ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Γ΄ : Δημοσκοπήσεις του 1977

Της Μαρίας Ψαρά //

 

Άνοιξη και καλοκαίρι του 1977. Φεβρουάριος και Μάρτιος. Έρευνα των Αθηνών που αναφέρεται σε άρθρο της Betty Dobratz, The Role of Class and Issues in Shaping Party Differences In Greece¹.

Το άρθρο δε λέει αν κάποιος οργανισμός συνέβαλε στη διεκπεραίωση της έρευνας, αλλά από την παράθεση των υποθέσεων εργασίας και πλήθους μεταβλητών, υποθέτουμε ότι πρόκειται για επιστημονική έρευνα ή τουλάχιστον πολιτική έρευνα για ερευνητική χρήση.

Η Ελληνική Εθνική Στατιστική Υπηρεσία βοήθησε στο σχεδιασμό του δείγματος 80 περιοχών της ευρύτερης περιοχής της πρωτεύουσας. Το δείγμα επελέγη με βάση τη γεωγραφική θέση, μετά τη διαίρεση της ευρύτερης περιοχής Αθηνών σε 20 τμήματα ίδιου περίπου μεγέθους. Για να διευκολυνθεί η στατιστική ανάλυση, περιπτώσεις με εξαιρετικά ελλιπή στοιχεία σβήστηκαν εντελώς, παρόλο που αυτό το γεγονός ίσως θα διαστρέβλωνε τα ευρήματα. Όταν οι μη απαντήσεις έφταναν στο ένα τρίτο ή όταν υπήρχαν περισσότερα από 27 αναπάντητες βασικές (sic) ερωτήσεις –που αφορούσαν εκλογική πρόθεση, κοινωνικές ελευθερίες, οικονομικό συντηρητισμό, φιλοδυτικές στάσεις, καπιταλιστικές πολιτικές επιλογές, συνείδηση της εργατικής τάξης και πατρωνία- αποκλείονταν από την ανάλυση. Αποκλείονταν επίσης αυτοί που δεν δήλωναν την πολιτική επιλογή τους το 1977. Χρησιμοποιήθηκαν τελικά οι απαντήσεις 357 ατόμων.

Το ερωτηματολόγιο περιελάμβανε ερωτήσεις για το κοινωνικό background, τα νέα και τα παλιά προγράμματα απασχόλησης, το οικογενειακό εισόδημα, το κοινωνικό ταξικό σύστημα και μια ποικιλία πολιτικών στάσεων και κατευθύνσεων².

 

Ελευθεροτυπία 18/4/’77 Σε άνοδο η Αριστερά. Τι θα ψήφιζαν οι Αθηναίοι;

Πρόκειται για την πρώτη δημοσκόπηση για πρόθεση ψήφου. Παρουσιάζει ο πολιτικός συντάκτης Γ.Βότσης.

Σφυγμομέτρηση της ΙΕΕ για λογαριασμό της Ελευθεροτυπίας, κατά το δεύτερο δεκαπενθήμερο του Μαρτίου (15-30/5/77) ‘με όλες τις επιστημονικές εγγυήσεις’.

Δείγμα 800 ατόμων, ενηλίκων ψηφοφόρων της μείζονος περιοχής πρωτευούσης. Τα 800 άτομα αντιπροσωπεύουν στατιστικά το σύνολο όσων θα δικαιούνται να ψηφίσουν στις επόμενες εκλογές. 800 συνεντεύξεις από ισάριθμα πρόσωπα, ειδικά προς τούτο επιλεγέντα. Επιλογή δείγματος με στατιστικές μεθόδους «που έχουν επάλληλα ελεγχθεί στην Ελλάδα έτσι ώστε να εξασφαλίζεται η αντιπροσωπευτικότητα της ομάδας των ερωτηθέντων δηλαδή οι 800 να αντιπροσωπεύουν στατιστικά το σύνολο των όσων δικαιούνται να ψηφίζουν στις επόμενες εκλογές.»

Κατά τη διεξαγωγή της έρευνας και ως προς την ψηφοφορία, δεν ελήφθη υπόψη η εκλογική περιφέρεια, στην οποία κάθε ερωτώμενος είναι εγγεγραμμένος, επομένως ούτε το αν αυτός ψηφίζει στην Αθήνα ή την επαρχία.

Το ερωτηματολόγιο ειδικά σχεδιασμένο και πήραν μέρος εννέα έμπειροι ερευνητές (αυτή τη φορά όχι μόνο ερευνήτριες). Η βασική ερώτηση ήταν: τι θα ψηφίζατε αν αύριο είχαμε εκλογές;

Οι απαντήσεις μεταφέρθηκαν σε ηλεκτρονικό υπολογιστή και η επεξεργασία έγινε με ειδικά σχεδιασμένα προγράμματα.

Στο εισαγωγικό κείμενο της δημοσιευμένης σφυγμομέτρησης υποστηρίζεται ότι συχνά δογματίζουμε για κοινή γνώμη αναφέρει τη ρήση του Πλάτωνα στο Γοργία ότι «όσο λιγότερο ξέρουμε και καταλαβαίνουμε το τι συμβαίνει γύρω μας, τόσο πιο άτεχνη είναι η πορεία μας ως ανθρώπων».

«Το θέμα είναι πώς μαθαίνουμε και καταλαβαίνουμε τα όσα μας χρειάζονται, ιδίως σε περιπτώσεις που η άντληση πληροφοριών δεν είναι αυτονόητα εύκολη. Τούτο συμβαίνει π.χ. στην περίπτωση της Κοινής Γνώμης στην οποία αναφερόμαστε καμιά φορά δογματίζοντας, χωρίς να χρησιμοποιούμε ωστόσο το ειδικό εργαλείο που πρωτοχρησιμοποιήθηκε πάνω από 30 χρόνια τώρα και αρτιοποιείται έκτοτε συνεχώς.”

“Η δημοσκόπηση, δηλαδή σφυγμομέτρηση της κοινής γνώμης, αποτελεί επιστημονικά θεμελιωμένο έργο, που πειθαρχεί σε εξελικτικά διαμορφούμενους κανόνες, στηριζόμενους στη στατιστική, στην κοινωνιολογία και την ψυχολογία. Στην Αμερική, τη Δ.Ευρώπη αλλά και στις περισσότερο αναπτυγμένες χώρες, σπάνιες είναι οι αποφάσεις της πολιτικής της Δημόσιας Διοίκησης που λαμβάνονται χωρίς να σφυγμομετρηθούν προηγουμένως οι τάσεις της κοινής γνώμης. Ακόμη πιο συχνά μετρούνται οι αντιδράσεις στην απόφαση αυτή.” , αναφέρει στο κείμενό της η Ελευθεροτυπία.

Παρατίθεται και το εισαγωγικό σημείωμα του ΙΕΕ. Στο σημείωμα αυτό επισημαίνεται προς αποφυγή παρερμηνειών, ότι «οι απαντήσεις των ερωτηθέντων στην υποθετική περίπτωση που ‘αύριο’ θα είχαμε εκλογές δεν αντανακλούν ακριβώς την εκλογική δύναμη των κομμάτων σε περίπτωση που πραγματικά θα είχαμε αύριο εκλογές».

Ως βασικά διευκρινιστικά σημεία προσδιορίζονται:

▶ η έρευνα έγινε σε ανύποπτο χρόνο, κατά τον οποίον οι εκλογές απείχαν. Ο ερωτώμενος απαντά συνήθως σε τέτοιου είδους γκάλοπ όπως αισθάνεται τη στιγμή που ερωτάται και όχι σαν ψηφοφόρος- με το αίσθημα ευθύνης από τις επιπτώσεις της ψήφου του στο εκλογικό αποτέλεσμα.

▶ τα αποτελέσματα της σφυγμομέτρησης δεν πρέπει να θεωρηθούν σαν πρόβλεψη της έκδοσης των προσεχών εκλογών, αλλά σαν ενδεικτική καταγραφή του πολιτικού κλίματος και των πολιτικών τάσεων που επικρατούν σήμερα στον πληθυσμό της περιοχής πρωτευούσης.

▶ η σφυγμομέτρηση αφορά μόνο τον πληθυσμό της περιοχής και στη συγκεκριμένη χρονική στιγμή. Αυτό το χαρακτηριστικό υπερτονίζεται.

