Fractal

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Β΄ : Δημοσκοπήσεις του 1976

Της Μαρίας Ψαρά //

 

Ελευθεροτυπία,1/3/1976 ‘Πρώτο πολιτικό γκάλοπ’: 44% Αθηναίοι εγκρίνουν τον Καραμανλή, 26% εν μέρει. Πόσοι εγκρίνουν την εσωτερική και πόσοι την εξωτερική πολιτική.

2/3 Η γνώμη των Αθηναίων για Μαύρο και Ανδρέα

3/3 ποιον θα ψήφιζαν οι Αθηναίοι τώρα για πρωθυπουργό

4/3 εργάτες ή κεφάλαιο ευνοεί η κυβέρνηση;

6/3- με παραδρομή- νέα τετραετία χωρίς τον Καραμανλή.

Πρόκειται για το ίδιο γκάλοπ που δημοσιεύεται σε συνέχειες. Η εν λόγω ‘υπεύθυνη πολιτική σφυγμομέτρηση’ πραγματοποιήθηκε από το ΙΕΕ ΕΠΕ, αλλά –παρόλη την υπερβολική θα έλεγε κανείς, παράθεση λεπτομερειών για κάθε μεθοδολογικό βήμα της- ο ακριβής χρόνος διεξαγωγής της δεν αναφέρεται. Κάνει λόγο γενικά για το Φεβρουάριο. Την έρευνα παρουσιάζει και αναλύει ο πολιτικός συντάκτης Γιώργος Βότσης.

Αφορμή, κατά τον δημοσιογράφο-αναλυτή, στάθηκε η δημοσίευση του γερμανικού περιοδικού «Der Spiegel» βασισμένη σε πληροφορίες από την Αθήνα, για ενδεχόμενη διενέργεια εκλογών αιφνιδιαστικά. Πρόκειται όμως και για μια «ευκαιρία να ξαναδούμε την ‘πολιτική γεωγραφία μας’ (…) αφού έχουν περάσει και 16 μήνες κυβέρνησης –19 για τον Καραμανλή- και είναι ώρα να πάρουμε κρίση λαού για το έργο της» γράφει χαρακτηριστικά ο Γ.Βότσης. Είναι η πρώτη φορά που αναφέρεται ο όρος «πολιτική γεωγραφία», που παραπέμπει στην ‘εκλογική γεωγραφία’ του Siegfried1.

Το δείγμα αφορούσε 600 άτομα, από την περιοχή της πρωτεύουσας. Την ευθύνη για τη διατύπωση των επί μέρους ερωτημάτων, τη λήψη συνεντεύξεων από το αντιπροσωπευτικό δείγμα (ν=600) και την περαιτέρω τεχνική επεξεργασία των πλήρων ερωτηματολογίων φέρει το ΙΕΕ, το οποίο διατηρεί ακέραια την πνευματική ιδιοκτησία όλου του υλικού, ενώ υπεύθυνη αυτής της σειράς των δημοσκοπήσεων ήταν η Έλλη Παπαδοπούλου.

Τα ερωτήματα που τέθηκαν ήταν:

1. Εγκρίνετε ενέργειες του Καραμανλή ως πρωθυπουργού;

2. Τι εγκρίνετε και τι δεν εγκρίνετε;

3. Εγκρίνετε τρόπο αντιπολίτευσης των Παπανδρέου, Μαύρου, Αριστεράς;

4. Ποιον θα θέλατε για πρωθυπουργό αν γινόντουσαν τώρα οι εκλογές;

5. Ποιες κοινωνικές ομάδες ευνοεί ή αδικεί η κυβέρνηση;

6. Θα βγάλει η κυβέρνηση την 4ετία, θα πάει για δεύτερη;

Λίγα λόγια για τα αποτελέσματα του γκάλοπ: Οι δημοτικότητες ήταν 44% για Καραμανλή, 38% για Παπανδρέου και 35% για Μαύρο. Εγκρίνει πολιτική Καραμανλή 29%, αλλά θα ψήφιζε Παπανδρέου 20%. Το 56% πιστεύει ότι η κυβέρνηση θα εξαντλήσει 4ετία και ένα 17% θεωρεί ότι θα επανεκλεγεί και για την επόμενη τετραετία. Χαρακτηριστικό είναι το υψηλό ποσοστό μη απαντήσεων ή δεν ξέρω/ δεν απαντω:21%.

Χαρακτηριστικοί είναι οι υπότιτλοι του δημοσιευμένου γκάλοπ, καθώς και η αναλυτική δικαιολόγηση –που σε ορισμένες περιπτώσεις φτάνει και την απολογία- κάθε μεθοδολογικής επιλογής της έρευνας.

