Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Διπλό ταξίδι
16/05/2018, 9:36 πμ

Διπλό ταξίδι

Γράφει η Εύα Στάμου //

 

Γεράσιμος Δενδρινός «Βήματα σε Λιθόστρωτο», εκδ. Διάπλαση

 

Το νέο βιβλίο του Γεράσιμου Δενδρινού, είναι μία συλλογή δέκα διηγημάτων με κοινό αφηγηματικό άξονα την περιπλάνηση του συγγραφέα σε εξωτερικά και εσωτερικά τοπία της ζωής του.

Κάποιες φορές τα βήματα είναι γοργά και οι περίπλοκοι ελιγμοί τους συνθέτουν μιαν ποικιλόμορφη  και πολυδιάστατη εικόνα  για τις καθημερινές συνήθειες και τον ψυχισμό,  μιας οικογένειας, μιας ολόκληρης συνοικίας, ή  μιας εθνότητας –όπως οι Ελληνοπόντιοι και οι Εβραίοι- που χάνονται στις απέραντες συνοικίες του Περάματος, της Ελευσίνας, του Θριάσιου Πεδίου, του Πειραιά.

Άλλες φορές, ο βηματισμός του συγγραφέα είναι αργός, βασανιστικός- ο εσωτερικός βηματισμός ενός ανθρώπου που μεγαλώνει φέροντας το βάρος της διαφορετικότητας τού διανοούμενου, ανάμεσα σε ανθρώπους ιδιοτελείς, σκληρούς και υστερόβουλους.

Ο πρωταγωνιστής αυτών των ιστοριών έχει την τάση να παρατηρεί και να αναλύει τα πάντα, διατηρώντας ταυτόχρονα τις αποστάσεις του – εσωστρεφής, χωρίς έντονη εξωτερική ζωή, ενοχικός και συνεσταλμένος, πιστός στις αξίες του, προτιμά να κρύβεται στην σκιά και να βυθίζεται στην ενδοσκόπηση. Όσοι τον περιβάλλουν είναι αντίθετα εξωστρεφείς, ανίκανοι να νιώσουν ενοχές, απαιτητικοί κι επιθετικοί – άνθρωποι που αγωνίζονται να κάνουν αισθητή την παρουσία τους, προβάλλοντας κι επιβάλλοντας στους γύρω τους το υπέρ τροφικό εγώ τους.

Η μοναξιά του διανοούμενου, η γνώση ότι βαδίζει μόνος αφιερώνοντας τον χρόνο του στην συλλογή και την επεξεργασία εμπειριών που διαφεύγουν τής προσοχής τού μέσου ανθρώπου, η δυσκολία να ενσωματωθεί στο περιβάλλον, η αποστροφή, και την ίδια στιγμή η βαθειά γνώση για τα απλά, καθημερινά και τετριμμένα, ο μόνιμος διχασμός, δηλαδή, του ανθρώπου του πνεύματος, παρουσιάζονται με μοναδική διαύγεια από τον Δενδρινό στις ιστορίες «Μουντά γραφεία και προαύλια» και «Κουρτίνες», εγείροντας τον στοχασμό αλλά και το συναίσθημα του αναγνώστη.

Η νοοτροπία των εκπαιδευτικών στη χώρα μας, η μίζερη, γκρίζα καθημερινότητα τής δημοσιοϋπαλληλικής ζωής, στηλιτεύονται με τρόπο μοναδικά διεισδυτικό. Η διαστρέβλωση νόμων και κανόνων για προσωπικό όφελος, η αδιαφορία για το κοινό καλό, η απουσία ιδανικών και το βόλεμα ως κύριος στόχος, η απόρριψη, ακόμα και το μίσος για  όποιον τολμά να ξεφύγει από το καλούπι, αψηφώντας  τούς άγραφους νόμους της συντεχνίας,  αποδίδονται στην κάθε τους πτυχή.