▶ Και στη συγκριτική αντιπαράθεση των απαντήσεων με τα εκλογικά αποτελέσματα του 1974 θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη ο παραπάνω περιορισμός. Ότι δηλαδή ο ερωτώμενος στα γκάλοπ δεν έχει ψυχολογία ψηφοφόρου. (Δεν παραλείπει να επισημάνει όμως ο αναλυτής πως για μία έστω μικρή σύγκριση με τα εκλογικά αποτελέσματα των προηγουμένων εκλογών, η έρευνα δε συμπεριλαμβάνει τα καινούρια κόμματα –Χριστιανική Δημοκρατία, Σοσιαλιστική πορεία, Πρωτοβουλία).

▶ η στρογγυλοποίηση που έχουν υποστεί τα τελικά αποτελέσματα δεν αποδίδει ακριβώς τη διαφορά των κομμάτων μεταξύ τους.

▶ είναι υψηλό το ποσοστό των ερωτηθέντων 18% που θα έριχναν λευκό ή που αρνήθηκαν να απαντήσουν. Οι αναποφάσιστοι επηρεάζουν ως τελευταία στιγμή.

Σε άλλο σημείο της δημοσίευσης γίνεται η εξαγγελία και άλλου προεκλογικού αυτή τη φορά γκάλοπ.

Τα αποτελέσματα έδειξαν εντυπωσιακή άνοδο της ευρείας Αριστεράς (ΠΑΣΟΚ, ΚΚΕ, ΚΚΕες, ΕΔΑ) και αντίστοιχη πτώση ΝΔ και της ΕΔΗΚ. Πιο συγκεκριμένα θα ψήφιζε Ν.Δ. το 29%, Ε.ΔΗ.Κ. 29%, ΠΑ.ΣΟ.Κ. το 19%, Κ.Κ.Ε. το 6%, ΚΚΕ εσωτ. το 7% και ΕΔΑ 5%.

(19.4.77 Δημοσιογραφικό γκάλοπ για τη γνώμη των Αθηναίων για τα γκάλοπ. Ονοματεπώνυμα, ανοικτές απαντήσεις, ολογράφως παρατίθενται και βγάζουν και ποσοστά. Χωρίς σχόλιο.)

 

Κυριακάτικη 24/4/’77 ‘Οι Αθηναίοι ζητούν περισσότερη δημοκρατία στην α’ μεγάλη σφυγμομέτρηση του ΙΕΕ’, η πραγματοποίηση της οποίας έγινε το διάστημα 15-30/3/1977.

Ανάλογη έρευνα είχε επαναληφθεί κατά τον αναλυτή και το Μάιο 1976. Γράφει και αναλύει ο Ν.Δεληπέτρου.

Η σφυγμομέτρηση αφορούσε στην περιοχή πρωτευούσης.

Πήραν μέρος 9 ειδικευμένοι ερευνητές. Η επεξεργασία έγινε σε η/υ σε ειδικά σχεδιασμένα προγράμματα. Σημειώνεται ότι στο εξωτερικό γίνονται αντίστοιχες έρευνες σε 600 άτομα, στη συγκεκριμένη 800, ‘με λάθος +_ 1%’ (sic).

Τα αποτελέσματα το Μάιο του 1976 ήταν 79% κατά της μοναρχίας και ένα 17% δεν ξέρω/δεν απαντώ. Τα αποτελέσματα της παρούσης έρευνας είναι 77% κατά της μοναρχίας, 6% ανεπιφύλακτα υπέρ της βασιλευόμενης, 2% υπέρ, αλλά με επιφύλαξη και το 15% δεν ξέρει/δεν απαντά.

 

Ελευθεροτυπία 14 Σεπτεμβρίου 1977 57% θέλει εκλογές τώρα και κυρίως γυναίκες νέοι και οι χαμηλότερες εισοδηματικά τάξεις

Έρευνα που διενεργήθηκε από την ICAP –Ελλάς για την Ελευθεροτυπία. Αφορούσε σε τυχαίο δείγμα πληθυσμού 1000 ατόμων, ηλικίας πάνω από 20 χρονών που ζει και εργάζεται στην Αθήνα, τον Πειραιά και τους γύρω συνοικισμούς (γράφει και περιοχές έρευνας).

Τη συμπλήρωση του ερωτηματολογίου έκαναν 25 ειδικευμένοι ερευνητές και την εγκυρότητα της επισφράγισαν τρεις επίσης ειδικευμένοι ελεγκτές.

«Σημειώνεται ότι σύμφωνα με τη διεθνή επιστημονική σύγχρονη πρακτική και σε αντίθεση με την καθαρά δημοσιογραφική σφυγμομέτρηση που δημοσιεύτηκε χθες (…) η σημερινή έρευνα απέκλεισε κάθε στοιχείο που θα νόθευε την αντιπροσωπευτικότητα των αποτελεσμάτων της. Γι’ αυτό αποτελεί έγκυρο βάσιμο δείκτη του πολιτικού θερμόμετρο της σημερινής Αθήνας και κατ’ επέκταση της Ελλάδας.»

Αποτελέσματα: 57% θέλει εκλογές τώρα και κυρίως οι γυναίκες και οι χαμηλότερες εισοδηματικά τάξεις.

 

ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ³ 15/9/’77 θέλετε τώρα εκλογές;

Διενεργήθηκε από το Research Center για λογαριασμό αποκλειστικά του ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΥ. Πραγματοποιήθηκε από 8/8 ως 5/9/’77, με δείγμα αντιπροσωπευτικό 1.800 ατόμων, σε Αθήνα, Θεσσαλονίκη και πόλεις με πληθυσμό πάνω από 10.000 (Αθήνα ν=800, Θεσσαλονίκη ν=400, Άργος, Άρτα, Βόλο, Ηράκλειο, Καβάλα, Κιλκίς, Λάρισα, Λιβαδειά, Πάτρα και Ξάνθη ν=600) και σε ηλικίες από 17 ως 64.

Αποτελέσματα: 44% επιθυμεί να εξαντλήσει η κυβέρνηση την τετραετία, 9% να γίνουν τώρα εκλογές και 41% Δεν ξέρουν ή Δεν απαντούν.

 

18/9/1977 Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία Σφυγμομέτρηση της κοινής γνώμης από την ICAP.

Πρόκειται για έρευνα⁴ που έκανε η ICAP HELLAS –«ειδικευμένη σε μετρήσεις της Αγοράς και της Κοινής Γνώμης»- αποκλειστικά για την Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία. Οι «εκλογές» που διενεργήθηκαν «προχθές, έγιναν με όλους τους επιστημονικούς και διεθνώς παραδεκτούς κανόνες της δημοσκόπησης».

Κάλπες περιφέρθηκαν σε 50 διαφορετικά σημεία του Λεκανοπεδίου και 25 της Θεσσαλονίκης και ζητήθηκε, για κάθε κάλπη, η ψήφος 20 πολιτών όλων των ηλικιών (από 21 και πάνω) και ‘των εμφανίσεων’, που ψήφιζαν στις συγκεκριμένες περιοχές. Ο σχεδιασμός και η διεξαγωγή των εκλογών έγιναν με τη μέθοδο της τυχαίας δειγματοληψίας. Για τα αποτελέσματα της Αθήνας χρησιμοποιήθηκαν 1000 ψήφοι, ενώ για τα τη Θεσσαλονίκη 500, και η αναλογία ανδρών-γυναικών ήταν 50%-50%. Οι αριθμοί αυτοί ‘καλύπτουν όλο το εύρος του Εκλογικού Σώματος’.

Για την επιλογή των δρόμων κάθε πόλης, ακολουθήθηκε η μέθοδος της τυχαίας επιλογής τους από ένα πλήρη κατάλογο δρόμων. Στα σημεία αυτά είκοσι ερευνητές και ερευνήτριες διάλεγαν ένα νοικοκυριό σε κάθε πέντε κατοικήσιμους χώρους από το οποίο ένα και μόνο άτομο θα ψήφιζε. Οι ερευνητές έδιναν έξι ψηφοδέλτια (πέντε μεγαλύτερα κόμματα και συνασπισμοί και ένα λευκό⁵) στα άτομα που πήραν μέρος στις εκλογές, που όφειλαν: να είναι μόνοι τους, να διαλέξουν το ψηφοδέλτιο της αρεσκείας τους και να το διπλώσουν ώστε να μη διακρίνεται σε ποιο κόμμα ανήκει και να το ρίχνουν στις σφραγισμένες κάλπες.

