΟΛΜΕ τέσσερις φορές (1996 – 2003). Διδακτορικό στην Ειδική Αγωγή. Δύο βιβλία: “Σε πρώτο πρόσωπο” και «Παιδείας εγκώμιον».  Συνεργάστηκε με: «ΜΕΣΗΜΒΡΙΝΗ» (1980 – 1986), «ΕΞΟΡΜΗΣΗ» (1988 – 1996) και “ΤΟ ΑΡΘΡΟ” (2010- σήμερα) καθώς και με αρκετά περιοδικά. (https://anthologio.wordpress.com/)

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες:
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top