Τα μέλη του προσωπικού που στελεχώνουν το σχολείο στο Αιγάλεω, όπου διορίζεται ο πρωταγωνιστής της ιστορίας «Μουντά γραφεία και προαύλια» παρουσιάζονται διεξοδικά: η προσωπικότητα, οι συνήθειές τους, ο ιδιοτελής τρόπος επικοινωνίας τους, τα απώτερα κίνητρα,  τα απωθημένα που τους βασανίζουν, ακόμα και η εμφάνιση και οι ενδυματολογικές επιλογές τους. Ο συγγραφέας προσφέρει στον αναγνώστη μία πινακοθήκη απόλυτα αληθοφανών χαρακτήρων θέτοντας σε λειτουργία εκτός από το ταλέντο του στην εις βάθος κατανόηση της ανθρώπινης συμπεριφοράς, και μία μεγάλη δόση χιούμορ.

Αυτή η ικανότητα ανάλυσης της ανθρώπινης ψυχολογίας που αποτελεί χαρακτηριστικό γνώρισμα όλων των διηγημάτων  της συλλογής,  έχει ως αποτέλεσμα την κατασκευή χαρακτήρων μεγάλης έντασης, ακόμα και αν η παρουσία τους περιορίζεται σε λίγες σελίδες ή σε σύντομες αναφορές, όπως, για παράδειγμα,  η Τζένη της ιστορίας «Μετά τα Μέγαρα» ή η κυρά-Μπέλλα η νοσοκόμα του διηγήματος «Νίνο και Μπρούνο».

Στα δύο τελευταία κείμενα της συλλογής στο «Μετά τα Μέγαρα» και στο «Σούπερ Μαντολίνο», επιστρέφουμε στην Ελλάδα του 60, σε μία εποχή που ο συγγραφέας έχει στο παρελθόν παρουσιάσει με διεισδυτικότητα κι ευαισθησία στα μυθιστορήματά του, «Ένα πακέτο άρωμα»,  «Χαιρετίσματα από το Νότο» και «Οι απέραντες συνοικίες». Μέσα από το βλέμμα του Μάκη, ενός παιδιού που αντιμετωπίζει την μονότονη και μίζερη καθημερινότητα με τον ενθουσιασμό, την αθωότητα, και την φυσική περιέργεια τής ηλικίας του, ο αναγνώστης παρακολουθεί την εκδρομή των παιδιών του Κατηχητικού με πούλμαν σε ένα Μοναστήρι στα Μέγαρα. Στην επόμενη ιστορία -με αφορμή μια πυρκαγιά που μαίνεται στους λόφους της περιοχής –  ο αναγνώστης γίνεται μάρτυρας της στιχομυθίας που εκτυλίσσεται σε μια γειτονιά τής Μάνδρας ανάμεσα στις γυναίκες που έχουν βγει στους δρόμους πανικόβλητες, και τους αξιωματικούς της αστυνομίας και της πυροσβεστικής.

Σε αυτά τα δύο κείμενα έχουμε και την επανεμφάνιση της Ευαγγελίας Χατζάτογλου, της φοβερής γιαγιάς με την εκρηκτική προσωπικότητα, πρωταγωνίστριας του μυθιστορήματος «Χαιρετίσματα από το Νότο» παμπόνηρης, καταφερτζούς, και γλωσσοκοπάνας, που έχει ιδιαίτερο ταλέντο τόσο στο να εκμεταλλεύεται καταστάσεις, όσο και στο να χειραγωγεί τους άλλους.

Το οδοιπορικό του συγγραφέα ξεκινά από την Ελευσίνα, έναν τόπο ιερό, άγριο, κι εκδικητικό – απλώνεται  στο Θριάσιο Πεδίο, την Μάνδρα, τον Ασπρόπυργο, τα Μέγαρα, τον Πειραιά, φτάνει ως την Κωνσταντινούπολη, μας μεταφέρει στον φανταστικό τόπο του διηγήματος με τον τίτλο: «Mens Prudens».

