Fractal
Home / FRACT-ALL / Δοκίμιο: “Η σωσίβια λέμβος της γραφής”
05/08/2015, 11:28 πμ

Δοκίμιο: “Η σωσίβια λέμβος της γραφής”

Της Διώνης Δημητριάδου // *

 

writing-pencil

 

Διαβάζω από τον Αχιλλέα Κυριακίδη:

«Σε όλες τις έρευνες που έχουν δει το φως της δημοσιότητας κατά καιρούς, κανένας συγγραφέας δεν τόλμησε να απαντήσει με ειλικρίνεια στην ερώτηση: ‘Γιατί γράφετε;’ Κακά τα ψέματα: γράφουμε για να μην τρελαθούμε»

(Σημειώσεις για μια ιδιωτική θεωρία της λογοτεχνίας, εκδόσεις Κίχλη)

 

Και με αφορμή τη εύστοχη παρατήρηση του Αχιλλέα Κυριακίδη σκέφτομαι:

Ο αναγνώστης της λογοτεχνίας μπορεί να απαντήσει στην ερώτηση ‘γιατί διαβάζετε;’ πολύ πιο εύκολα. Διαβάζει, γιατί, ας πούμε, έτσι έμαθε από τη μικρή ηλικία να απασχολεί τον καιρό του και το μυαλό του. Ή γιατί αναγνωρίζει την αξία της κατάθεσης σε γραπτό λόγο μιας ιδέας, μιας ανάμνησης, κάποιας ενδόμυχης πτυχής του συγγραφέα που τόσο κοντά στα δικά του εσώτερα βρίσκεται (δεν θα ασχοληθώ φυσικά εδώ με αυτούς που ‘αδειάζουν το μυαλό τους’ με τα ποικίλα ευπώλητα παραλογοτεχνικά, γιατί αυτοί καμία σχέση δεν έχουν με το θέμα μας εδώ). Ο αναγνώστης της αληθινής λογοτεχνίας ξέρει να διασώζει τη σκέψη του και κατ’ επέκταση τη ζωή του μέσω των άλλων που επιχειρούν την προσωπική τους διάσωση γράφοντας, προσδένοντας, κατά παράδοξο και μη αναμενόμενο τρόπο, τον εαυτό του στην αλυσίδα της δημιουργίας. Κι ας μην του αναγνωρίζεται το δικαίωμα να θεωρεί το βιβλίο που διαβάζει ‘δικό του’, όχι βέβαια με την έννοια της ιδιοκτησίας αλλά με αυτήν της ιδιαίτερης σχέσης που αναπτύσσει με το περιεχόμενό του. Σχέση δύσκολη στην απόκτησή της, περίεργη στις απαιτήσεις της και εύκολα αμφισβητούμενη από τους άλλους, κυρίως από τον ίδιο τον δημιουργό. Είναι πρωτίστως αυτός που δεν δέχεται τον ‘παρείσακτο’, όπως τον θεωρεί, στα δικά του μονοπάτια, είναι αυτός που δεν αντιλαμβάνεται την εξάρτηση που έχει απ’ αυτόν, τον φυσικό αποδέκτη του έργου του, του οποίου την παρουσία αρνείται, την ώρα που δημιουργεί. Τουλάχιστον αυτή την εντύπωση έχουν οι περισσότεροι.

Ο συγγραφέας, από την άλλη, μπορεί να κρύβεται, συχνά με επιτυχία, πίσω από τα προφανή: γράφει γιατί νιώθει την ανάγκη της δημιουργίας, γράφει γιατί του είπαν πως αξίζουν τα γραφτά του (δηλαδή το κάνει για τους άλλους που αρέσκονται να τα διαβάζουν), ίσως γιατί επιζητά την αναγνώριση (αυτό ελάχιστοι το αναφέρουν έτσι ξεκάθαρα), ή καλύτερα γιατί το ξέρει βαθιά μέσα του πως έχει ταλέντο, άρα η ζωή του χρωστάει την παραπάνω αναγνώριση. Όλα αυτά όμως απέχουν από μια και μοναδική αλήθεια.

Η σχέση του συγγραφέα με το δημιούργημά του είναι έτσι κι αλλιώς καταξιωμένη και αποδεκτή στους ευρύτερους κύκλους των ασχολουμένων με ‘τα της διανόησης’, σαν μια σχέση αίματος, θα μπορούσαμε να πούμε. Θεωρείται φυσική, ένα γέννημα του μυαλού του. Σχέση και νοητική αλλά και σωματική. Το έργο προξενεί πόνο κατά τη γέννησή του, δημιουργεί στον γεννήτορά του την αίσθηση του σωματικού πόνου αλλά και την ανακούφιση της ‘απαλλαγής’ από αυτό μετά τη διαμόρφωσή του. Εδώ, ωστόσο, βρίσκεται και η ουσία του όλου εγχειρήματος. Τι θα συμβεί, αν δεν φτάσει ποτέ ο δημιουργός στο ποθητό αποτέλεσμα; Αν δεν κατορθώσει να βάλει σε μια άδεια κόλλα χαρτί (έστω σε μια φωτισμένη οθόνη) γραμμή τη γραμμή και λέξη τη λέξη αυτό που αισθάνεται να πιάνει από τη μέσα και την έξω περιδίνηση; Αίσθηση του ανολοκλήρωτου, απουσία μιας απόδειξης ζωής, κενό που αναπληρούται με κενό; Άρα, σωστά ειπωμένο το παραπάνω: Γράφει για να μην τον τρελάνει η υπαρκτή ζωή γύρω του αλά και η ανυπάκουη σε κοινότοπες ρυθμίσεις εσωτερική ζωή που πάλλεται μέσα του.

Και, θα μου πείτε, σώζεται; Ειλικρινά δεν το ξέρω αυτό. Πάντως η απόπειρα διάσωσης είναι ίσως η μόνη του πιθανότητα να πιαστεί από τη σωσίβια λέμβο, που ο ίδιος οπωσδήποτε εφευρίσκει στη θάλασσα που βρίσκεται ριγμένος. Γιατί η λογοτεχνία δεν παύει να θεωρείται ένα παιχνίδι του μυαλού, με όλες τις εμπνεύσεις της, την παιδική σχεδόν επινοητικότητά της για δημιουργία του μη αισθητού.

Ωστόσο, για να ξαναγυρίσω στην αρχική αφορμή όλου αυτού, δηλαδή στη σκέψη του Αχιλλέα Κυριακίδη, «αν η λογοτεχνία δεν είναι παιχνίδι, την έχουμε όλοι πολύ άσχημα».

 

* Η Διώνη Δημητριάδου γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη αλλά κατοικεί στην Αθήνα. Σπούδασε ιστορία και αρχαιολογία και δίδαξε σε δημόσια λύκεια. Ασχολείται με τη συγγραφή και με την κριτική λογοτεχνίας. Βιβλία της κυκλοφορούν από τις εκδόσεις «Νοών» και «Σιδέρης».

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top