Η διαλογή και η καταμέτρηση των ψηφοδελτίων έγιναν στα γραφεία της εταιρίας.

Αν γίνονταν λοιπόν το Σεπτέμβριο οι γενικές βουλευτικές εκλογές στην Αθήνα, τον Πειραιά και τη Θεσσαλονίκη, ο πολιτικός χάρτης θα διαμορφωνόταν ως εξής:

Κόμματα	Λεκανοπέδιο	Θεσσαλονίκη
ΝΔ	32,4%	41%
ΕΔΗΚ	11,5%	13,4%
ΠΑΣΟΚ	24,1%	18%
ΚΚΕ	13,2%	9,6%
Οι 5	8,4%	7,8%
Διάφοροι	0,2%	0,4%
ΔΓ (λευκά)	10,2%	9,4%

Σημείωση του αναλυτή, είναι ότι «για ‘αποχή’ δεν μπορούμε να κάνουμε λόγο, γιατί δεν πήγαν οι ψηφοφόροι στις κάλπες, αλλά οι κάλπες στους ψηφοφόρους.»

Τα αποτελέσματα αυτά καθίστανται πιο κατανοητά, σε αντιστοιχία με τα αποτελέσματα των γενικών βουλευτικών εκλογών της 17.11.1974, τα οποία ήταν:

	1974 Α’ και Β’ Αθηνών-Πειραιώς		1974 Α’ και Β’Θεσσαλονίκης
ΝΔ	558.714	49,34%	179.735	55,40%
ΕΔΗΚ	237.859	21,01%	53.907	16,61%
ΠΑΣΟΚ	14.002	12,55%	40.197	12,39%
ΕΔΕ	11.484	1%	3.110	0,96%
Εν.Αρ.	181.278	16%	46.712	14,4%
Έγκυρα	1.133.266		324.448

Ο συνολικός πίνακας των αποτελεσμάτων της έρευνας είναι ο παρακάτω:

15/3/77 Αθήνα-Πειραιάς			Κόμματα	16/9/77Θεσσαλονίκη
Περιθώριο λάθους +/-	Ψήφοι	%	Βάση: ψηφοφόροι κάθε πόλης	%	Ψήφοι	Περιθώριο λάθους +/-
1,5	324	32,4	ΝΔ	41	205	1,6
1	115	11,5	ΕΔΗΚ	13,4	67	1,1
1,4	241	24,1	ΠΑΣΟΚ	18	90	1,2
1,1	132	13,2	ΚΚΕ	9,6	48	0,9
0,9	84	8,4	Συνεργασία των 5	7,8	39	0,8
0,1	1	0,1	Μλ ΚΚΕ	0,4	2	0,2
0,1	1	0,1	Νεοφιλελεύθεροι	–	–	–
–	–	–	4ης Αυγούστου	0,2	1	0,1
–	–	–	21ης Απριλίου	0,2	1	0,
1	102	10,2	Λευκά	9,4	47	0,9
	1.000	100		100	500

Στη δημοσκόπηση σημειώνεται ότι «επειδή τα κόμματα είναι ιδιαίτερα ευαίσθητα απέναντι στις σφυγμομετρήσεις που σχετίζονται με εκλογικά θέματα, οι οργανισμοί που διεξάγουν τα γκάλοπ για λογαριασμό της εφημερίδας μας σεβόμενοι την ευαισθησία αυτή, απεφάσισαν να θέτουν στη διάθεση των εκπροσώπων των κομμάτων όλα τα στοιχεία στα οποία βασίζουν τις σφυγμομετρήσεις τους και να παρέχουν κάθε εξήγηση για την επιστημονική μέθοδο που ακολουθούν.»

 

ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ⁶ 22/10/’77 σεξ και Έλληνες

Πανελλαδικό γκάλοπ του Research Center που διενεργήθηκε από 8/8 ως 5/9/’77, για λογαριασμό του ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΥ (όπ.π.). Επιλέχθηκε δείγμα 800 ατόμων, ηλικίας από 17-64. Η επιλογή δείγματος έγινε με τυχαία δειγματοληψία ανάλογα με πληθυσμό και νοικοκυριά του κάθε οικοδομικού τετραγώνου. (Αθήνα 800, Θεσ/νίκη 400, υπόλοιπες πόλεις 600 –όπ.π.) Δούλεψαν 20 ερευνητές.

Αποτελέσματα: Οι περισσότεροι από τους ερωτηθέντες πληροφορήθηκαν για τις σεξουαλικές επαφές στην ηλικία των 15-16, από ένα φίλο τους, οι οποίοι τους είχαν ενημερώσει σωστά. Σχολιάζονται οι πολλές αρνήσεις, που δείχνουν ότι πρόκειται για θέμα-ταμπού.

 

ΒΗΜΑ 23/10/77 Σφυγμομέτρηση, ψήφοι, μύθοι και συμφέρον.

Η ανάλυση είναι του Π.Μπακογιάννη, ο οποίος περιγράφει κυρίως τις τάσεις. «Η κατάσταση στην Ελλάδα, γράφει ο Π.Μπακογιάννης, χαρακτηρίζεται από επιπολαιότητα, ενώ είναι ιδιαίτερα αισθητή η έλλειψη επιστημοσύνης». Η έρευνα έγινε για λογαριασμό των Νέων και του Βήματος, από 17/6-2/8.

Λίγα λόγια για το αποτελέσματα: Η δημοσίευση της έρευνας δε συνοδεύεται από πίνακες. Το 50% δέχεται την επιλογή του κοινωνικού συνόλου χωρίς επιφύλαξη, ένα εξίσου μεγάλο ποσοστό τα περιμένει όλα από το κράτος. Μόνο το 2.8% είναι εγγεγραμμένο σε κόμμα, ενώ ένα 70.8% πιστεύει ότι η ψήφος επηρεάζει αποφάσεις. 38.9% των ερωτηθέντων συζητάει για πολιτική με την παρέα του.

 

ΤΑ ΝΕΑ. 24/10/’77. Τι θα ψηφίσει ο Λαός (σφυγμομέτρηση για τις τάσεις των εκλογών).

Πραγματοποιήθηκε από το Ινστιτούτο Ερευνών Research Center για «πρώτη φορά στην Ελλάδα» με «σύγχρονες επιστημονικές βάσεις». Διενεργήθηκε 14-17 Οκτωβρίου 1977 σε Αθήνα, Θεσσαλονίκη και σε 10 πόλεις με πληθυσμό άνω των 10.000. Μέγεθος δείγματος 2.000 άτομα, ηλικίας 21-64 από όλα ‘τα κοινωνικά στρώματα και τα μορφωτικά επίπεδα’.

Η επεξεργασία έγινε σε ΙΒΜ υπολογιστή 370 στα 145. Η έρευνα θα επαναλαμβάνεται κάθε εβδομάδα ως τις εκλογές. Την ευθύνη για την ανάλυση που παρατίθεται μαζί με τους πίνακες έχει ο Ν.Αντωνόπουλος.

Συνοδεύεται από σχόλια των πολιτικών, όχι για τη σφυγμομέτρηση καθαυτήν, αλλά για τα αποτελέσματα, σαν οι σφυγμομετρήσεις να είναι δεδομένες.

Στη δημοσίευση αναφέρεται: «Όπως είναι γνωστό: A..C. NIELSEN HELLAS A.E., I.E.E., P.R.C., R.C., The Market Research Center, διενεργούν σφυγμομετρήσεις κάθε εβδομάδα αποκλειστικά για τα ΝΕΑ και δίνουν αποκλειστικά την έκφραση της θέλησης του ελληνικού Λαού.»

Λίγα λόγια για τα αποτελέσματα: το 44% θα ψηφίσει ριζοσπαστικότερα, ενώ το 32% συντηρητικότερα. Το 68% έχει ήδη αποφασίσει τι θα ψηφίσει στις εκλογές και το 67% θα ψηφίσει το ίδιο κόμμα. Από τους υπόλοιπους, 44% θα ψηφίσει ριζοσπαστικότερα. Μεγάλο ποσοστό αποχής (ΔΞ/ΔΑ).

