Fractal
Home / FRACT-ALL / Δοκίμιο: “DE STIJL: Η οικονομία της ουσίας”
06/11/2014, 3:36 πμ

Δοκίμιο: “DE STIJL: Η οικονομία της ουσίας”

Γράφει ο Απόστολος Θηβαίος // *

 

«…Εκείνος που περνά στη σφαίρα του μύθου…»

Θεόφιλος Γκωτιέ, Κωνσταντινούπολη

 

de-stijl

Πέρασε αρκετός καιρός προτού η τέχνη ανοίξει τις θύρες για όλα ανεξαιρέτως τα παιδιά της. Δεκαετίες χρειάστηκαν πριν η έννοια της καλλιτεχνικής δημιουργίας αποτελέσει έναν κοινό στόχο για κάθε ανθρώπινη δραστηριότητα. Η καλλιτεχνική ενδυματολογία, η φωτογραφία, οι νεαρές τέχνες των δρόμων συνιστούν πια ξεχωριστούς τομείς της τέχνης, με σημαντικές πρωτοπορίες που προκαλούν το θαυμασμό και εκφράζουν την αισθητική του νέου αιώνα ή πασχίζουν να την προσεγγίσουν, να την αποτυπώσουν. Μ΄έναν ασύδοτο συγκεντρωτισμό ευαγγελίζονται το βάθος και την ένταση, ενώ την ίδια στιγμή βασίζουν τις ιδέες τους στα ποικίλα χαρακτηριστικά των καινούριων καιρών. Έτσι θα μπορούσε κανείς να ισχυριστεί πως τούτη τη φορά η τέχνη στράφηκε μ΄όλη της την ψυχή στο πιο συναρπαστικό απ΄τα υλικά της. Τ΄ανθρώπινο στοιχείο, κυρίαρχο στην αυγή της έφηβης χιλιετίας είναι εκείνο που θα εμπνεύσει και θα συγκλονίσει. Οι δαιδαλώδεις καταγωγές, τα ρεύματα και οι τάσεις ανασύρονται απ΄όλες τις ιστορικές περιόδους, παραχωρώντας τις θεμελιώδεις δομές τους σ΄αυτήν την εποχή της σύνθεσης. Κάπως έτσι ρεύματα όπως ο συμβολισμός, που κάποτε θεωρήθηκαν παρωκχημένα τώρα προσφέρουν την ουσία τους στη διαδικασία της ανασύνθεσης. Ίσως έτσι περάσουν οριστικά στο χώρο της ιστορικής μυθολογίας, έχοντας εξαντλήσει όλα τους τα υλικά. Η νέα αντίληψη προβλέπει βάθος και δυναμική και έτσι υποθέσεις όπως η ποίηση επανέρχονται αρματωμένες μ΄όλες τις κατακτήσεις τους. Το διαχρονικό πρόβλημα της τέχνης, η αφοσίωση στο μέσο ή τον σκοπό καταργείται οριστικά, καθώς η έννοια της καλλιτεχνικής δραστηριότητας άλλο δεν επιδιώκει παρά την εμπέδωση του ρυθμού. Στις εκλεκτικές του συγγένειες ο Γκαίτε τραγουδά το φιλί που αφήνει εποχή, τα κορίτσια των οδών που εξαγοράζονται μ΄ένα φουστάνι ή ένα μπαλόνι και σημαίνουν κάτι πολύ περισσότερο απασχόλησαν τον ταραχώδη Τζων Άσμπερυ. Τα ρεύματα ανήκουν πια στο παρελθόν. Τώρα τα μεγάλα ποτάμια που περνούν μέσα απ΄τις ζωές μας δεν έχουν τίποτε να ζηλέψουν απ΄τις αρραβωνιαστικές της Κυριακής, τους φίλους που στάθηκαν πάντα οι πιο εμπνευσμένοι εραστές μας.