Η γλώσσα του βιβλίου ολοζώντανη, σχεδόν ανάγλυφη, πληθωρική, διανθισμένη από την ντοπιολαλιά, αποδίδει με ενάργεια τον εσωτερικό κόσμο των ηρώων.

 

Γεράσιμος Δενδρινός

 

Οι πρωταγωνιστές των βιβλίων του Δενδρινού είναι  άνθρωποι λαϊκοί, εργάτες και βιοτέχνες, χωρίς ιδιαίτερη μόρφωση και καλλιέργεια, κάποιες φορές χυδαίοι, κάποιες άλλες  συμπονετικοί ή ντόμπροι, μορφές που καθώς προχωρά η ιστορία και η πλοκή εξελίσσεται,  μοιάζει να εξατμίζονται από την ψυχική οδύνη, τον σωματικό κόπο, την μοναξιά, τα αξόδευτα πάθη, την ανέχεια – θύτες και θύματα την ίδια στιγμή. Μετανάστες, άνθρωποι φτωχοί κι απελπισμένοι, έχουν καταλύσει σήμερα, αναζητώντας ένα  καλύτερο μέλλον, στα μέρη που περιγράφει με μοναδική γλαφυρότητα ο Δενδρινός στα μυθιστορήματά του.

Τον συγγραφέα τον ενδιαφέρει πάντα η τύχη του ανθρώπου που όλο του το βιός είναι το σώμα του, του ανθρώπου που αγωνίζεται για το μεροκάματο και δεν του περισσεύει καλός λόγος για κανένα. Στις ιστορίες του Γεράσιμου Δενδρινού μοιάζει να μην υπάρχει Θεός, μόνοι κι αβοήθητοι σμιλεύουν τη μοίρα τους και αγωνίζονται να φτιάξουν το μέλλον τους οι ήρωες. Επιβιώτες, ο καθένας για τον εαυτό του, σκληρόπετσοι, κάποιες φορές ύπουλοι, βίαιοι και συμφεροντολόγοι, γεμάτοι φοβίες και δεισιδαιμονίες μα ταυτόχρονα, άξιοι θαυμασμού για τη δύναμη, την ανθεκτικότητα, την δημιουργικότητα τους –  τρωτοί και γοητευτικοί όπως οι χαρακτήρες μιας ταινίας Ουέστερν.

Σε όλα τα βιβλία του Δενδρινού εμφανίζονται τα σημαντικά υπαρξιακά ζητήματα του βίου, η ερωτική επιθυμία, η μοναξιά, η διαφορετικότητα, η ασθένεια και ο θάνατος.  Εκτός από τους ανθρώπους πρωταγωνιστεί πάντα και ο τόπος με τις ιδιαιτερότητές του αφού ο συγγραφέας μοιάζει να επιβεβαιώνει την ρήση του Νίκου-Αλέξη Ασλάνογλου:  ο άνθρωπος δεν αλλάζει στον χρόνο αλλά στον χώρο.

Ολοκληρώνοντας ένα βιβλίο του Δενδρινού το πρώτο που σκέφτεσαι είναι ότι χάρη στη λαγαρή γλώσσα και την αυθεντικότητα των χαρακτήρων, πραγματικά απόλαυσες την διαδικασία της ανάγνωσης. Το δεύτερο που συνειδητοποιείς είναι ότι έχεις πλουτίσει τις γνώσεις σου όσον αφορά την ανθρώπινη φύση.  Με άλλα λόγια αισθάνεσαι ως αναγνώστης την ικανοποίηση και την πληρότητα που απορρέει μόνο από την επαφή με την καλή λογοτεχνία καθώς είναι ξεχωριστή η ικανότητα του Γεράσιμου Δενδρινού να  παίρνει τις συνηθισμένες, απλές, ασήμαντες στιγμές της καθημερινότητας  και με την πένα του να τις μεταλλάσει σε  λογοτεχνικά διαμάντια.

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: , , ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top