 

ΤΑ ΝΕΑ 31/10/77. Δεύτερο γκάλοπ με το ίδιο θέμα.(follow up)

Πραγματοποιήθηκε 21-24/10, σε Αθήνα, Θεσσαλονίκη και δέκα πόλεις άνω των 10.000 κατοίκων, με δείγμα 2.000 και ηλικίες από 21-64.

Την ευθύνη έχει ο ίδιος αναλυτής. Συνοδεύεται πάλι από σχολιασμό των πολιτικών αρχηγών. Όλοι οι πολιτικοί φέρονται σαν οι σφυγμομετρήσεις να είναι δεδομένες, εκτός από το Μαύρο που ναι μεν δεν αμφισβητεί την εγκυρότητα της εν λόγω δημοσκόπησης, αλλά ζητά να διορθωθεί (sic) ο πίνακας σε ό,τι αφορά εκείνους που ψήφισαν το ’74 τη ΝΔ και τους αναποφάσιστους.

Αποτελέσματα: το 56% θα ψηφίσει ριζοσπαστικότερα, το 27% συντηρητικότερα. Μεγάλο ποσοστό αποχής (ΔΞ/ΔΑ).

 

ΤΑ ΝΕΑ 31/10/’77 (στο ίδιο φύλλο) Ποιο κοινωνικό θέμα θα κρίνει την ψήφο σας;

Διενεργήθηκε από την MRC-EMRB, αποκλειστικά για ΤΑ ΝΕΑ.

Η έρευνα πραγματοποιήθηκε από 14 ως 20 Οκτώβρη, σε Αθήνα, Θεσσαλονίκη και 16 πόλεις με πληθυσμό πάνω από 50.000 κατοίκους. Συνολικό δείγμα:2.000 άτομα, ηλικίας άνω των 21 χρονών.

Ζητήθηκε να κατατάξουν κατά σειρά σπουδαιότητας τα κοινωνικά θέματα πάνω στα οποία θα δοθεί η εκλογική μάχη.

Επιμέλεια Ν.Αντωνόπουλου.

Αποτελέσματα: το 44% θα επηρεαστεί στην ψήφο του από την εξασφάλιση της κοινωνικής ηρεμίας, το 16% από τις υποσχέσεις για ριζικές κοινωνικές αλλαγές, το 15% για εξασφάλιση εργασίας και το 12% ισότητα ως προς τη κατανομή του εθνικού εισοδήματος.

 

Το Βήμα 30/10/77 Πολιτική έρευνα.

Έρευνα της RCP-EMRB European Market Research Bureau Ltd, που πραγματοποιήθηκε από 6/10 έως 15/10/1977. Αναλύει ο Π.Μπακογιάννης. Πραγματοποιήθηκε στη μείζονα περιοχή πρωτευούσης, στη Θεσσαλονίκη και σε 16 επαρχιακές πόλεις που επιλέχθηκαν για τον πληθυσμό τους (πάνω από 10.000) και την κομματική εκλογική ιστορία τους.

Ερωτήθηκαν 2.003 άτομα. (1.005 άνδρες και 998 γυναίκες) από 21 και πάνω.

Παρατίθεται εκτεταμένη αναφορά για το τι είναι δημοσκοπική έρευνα, τι σημαίνει, πού χρησιμοποιείται και τα λοιπά. Στους σκοπούς της αναφέρονται:

– η πληροφόρηση για υποκειμενικά γεγονότα.

-η ενημέρωση για τρόπους συμπεριφοράς.

– η σύγκριση στοιχείων για την κοινωνική θέση του καθενός, με αυτά που αφορούν στις κοινωνικές σχέσεις.

– σύγκριση ανάμεσα σε πληροφορίες για βιολογικά στοιχεία. (σωματική διάπλαση, υγεία κλπ) και Στοιχεία για αντικειμενικά γεγονότα.

– η συσχέτιση πληροφοριών κάθε φορά με γνωστό στατιστικό τρόπο.

Στο κείμενο γίνεται αναφορά στον George Gallup και σημειώνεται ότι κανένας πολιτικός δε βασίζεται τυφλά στις δημοσκοπήσεις, παρά για ένα μικρό μέρος πληροφοριών. Σε αντίθεση με το δημοψήφισμα, όπου όλες οι πληροφορίες χρησιμοποιούνται.

 

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 1977- Ο μήνας των δημοσκοπήσεων

1/11/’77 Συνέχεια της σφυγμομέτρησης, για το τι ψηφίζουν οι πλούσιοι, οι γυναίκες και οι νέοι. Σε ποιο κομματικό σχηματισμό ανήκετε;

2/11 Ήθελαν οι Έλληνες να ψηφίσουν φέτος;

Η έρευνα έγινε με κάλπη.

Συμπεράσματα: τα κόμματα στην Ελλάδα δεν είναι ταξικά. Λαϊκά που στηρίζονται σε όλα τα κοινωνικά στρώματα. Όρια ανάμεσα σε τάξεις ρευστά. Στη δεύτερη ερώτηση απάντησαν:46% ναι, 25% όχι. 30% δξ/δα.

5/11/’77 Πώς θα λυθούν τα εξωτερικά προβλήματα της χώρας.

Η πανελλαδικής εμβέλειας έρευνα δεν ανήκει στη σειρά των δημοσκοπήσεων που δημοσιεύονται στα Νέα ή το Βήμα. Διενεργήθηκε από το ΙΕΕ και μοιράστηκε σε όλες τις αθηναϊκές εφημερίδες.

Έγιναν 2.000 προσωπικές συνεντεύξεις από ειδικευμένους ερευνητές, στο διάστημα 19-25/10/77. Η δειγματοληψία έγινε κατά τον τρόπο των διεθνώς εφαρμοζομένων, ιδίως από τον Διεθνή Οργανισμό Gallup (Gallup International), του οποίου το ΙΕΕ ΕΠΕ είναι μέλος. Τα προγράμματα του υπολογιστή που χρησιμοποιήθηκαν ανήκουν στην ΕΙΡΜΟΣ ΕΠΕ ενώ οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές ήταν DGC ECLIPSE C 300.

Οι τυχόν αποκλίσεις οφείλονται στη στρογγυλοποίηση.

Ερωτήσεις για το ποιος επηρεάζει για την πολιτική τοποθέτηση, πόσο ενδιαφέρει το εκλογικό αποτέλεσμα, ποιο κόμμα νομίζουν ότι θα αναδειχθεί πρώτο, ποιο δεύτερο, για τη δημοτικότητα των πολιτικών αρχηγών και πρόθεση ψήφου. Συγκεκριμένα:

-Αποφασίσατε ποιο κόμμα θα ψηφίσετε; (73% ναι, 26% όχι, 1% δεν απάντησε).

-Από 10 γνωστούς και φίλους πόσοι νομίζετε ότι έχουν αποφασίσει τι θα ψηφίσουν; ( το 71% έχει φίλους που έχουν αποφασίσει)

-Πόσο πολύ σας ενδιαφέρει το αποτέλεσμα των εκλογών; πολύ 67%. Λίγο 20%, καθόλου 12%,δεν απάντησαν 2%.

-Ποιο κόμμα πιστεύετε ότι θα έρθει πρώτο, ποιο δεύτερο; Το 83% θεωρεί ότι πρώτο κόμμα τη Ν.Δ., 42% δεύτερο το ΠΑΣΟΚ. ΔΞ/ΔΑ στο πρώτο κόμμα 12%, στο δεύτερο 20%.

-Ποιον θα θέλατε για πρωθυπουργό, ανεξάρτητα από το κόμμα που θα εκλεγεί; Τον Καραμανλή 35,τον Παπανδρέου 18.

-Δημοτικότητες: Καραμανλής: 35%, Παπανδρέου: 18%, Μαύρος: 9%, άλλος: 14%, δεν ξέρω/δεν απαντώ: 23%.

Την έρευνα δημοσιεύει συνοπτικά και η εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ λίγες μέρες μετά⁷.

 

Κόμματα	Αποτελέσματα έρευνας
ΝΔ	30
ΠΑΣΟΚ	21
ΕΔΗΚ	12
ΚΚΕ	9
ΣΥΜΜΑΧ.	6
ΝΕΟΦ.	1
Ε.Π.	3
Διάφορα	2.1
Λευκό	17

 

5/11/’77 αδημοσίευτη έρευνα από τη NIELSEN⁸

 

ΤΟ ΒΗΜΑ 6/11/’77 τι θα συνέφερε περισσότερο σε θέματα εξωτερικής πολιτικής

Έρευνα που διενήργησε το ΙΕΕ, σε 2.000 άτομα, κατά το διάστημα 19-25/10/’77. Διατυπώνονται ακραίες θέσεις, όπως να βγούμε εντελώς από το ΝΑΤΟ και να διακόψουμε κάθε σχέση με τις Η.Π.Α.