Απ’ όλες τις πλευρές και τις μικρές οδούς φθάνουν παρέες νεαρών, με γέλια και με όργανα, συνθλίβοντας πράγματα όπως τα φρεάτια της εποχής, τις σκληρές επιφάνειες που τόσους αιώνες μας συγκρατούν στις παρά φύσιν διεκδικήσεις, τις αυθαιρεσίες που προσπάθησαν να δώσουν μια ερμηνεία στον κόσμο των ανθρώπων. Θα τολμήσουμε να παραδεχούμε πως δίχως την ωρίμανση των τάσεων και των ιδεολογιών, τίποτε δεν θα είχαμε κατορθώσει απ΄αυτήν την περίφημη ελευθερία της τέχνης, με την οποία σήμερα αναπλάθεται ο κόσμος και οι ιδιομορφίες του. Η ένταση του de stijl για παράδειγμα, συνιστά μία απ΄τις επικρατούσες συνθήκες της σύγχρονης, καλλιτεχνικής δραστηριότητας. Την ώρα που τα σύμβολα πεθαίνουν και ο λόγος φθάνει στα όριά του, υπακούοντας σε μια θαυμάσια οικονομία το ίδιο το περιεχόμενο έρχεται στο προσκήνιο, ξεπερνώντας οριστικά το ζήτημα της μορφής. Σ΄αυτόν τον τελευταίο τομέα, στην όψη δηλαδή εντοπίζεται και η ουσία της ελευθερίας. Έτσι είναι δυνατόν να σταθεί ως αφορμή για το καλλιτεχνικό γεγονός η ίδια η ψυχή των πραγμάτων. Ένα κράμα χρησιμότητας και αδάμαστου οράματος συνιστά τη δομή της νέας εποχής. Ο συσχετισμός του με τους βασικούς, ιδεολογικούς άξονες του de stijl , όπως συνοψίζονται στα μανιφέστα του προηγούμενου αιώνα επιβεβαιώνει την ανάγκη για μια άλλη εκδοχή του πολιτισμού, επικεντρωμένη στο περιεχόμενο και τον πληθωρισμό των μηνυμάτων του. Ποτέ άλλοτε δεν κυριάρχησε η ερμηνεία των καλλιτεχνικών προθέσεων, θέτοντας μια άλλη φιλοδοξία στη διαδικασία της σύνθεσης και της αναγωγής. Τα σύμβολα περιορίστηκαν πια στην ιστορική τους αξία, καθώς αποκαθίσταται διακριτικά η προτεραιότητα στην ανθρώπινη συγκίνηση. Η μοντέρνα εινοποιία, την αξία της οποίας πρότεινε δεκαετίες πριν η Susan Sontag επέφερε την αναισθητοποίηση των πληγών της τάξης, της φυλής, του χρώματος. Το έπος της σύγχρονης βιομηχανικής εικονοποιίας, επίκαιρο και εξελισσόμενο διαρκώς δεν μπορούσε παρά να στρέψει οριστικά το βλέμμα του στον ίδιο τον φορέα του πολιτισμού. Το ανθρώπινο πρόσωπο. Η ίδια η κριτική ξεπερνά τ΄αυτιστικά της κελεύσματα και δίνεται απλόχερα στην καταβύθιση, περιφρονώντας οριστικά τις συγκρίσεις και τις ιστορικότητες. Το ρεύμα του de stijl παραμένει ολοζώντανο, θέτοντας ως κύριο αντικείμενό του την επιδίωξη μιας ενότητας, μες στα πλαίσια της οποίας ο άνθρωπος μοιάζει να πράττει εκείνο που επισήμανε ο Σαλβαντόρ Νταλί όταν έθετε ως παράγοντα ηρωισμού την οριστικά αποδέσμευση από την πατρική εξουσία, τα στέρεα και αδιαμφισβήτητα συμπεράσματα άλλων εποχών.

Ο δικός μας Γιάννης Τσαρούχης, σχολιάζοντας τις αρχιτεκτονικές προτάσεις του Πικιώνη σημειώνει την ανάγκη για μια τέχνη με στοιχεία σύγχρονα. Έναν πόθο ολοζώντανο, κυρίαρχο, σύμφωνο πάντα με τον εσωτερικό ρυθμό που ορίζει τη μοίρα μας και κάνει τα πράγματα να είναι και να μην είναι δικά μας. Να κατάγονται από την πνοή της εσωτερικής ζωής, την εμπάθεια, τα ολοζώντανα εκείνα στοιχεία που αναχαιτίζουν την ατμόσφαιρα της ταχύτητας και τη μηχανική κίνηση που μας εξωθεί.Αργότερα, όταν εμείς θ΄αποτελέσουμε το αντικείμενο της μελλοντικής αρχαιολογίας η τάση του de stijl θα μπορεί να συνοψίσει τον βαθύ και ανθρώπινο παλμό που ξεπερνά πάντα τα μέσα και τους κώδικες και που σήμερα αναζητείται περισσότερο από ποτέ.

 

* Ο Απόστολος Θηβαίος γεννήθηκε στην Αθήνα το 1980. Απασχολείται στον τραπεζικό τομέα. Κείμενά του δημοσιεύονται σε ηλεκτρονικά και έντυπα περιοδικά. Γυρεύει εναγωνίως κάτι απ’ τη φωνή του.

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες:
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top