 

ΤΑ ΝΕΑ 7/11/’77 Πιο προοδευτικά θα ψηφίσουν οι Έλληνες.

Από τη σειρά ‘τα μεγαλύτερα Ινστιτούτα Ερευνών σφυγμομετρούν’. Πραγματοποιήθηκε στο διάστημα 28-31/10, σε δείγμα 1.000 ατόμων άνω των 21 ετών. Το εν λόγω γκάλοπ έγινε από το Research Center σε 16 αστικές περιοχές μόνο, εκτός Αθηνών και Θεσσαλονίκης. (έχει το έμβλημα της MRC.)

Αποτελέσματα: ριζοσπαστικότερα θα ψηφίσει το 48%, συντηρητικότερα το 35%, απάντησε δεν ξέρω/δεν απαντώ το 17%.

 

Ελευθεροτυπία 9/11/’77 Τα τελευταία προγνωστικά για τη δύναμη των κομμάτων και τι πιστεύουν οι Έλληνες για την ένταξη στην ΕΟΚ και τη σχέση με το ΝΑΤΟ

Από τη Νίλσεν-Ελλάς για την Ελευθεροτυπία, η έρευνα πραγματοποιήθηκε στο χρονικό διάστημα 25/10-2/11/’77. Το δείγμα αποτελείτο από 2.000 άτομα.

Το ερωτηματολόγιο περιείχε πέντε ερωτήσεις, ‘εκτός από τις εισαγωγικές διατυπώσεις’:

Πρώτη, συμπλήρωση ψηφοδελτίου και εκλογή του κόμματος αρεσκείας του ερωτώμενου.

Δεύτερη, ποιες πηγές προσωπικά θεωρεί: πολύ σημαντικές/ όχι τόσο/ ασήμαντες.

Προκειμένου να σχηματίσει γνώμη για προγράμματα κομμάτων (ενημερώνεται από) : Εφημερίδες /τηλεόραση/ προεκλογικές συγκεντρώσεις/ συζητήσεις με συναδέλφους/ γενική δραστηριότητα κομμάτων /γνώμη προσωπικότητας.

Τρίτη και τέταρτη, στο θέμα ΕΟΚ πρέπει να γίνει ή όχι μέλος / και σε σχέση με το ΝΑΤΟ να επανέλθει ή όχι αντίστοιχα.

Πέμπτη, καθορισμός ποσοστών εκλογέων που έχουν αποφασίσει/ έχουν αποφασίσει αλλά θα παρακολουθήσουν και τα προεκλογικά/ θα αποφασίσουν λίγες μέρες πριν από τις εκλογές.

Το δείγμα σχεδιάστηκε ώστε να είναι αντιπροσωπευτικό της γνώμης του συνόλου των ψηφοφόρων της χώρας στη δεδομένη χρονική στιγμή. Ρωτήθηκε η ηπειρωτική Ελλάδα και η Κρήτη, όχι νησιά Ιονίου και Αιγαίου, δηλαδή 6% πληθυσμού ήταν εξαρχής αποκλεισμένο. Το δείγμα αποτελούσαν ενήλικες με δικαίωμα ψήφου, κάτοικοι σε αστικές ημιαστικές και αγροτικές περιοχές.

Συνολικό δείγμα 2.000 ατόμων. (Αθήνα και Πειραιάς: 600, Θεσσαλονίκη:269, Πόλεις από 10.000 κατοίκων και άνω:495, Ημιαστικές και αγροτικές περιοχές:635).

Η Αθήνα και η Θεσσαλονίκη επιλέχθηκαν λόγω ενδιαφέροντος. Οι ένδεκα πόλεις με κατοίκους 10.000 και άνω, δεκαοχτώ κωμοπόλεις και εικοσιτέσσερα χωριά, επιλέχθηκαν βάσει του γεωγραφικού διαμερίσματος (εκλογική περιφέρεια), του πληθυσμού των ψηφοφόρων και του εκλογικού αποτελέσματος των εκλογών του ‘74.

Για την επιλογή του δείγματος στις πόλεις χρησιμοποιήθηκαν λεπτομερείς χάρτες για τυχαία επιλογή οικοδομικού τετραγώνου. Για χωριά που δεν υπήρχαν χάρτες, ορίστηκαν τα χαρακτηριστικά κτίρια ως αφετηρίες για την εκκίνηση από εκεί των ερευνητών.

Οι ερευνητές διέγραφαν προκαθορισμένη πορεία και έκαναν επιλογή των κατοικιών βάσει διαστήματος δειγματοληψίας και βάσει αναλογιών φύλου ανά ηλικία. Οι συνεντεύξεις έγιναν προσωπικά από ειδικά εκπαιδευμένες (γυναίκες) της Νίλσεν Ελλάς., κάτω από τον έλεγχο πεπειραμένων ελεγκτών. «Το 20%των συνεντεύξεων κάθε ερευνήτριας ελέχθη για να διαπιστωθεί η ορθότης της επιλογής του δείγματος και η πληρότης των προδιαγραφών».

Την επισημότητα και την ιδιαίτερη σημασία της σφυγμομέτρησης καταδεικνύει το συνοδευτικό κείμενο της Ελευθεροτυπίας:

«Δημοσιεύουμε σήμερα μια έρευνα δημοσκοπήσεως της κοινής γνώμης σχετική με τις εκλογές της 20ης Νοεμβρίου. Την έρευνα αυτή δεν την έκανε η Ελευθεροτυπία αλλά ο ειδικός οργανισμός A. C. NIELSEN HELLAS για λογαριασμό της Ελευθεροτυπίας. Η Ελευθεροτυπία ούτε υιοθετεί ούτε απορρίπτει τα αποτελέσματα της δημοσκοπήσεως καθώς και τα σχόλια που τη συνοδεύουν (σχόλια που προέρχονται από τον οργανισμό). Περιοριζόμαστε στη δημοσίευση της δημοσκόπησης για λόγους απλής ενημερώσεως των αναγνωστών μας σχετικά με τις τάσεις που διαμορφώνονται στους ψηφοφόρους πάνω στο μεγάλο θέμα των εκλογών της 20 Νοεμβρίου, σύμφωνα πάντα με τις εκτιμήσεις των ερευνητών του ειδικού οργανισμού NIELSEN.»

Και αφού αναλύονται στο κείμενο τα τεχνικά χαρακτηριστικά της έρευνας, δίδονται υπό μορφή αριθμημένων σημείων τα εξής:

1. «Στη χώρα μας τα γκάλοπ βρίσκονται ακόμη στη νηπιακή τους ηλικία. Η παρατήρηση αυτή αναφέρεται τόσο για τους ερευνητές που χρησιμοποιούνται για να γίνει μια δημοσκόπηση, όσο και στους ερωτώμενους που αποτελούν το δείγμα. Και το χειρότερο είναι ότι στη χώρα μας δεν έχει δημιουργηθεί ακόμη η συνήθεια μίας ήρεμης αντιμετώπισης των αποτελεσμάτων ενός γκάλοπ από τους ενδιαφερομένους. Κάποτε θα πρέπει να αρχίσουμε να τα χρησιμοποιούμε τις μεθόδους των σφυγμομετρήσεων που βρίσκονται σε ευρεία εφαρμογή σε άλλες χώρες, χωρίς να δίνουμε στα αποτελέσματα μεγαλύτερη σημασία από ότι αυτά έχουν.

2. Το γκάλοπ που παρουσιάζουμε σήμερα δεν είναι το μόνο που έγινε για τις εκλογές της 20 Νοεμβρίου. Το Σάββατο η πρωινή συνάδελφος ΤΟ ΒΗΜΑ δημοσίευσε τα αποτελέσματα ενός γκάλοπ που διεξήγαγε άλλος ειδικός οργανισμός (ΙΕΕ ΕΠΕ). Στο τέλος της ερεύνης αναδημοσιεύουμε τα αποτελέσματα της δημοσκόπησης εκείνης που δεν διαφέρουν και πολύ και τόσο πολύ από το αποτέλεσμα το παρόν.

3. Και άλλη δημοσκόπηση της NIELSEN που είχε διεξαχθεί 15 μέρες προηγουμένως και δεν είχαμε δημοσιεύσει το αποτέλεσμά της είχε δώσει ίδιο αποτέλεσμα περίπου. Αλλά και η δημοσκόπηση άλλου ειδικού οργανισμού που έγινε τις πρώτες μέρες του Νοέμβρη δεν δόθηκε ακόμη στη δημοσιότητα καταλήγει στα ίδια συμπεράσματα.

Τέσσερα γκάλοπ δηλαδή που έγιναν από τρεις διαφορετικούς οργανισμούς παρουσιάζουν μικρές αποκλίσεις και διαφορές.

4. Μεσολαβούν κατά μέσον όρο 23 μέρες από τη διενέργεια των εκλογών και μέχρι να γίνουν μπορεί να αλλάξουν πράγματα.»

Και καταλήγει: «Αυτοί που ψηφίζουν στα γκάλοπ δίνουν ψήφους επηρεασμένες από το αίσθημα. Ψήφοι καρδιάς. Όταν φτάνει η στιγμή μπροστά στην κάλπη, λαμβάνει κανείς υπόψη διαφορετικούς παράγοντες.»

Τα αποτελέσματα της έρευνας παρατίθενται σε πίνακα στο επόμενο κεφάλαιο της παρούσας εργασίας.

 

Οι δηλώσεις δυσαρέσκειας από τον Γ.Μαύρο και Συμμαχία

Πριν από τις εκλογές του 1977, οι εμπνευστές της “Συμμαχίας Αριστερών και Προοδευτικών Δυνάμεων”(ΚΚΕεσ., ΕΔΑ, Χριστ.Δημοκρατία, Σοσ.Πορεία, Σοσ.Πρωτοβουλία) παρομοίαζαν την παράταξή τους σαν “ισοδύναμο άλογο”⁹ με το ΠΑΣΟΚ και το ΚΚΕ. Η δυσαρέσκειά της ήταν λοιπόν αναμενόμενη απέναντι στη σφυγμομέτρηση της Ελευθεροτυπίας, αφού έδινε στη Συμμαχία ένα 6%- αρκετά πίσω τόσο από το ΠΑΣΟΚ(21-25%) όσο και από το ΚΚΕ(9-10%).

Η εφημερίδα Αυγή το 1977 μάλιστα θεωρούσε τη Συμμαχία ως την έκπληξη των εκλογών και εξέφρασε τη δυσαρέσκεια αυτή: «οι ύποπτες αμερικανόφερτες μέθοδοι των γκάλοπ δείχνουν πιο καθαρά από τα πλαστά νούμερα που παρουσιάζουν ποιον φοβούνται οι σκοτεινές δυνάμεις»¹⁰. Ενώ στις 12/11/77, η ίδια εφημερίδα σημειώνει: « Όσο πλησιάζει η μέρα των εκλογών τόσο εντείνουν τις προσπάθειές τους οι σκοτεινές δυνάμεις που απεργάζονται την πόλωση και τη αποσταθεροποίηση της δημοκρατικής μας πορείας. Μια από τις μεθόδους που χρησιμοποιούν είναι και τα διάφορα ύποπτα και προκατασκευασμένα γκάλοπ που δείχνουν ανεβασμένα ποσοστά για το ΚΚΕεξ. και μειωμένα για τη Συμμαχία.»

Το δε γραφείο τύπου της Συμμαχίας επεσήμανε στις 8.11¹¹ότι «Αρχίζει και καταντάει κωμική η ιστορία των γκάλοπ που όλο και πιο συχνά εμφανίζονται τελευταία σε διάφορα όργανα του πρωινού και απογευματινού Τύπου με προγνωστικά σχετικά με το αποτέλεσμα των εκλογών. Δεν είναι η πρώτη φορά που με τη μέθοδο ανεύθυνων ανεξέλεγκτων και μη θεμελιωμένων επιστημονικά –προπαντός στην Ελλάδα- σφυγμομετρήσεων γίνεται προσπάθεια να παραπλανηθεί η κοινή γνώμη και να προκληθούν συγχύσεις και να δημιουργηθούν εντυπώσεις που αποβλέπουν σε ορισμένους πολιτικούς σκοπούς.

Ένας από τους κύριους στόχους των κατασκευασμένων γκάλοπ είναι η Συμμαχία, που η εντυπωσιακή αύξηση της επιρροής της από μέρα σε μέρα ενοχλεί ορισμένα συμφέροντα.» Και καταλήγοντας: «Οι αριθμοί αυτοί διαψεύδονται κατά τρόπο πανηγυρικό από την καταπληκτική επιτυχία των μέχρι σήμερα προεκλογικών της συγκεντρώσεων που δείχνουν ότι η Συμμαχία έχει ήδη αρχίσει να αποτελεί τη μεγάλη έκπληξη των εκλογών.»

Δυσαρεστημένος υπήρξε όμως και ο Γεώργιος Μαύρος, πρόεδρος της τότε αξιωματικής αντιπολίτευσης ΕΔΗΚ, αφού οι σφυγμομετρήσεις έδιναν στο κόμμα του από το 20.4% του 1974 ένα 11-12%.

««Τελευταία παρατηρείται έντονη και περίεργη δραστηριότητα ομάδας αμερικανικών και ντόπιων επιχειρήσεων σφυγμομετρήσεως της Κοινής Γνώμης οι κατά παραγγελία αυτές σφυγμομετρήσεις δεν εκφράζουν με κανένα τρόπο τις απόψεις της Κοινής Γνώμης. Το γεγονός δε ότι γίνονται τις τελευταίες μέρες προ των εκλογών δημιουργεί κίνδυνο παραπλάνησης της Κοινής Γνώμης και επηρεασμού του εκλογικού αποτελέσματος. Η ΕΔΗΚ έχει μαζί της το λαό. Τα γκάλοπ τα αφήνει στους αντιπάλους της» δήλωσε στις 8.11.77¹². «Καλώ τον ελληνικό λαό να μη δίνει καμία προσοχή στις μεθόδους αυτές που εισήχθησαν τελευταία στην Ελλάδα. Την απάντηση στα γκάλοπ του είδους αυτού έδωσε ήδη ο ελληνικός λαός με τη συμμετοχή του σε όλες τις εκδηλώσεις της ΕΔΗΚ από τον Έβρο ως την Κρήτη»

 

… Και η απάντηση Ελευθεροτυπίας¹³.

1. «Η Ελευθεροτυπία πάντοτε και ιδιαίτερα προεκλογικά μεταχειρίζεται ΟΛΑ τα κόμματα που εκπροσωπούνται στη Βουλή ισότιμα για την αμερόληπτη ενημέρωση της Κοινής Γνώμης. Παράλληλα, ανήκει στις διακηρυγμένες αρχές της εφημερίδας και τις εφαρμόζει απαρέγκλιτα η δημοσίευση ΟΛΩΝ των ειδήσεων και η προβολή ΟΛΩΝ των απόψεων (πλην των βασιλοχουντικών).

2. Οι δημοσκοπήσεις για την εκλογική δύναμη είναι λογικό να γίνονται ΠΡΙΝ από τις εκλογές.

3. Οι υπεύθυνες δημοσκοπήσεις που κατά καιρούς δημοσίευσε η Ε όπως και άλλες αθηναϊκές εφημερίδες γίνονται με επιστημονικές μεθόδους από εταιρίες του πανελληνίου και διεθνούς κύρους. Το σημερινό από την NIELSEΝ, ινστιτούτο που διενεργεί δημοσκοπήσεις σε 23 χώρες χωρίς ποτέ να δεχθεί επικρίσεις.

4. Πρόσφατα και οι ηγέτες της ΕΔΗΚ και της συμμαχίας όχι μόνο δεν αμφισβήτησαν αλλά και σχολίασαν ευμενώς αποτελέσματα των προεκλογικές δημοσκοπήσεις της NIELSEΝ που δημοσιεύτηκαν από τα ΝΕΑ.

5. Το ίδιο έκαναν μαζί με άλλους πολιτικούς αρχηγούς από τις στήλες της ίδιας αθηναϊκής εφημερίδας και όλες οι πολιτικές προεκλογικές έρευνες άλλων οργανισμών δημοσκοπήσεων στις ημερομηνίες 7/11, 31/10 και 24/10.

6. Στο φύλλο της 31.10.77 επικροτούσαν με δηλώσεις τους έρευνα με θέμα: οι Έλληνες θα ψηφίσουν ριζοσπαστικότερα ή συντηρητικότερα; το αποτέλεσμα ήταν ρ: 56% και σ: 27%. Το αποτέλεσμα αυτό συμπίπτει και αποδεικνύεται με τις διαπιστώσεις του γκάλοπ που δημοσιεύεται σήμερα.

7. Εν πάση περιπτώσει τα αποτέλεσμα είναι ενδεικτικά των διαθέσεων του εκλογικού σώματος κατά τη στιγμή της δημοσκόπησης. Και η πείρα έχει δείξει ότι μεταβάλλονται λιγότερο ή περισσότερο ως την ώρα της κάλπης.»

 

3/11/1977 ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ, τεύχος 44

Στο τεύχος αυτό, αναφέρεται ότι σύμφωνα με έρευνες του Research Center, о Ταχυδρόμος είναι το πρώτο σε αναγνωσματικότητα (sic) περιοδικό, σε όλες τις κατηγορίες εκτός ηλικιωμένους και κατώτερες κοινωνικά τάξεις.

 

10/11/1977 ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ, τεύχος 45 Γκάλοπ για την τηλεόραση. “Ο κόσμος τη βρίσκει έτσι κι έτσι.- Μετρίως ικανοποιημένοι είναι οι Έλληνες από τα προγράμματα της τηλεόρασης.”

Πρόκειται για μια έρευνα που διενήργησε το ινστιτούτο έρευνας αγοράς Research Center για λογαριασμό του ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΥ, με σκοπό ‘να μετρηθούν οι αντιδράσεις και τάσεις των θεατών της ελληνικής τηλεόρασης’.

Η έρευνα πραγματοποιήθηκε κατά την 8^η Αυγούστου και την 5^η Σεπτεμβρίου, σε Αθήνα, Θεσσαλονίκη και άλλες δέκα μεγάλες πόλεις (Άργος, Άρτα, Βόλος, Ηράκλειο, Καβάλα, Κιλκίς, Λάρισα, Λιβάδια, Πάτρα, Ξάνθη). Το μέγεθος του δείγματος ήταν 1800 άτομα, ηλικίας 17-64 ετών.

Αποτελέσματα: τρεις στους δέκα ερωτηθέντες δηλώνουν πολύ ικανοποιημένοι, δύο στους δέκα καθόλου, και οι υπόλοιποι πέντε έτσι κι έτσι.

Πιο πολύ ικανοποιημένες ‘αποδεικνύονται από τους πίνακες’ (οι οποίοι δεν παρατίθενται) οι ηλικιωμένες, με χαμηλό εισόδημα, από την επαρχία γυναίκες, ενώ λίγο ικανοποιημένοι είναι οι νέοι, από ανώτερη κοινωνική και οικονομική τάξη και την Αθήνα άνδρες. Επίσης, το 21% των ερωτηθέντων ζητά ζωντανές εκπομπές (συζητήσεις, συνεντεύξεις κλπ), ενώ το 14% δε θέλει καμία αλλαγή.

 

Ερώτηση 1: είσθε ικανοποιημένος από το πρόγραμμα τηλεοράσεως ή όχι. Αν ναι, πόσο είσαστε;

Πολύ	31%
Έτσι κι έτσι	47%
Καθόλου	22%

Ερώτηση 2: Τι θα θέλατε να μείνει, τι θα θέλατε να αλλάξει στην τηλεόραση;

Οι απαντήσεις στην ερώτηση αυτή, η οποία ήταν κλειστή με δυνατότητα παραπάνω από μιας απάντησης, παρουσιάζονται με σκίτσα. Ο σκιτσογράφος DIMOS έχει παρουσιάσει τα ποσοστά, αντί σε πίνακα, σε ένα σκίτσο που καταλαμβάνει μία ολόκληρη σελίδα. Δεδομένης της ιδιομορφίας αυτής, δεν είναι δυνατή η παρουσίασή τους στην παρούσα εργασία.

 

ΤΑ ΝΕΑ 14/11/’77 Πιο προοδευτικά θα ψηφίσουν οι Έλληνες

Τελευταία δημοσκόπηση της σειράς των Νέων. Από το Research Center, ίδια χαρακτηριστικά με τις προηγούμενες. Δεν αναφέρεται χρόνος διεξαγωγής. Για «υπεύθυνη επιστημονική διεργασία της Κοινής Γνώμης».

Αποτελέσματα: Το 69% έχει ήδη αποφασίσει τι θα ψηφίσει. Το 68% θα ψηφίσει το ίδιο κόμμα, ενώ το 16% άλλο. Από αυτό το ποσοστό, το 52% θα ψηφίσει ριζοσπαστικότερα και το 38% συντηρητικότερα. Το ποσοστό που δεν απάντησε έφτασε το 10%.

 

17/11/1977 ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ τεύχος 46

Αποκλειστικό γκάλοπ από την ICAP Ελλάς Α.Ε. για τον ΤΑΧΥΔΡΟΜΟ.

“Αθηναίοι και Θεσσαλονικείς εμφανίζονται αρκετά επικριτικοί έναντι της 3ετίας της κυβέρνησης.”

«Ενδείξεις, αλλά όχι αποδείξεις, για τις τάσεις του εκλογικού σώματος δίνουν τα γκάλοπ που έκανε η ICAP Ελλάς ΑΕ για τον Ταχυδρόμο», αναφέρεται στο lead του άρθρου. Πρόκειται για δειγματοληπτική έρευνα η οποία πραγματοποιήθηκε κατά το διάστημα 17/10-5/11/1977 και στην οποία συμμετείχαν 1.100 άτομα, 700 από την Αθήνα και από 400 από τη Θεσσαλονίκη.

Αποτελέσματα: το 42% των Αθηναίων εγκρίνει την 3ετία του Καραμανλή και 37% όχι. Στη Θεσσαλονίκη, τα αντίστοιχα ποσοστά είναι 38% και 31%.

Το 36% υπερασπίζει και εγκρίνει την εξωτερική πολιτική, ενώ το 37% δεν εγκρίνει την τηλεόραση και τα κόμματα. Την οικονομική πολιτική επικρίνει ένα 26%. Στην ερώτηση για το αν θεωρεί αντικειμενικά τα όργανα του κράτους κατά την προεκλογική περίοδο, τόσο η Αθήνα, όσο και η Θεσσαλονίκη το 41% απάντησε ναι, ενώ ένα 19-20% όχι.

Η αποχή κυμάνθηκε από 20% ως 40% και αφορά, όπως εξηγεί το άρθρο, σε όσους ρωτήθηκαν και δεν ήθελαν να απαντήσουν ή να ξέρουν. Υπήρξε όμως και η μερίδα αυτών που θεωρούσε αντικειμενική την τηλεόραση και το κράτος στις εκλογές, αλλά «-σωστά- ήθελαν να δουν πώς εξελίσσονται τα πράγματα γι’ αυτό περίμεναν τις αποδείξεις».

 

Αναλυτικότερα τα αποτελέσματα της έρευνας παρατίθενται στη συνέχεια:

Ερώτηση 1: Πιστεύετε ότι η κυβέρνηση Καραμανλή έχει πετύχει στα τρία χρόνια διακυβέρνησης;

 

ΑΘΗΝΑ

ΝΑΙ		ΟΧΙ	ΔΞ/ΔΑ
42	Σύνολο	37	21
40	Άνδρες	44	16
43	Γυναίκες	31	26
33	21-24	53	14
42	25-34	38	20
43	35-49	35	22
45	50 +	30	25
44	Εύποροι	44	12
41	Όχι εύποροι	34	25

 

ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

ΝΑΙ		ΟΧΙ	ΔΞ/ΔΑ
38	Σύνολο	31	31
39	Άνδρες	41	20
40	Γυναίκες	24	36
27	21-24	19	24
41	25-34	32	27
40	35-43	25	35
50	50 +	25	25
36	Εύποροι	38	26
44	Όχι εύποροι	25	31

 

Ερώτηση 2: Πιστεύετε ότι η προεκλογική περίοδος έχει καλυφθεί αντικειμενικά από τα μέσα επικοινωνίας; (τηλεόραση-ραδιόφωνο);

ΑΘΗΝΑ

ΝΑΙ		ΟΧΙ	ΔΞ/ΔΑ
30	Σύνολο	37	33
28	Άνδρες	43	29
32	Γυναίκες	32	36
18	21-24	58	24
29	25-34	42	29
35	35-49	29	36
32	50 +	30	38
26	Εύποροι	46	28
33	Όχι εύποροι	32	35

 

ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

ΝΑΙ		ΟΧΙ	ΔΞ/ΔΑ
27	Σύνολο	34	39
27	Άνδρες	41	32
28	Γυναίκες	27	45
17	21-24	61	22
31	25-34	34	35
30	35-49	22	48
28	50 +	24	48
26	Εύποροι	42	32
29	Όχι εύποροι	24	47

 

Ερώτηση 3: Σε ποιους τομείς πέτυχε περισσότερο;

Αθήνα / Θεσσαλονίκη

Εξωτερική πολιτική 36 36

Οικονομία 23 23

Εκδημοκρατισμός 14 12

Παιδεία 12 14

Κοινωνική περίθαλψη 6 5

Μόλυνση του Περιβάλλοντος 3 4

ΔΞ/ΔΑ 6 6

 

Ερώτηση 4: Σε ποιους τομείς πιστεύετε ότι απέτυχε περισσότερο;

Αθήνα / Θεσσαλονίκη

Οικονομική πολιτική 26 26

Παιδεία 23 23

Εξωτερική πολιτική 14 15

Εκδημοκρατισμός 14 12

Κοινωνική περίθαλψη 13 13

Μόλυνση του Περιβάλλοντος 8 9

Δεν ξέρω/δεν απαντώ 2 1

 

Ερώτηση 5: Πιστεύετε πως φέρονται όπως πρέπει τα όργανα του κράτους στην προεκλογική περίοδο;

ΑΘΗΝΑ

ΝΑΙ		ΟΧΙ	ΔΞ/ΔΑ
41	Σύνολο	20	39
45	Άνδρες	22	35
38	Γυναίκες	18	44
31	21-24	34	35
40	25-34	22	38
42	35-49	14	44
48	50 +	16	36
31	Εύποροι	25	36
43	Όχι εύποροι	17	40

 

ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

ΝΑΙ		ΟΧΙ	ΔΞ/ΔΑ
41	Σύνολο	19	40
47	Άνδρες	24	29
35	Γυναίκες	14	51
33	21-24	39	28
37	25-34	18	45
46	35-49	11	43
45	50 +	12	43
41	Εύποροι	23	36
40	Όχι εύποροι	14	46

 

19/11/1977 Δελτίο εκλογικών προγνωστικών από τον Οργανισμό Κοινωνικοοικονομικών Ερευνών και Σφυγμομετρήσεων.¹⁴

Το Δελτίο Τύπου μοιράστηκε σε όλες τις εφημερίδες και δημοσιεύτηκε εκ των υστέρων σε αρκετές. Η αναδημοσίευση επιτρέπεται, ‘ αρκεί να αναφέρεται πηγή’. Η ΟΚΕΣ ήταν μια ομάδα εθελοντών με τη διεύθυνση του κ.Η.Δημητρά.

Η έρευνα πραγματοποιήθηκε στις περιφέρειες Αθηνών και Πειραιώς, όπου ρωτήθηκαν 470 άτομα (μισοί άνδρες-μισοί γυναίκες), όλων των ηλικιών. Ημερομηνία διεξαγωγής της έρευνας ήταν για την Αθήνα 4-11/11 και για τον Πειραιά 12-16/11. Κάλπες περιφέρθηκαν σε 47 γειτονιές, τυχαία επιλεγμένες.

 

Τα προγνωστικά που έδινε η ΟΚΕΣ ήταν τα εξής:

Εκλογές 1974	Κόμματα	Πρόθεση ψήφου 1977	Συν ή πλην
48,6%	ΝΔ	39,5%	4,5%
12,5%	ΠΑΣΟΚ	21,5%	4,0%
21,2% (ΕΚ-ΝΔ)	ΕΔΗΚ	15,6%	3,5%
16,5 % (Έν.Αριστ)	ΚΚΕ	11%	6,6%
	Συμμαχία	17,6%	3,7%
1,2% (ΕΔΕ)	Εθνική παράταξη	4,8	2,2%
0,2 % (διάφοροι)	Κόμμα Φιλελευθέρων	1%	–
	Δεν απάντησαν	4,1%	–
	Αναποφάσιστοι	3,1%	–

Στο ίδιο δελτίο τύπου περιλαμβάνονται τα αποτελέσματα για την υπόθεση ‘αν γινόταν νέο δημοψήφισμα’, οπότε 89.5% θα ψήφιζε να μην επιστρέψει ο βασιλιάς, 10.5% να επιστρέψει. Αναποφάσιστο θα ήταν το 17%.

 

Συνολικός πίνακας των προεκλογικών δημοσκοπήσεων του 1977

	Εκλογές 1974		ΣΦΥΓΜΟΜΕΤΡΗΣΕΙΣ				Εκλογές 1977
	%		Ελευθεροτυπία	To Βήμα	Τα Νέα*		%
			NIELSENHellas A.E.	ΙΕΕ Ε.Π.Ε.	Research Center	Ο.Κ.Ε.Σ.
Άκρα Δεξιά	1.1		4%	3%	38% (συντηρητι- κότερα)	4,8% 39,5%	6.8%
Ν.Δ.	54.4		36%	30%			41.8%
Κέντρο	21.0		11%	12%	52% (ριζοσπαστικότερα)	15,6% 21,5% 17,6% 11% – 1%	13.0%
ΠΑ.ΣΟ.Κ.	13.6		25%	21%			25.3%
ΚΚΕ-εσωτ.			6%	6%			2.7%
ΚΚΕ	9.5		10%	9%			9.4%
Άκρα Αριστερά	–		–	–			0.5%
Άλλο	0.4		1%	2.1%			0.5%
Λευκό-Δ.Ξ./Δ.Α.		–	7%	17%	10%	7,2%	–

* Χρησιμοποιούμε για ενδεικτική σύγκριση με τις άλλες έρευνες την τελευταία της σειράς, αυτή δηλαδή που είναι χρονικά πιο κοντά στις εκλογές.

 

Όλες οι σφυγμομετρήσεις πριν από τις εκλογές του 1977 έδειχναν πάνω-κάτω τα ίδια αποτελέσματα και όλες έφτασαν πολύ κοντά στο αποτέλεσμα των εκλογών της 20ης Νοεμβρίου. Εκτός από τις γενικές τάσεις που εμφανίστηκαν σωστά σε όλες τις δημοσκοπήσεις, και τα ποσοστά ήταν πολύ κοντά στα τελικά εκλογικά αποτελέσματα. Παρόλη την έντονη αμφισβήτηση απέναντι στις δημοσκοπήσεις, των οποίων η ευρεία χρήση σημειώθηκε για πρώτη φορά στην Ελλάδα, τα στοιχεία που έδωσαν επιβεβαιώθηκαν και έδωσαν μια καλή απάντηση σε όλους όσοι τις κατηγορούσαν για προχειρότητα, μη-επιστημονοσύνη και σκοτεινά συμφέροντα. Προέβλεψαν σωστά, παρόλο που υπήρχε τόσο μεγάλη μεταστροφή από τα αποτελέσματα των εκλογών του 1974, που έκανε τη δημοσιοποίηση τόσο διαφοροποιημένων από τις προηγούμενες εκλογές αποτελεσμάτων ένα τολμηρό εγχείρημα.

 

29/12/’77¹⁵ ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ ικανοποιημένοι οι Έλληνες από το ’77, αισιόδοξοι για το ’78.

Από το Research Center, πανελλαδική, σε δείγμα 1.800 ατόμων. Αφορούσε την Αθήνα, τη Θεσσαλονίκη και τις μεγάλες πόλεις με πληθυσμό άνω των 10.000 ατόμων. Διεξήχθη από 4/11 ως 30/11, σε ηλικίες 17-64 χρονών.

Λίγα λόγια για τα αποτελέσματα: καλή-πολύ καλή η περσινή χρονιά 43%, έτσι κι έτσι 18%, κακή-πολύ κακή 11%, ΔΞ/ΔΑ 28%!

 

________________________