Η έννοια που διαπνέει το κείμενο του δημοσιογράφου είναι ότι πια ‘ο λόγος δίνεται απευθείας στο λαό’. Ένα λαό, που η 7ετής Χούντα φίμωσε και που τώρα έχει ανάγκη να εκφραστεί. Ένα λαό, του οποίου η πολιτική τοποθέτηση και γνώμη σχετικά με τα καίρια προβλήματα του τόπου συχνά τεκμαίρεται με βάση τα αποτελέσματα των εκλογών. «Αυτό θεωρούμε αυθαίρετο, λεει η Ελευθεροτυπία, όχι μόνο γιατί οι μεταχουντικές εκλογές έγιναν μέσα σε ειδικές συνθήκες –που έκαναν την αντιπολίτευση να χαρακτηρίσει περιστασιακή την πανίσχυρη κυβερνητική πλειοψηφία και προϊόν ψυχολογικών παραγόντων το εκλογικό αποτέλεσμα. Αλλά και γιατί πέρασαν 16 μήνες, χρόνος επαρκής για να μεταβληθούν αυτές οι ειδικές συνθήκες και να δοκιμαστούν στην πράξη τα εκλογικά προγράμματα.» Έτσι, η παρούσα σφυγμομέτρηση παίρνει ούτε λίγο-ούτε πολύ μορφή έκφρασης και μάλιστα μη αμφισβητούμενης του ήρεμου και κατασταλαγμένου λαού.

Επιφυλακτική -πλην όμως σαφής και κατηγορηματική- είναι η διατύπωση σχετικά με το στόχο της έρευνας η έρευνα δεν έγινε για συγκεκριμένη πολιτική σκοπιμότητα, ούτε για κάποιο κόμμα, αλλά μόνο για ενημέρωση του αναγνωστικού κοινού της Ελευθεροτυπίας για το πολιτικό κλίμα που υπήρχε τη δεδομένη χρονική στιγμή στην περιοχή της πρωτεύουσας. Το δε Ινστιτούτο ήταν πρόθυμο να δώσει εξηγήσεις σε όποιον θα το ζητούσε.

Η έρευνα είχε γίνει με ‘επιστημονικές μεθόδους δοκιμασμένες διεθνώς’ και τα σχόλια του αναλυτή περιορίζονται στα συμπεράσματα που είναι ‘κραυγαλέα και αυταπόδεικτα’. Τόσο επιφυλακτικός είναι ο αναλυτής στις εκφράσεις του.

Το σκηνικό της επιφύλαξης συμπληρώνουν οι περιορισμοί (sic):

▶ η έρευνα έγινε τη δεδομένη χρονική στιγμή και αυτή μόνο εκφράζει

▶ το γκάλοπ πραγματοποιήθηκε στην περιοχή πρωτευούσης και σε καμιά περίπτωση δεν μπορεί να γενικευτεί για το σύνολο πληθυσμού χώρας.

▶ για την απάντηση στο γκάλοπ απαιτείται μικρός προβληματισμός, ενώ η ψυχολογία του ψηφοφόρου μπροστά στην κάλπη είναι εντελώς διαφορετική.

▶ η ηλικιακή κατηγορία των 18-24, περίπου 20% των ερωτηθέντων, δεν είναι ψηφοφόροι. Αυτό αποτελεί ακόμη μία απόδειξη αποσύνδεσης του γκάλοπ από τις εκλογές και την πρόγνωσή τους.

Απολογητικό ύφος έχει ο δημοσιογράφος για προσωποποίηση του γκάλοπ, για τη συγκεκριμένη αναφορά δηλαδή στον Καραμανλή (πρώτη μέρα δημοσίευσης) και τους πολιτικούς της αντιπολίτευσης (επόμενες ημέρες). Χρειάζεται να αναλύσει το σημαντικό ρόλο του Καραμανλή κατά τη διαδικασία μετάβασης.

Σε άλλο σημείο, χαρακτηρίζει την τέταρτη ερώτηση (για το ποιον θα θέλατε για πρωθυπουργό) ‘αόριστη’2, και τονίζει αρκετές φορές πως τα αποτελέσματα δεν πρέπει να συγκριθούν ούτε να ληφθούν ως προγνωστικά για τις εκλογές: «Γι’ αυτό δεν πρέπει κανείς να προβεί σε γενικεύσεις και να θεωρήσει τις απαντήσεις που οι ερωτώμενοι δίνουν στα διάφορα θέματα ως δεσμευτικές του συνολικού πληθυσμού της χώρας. Οι αναγνώστες παρακαλούνται να θυμούνται πάντα αυτόν τον περιορισμό.»

Ενδιαφέρουσα είναι η αντίδραση των αναγνωστών που με αλληλογραφία3 εκφράζουν κρίσεις και στέλνουν απαντήσεις για την έρευνα. Έτσι, η τελευταία ερώτηση χαρακτηρίζεται ‘ανόητη’, ενώ εκφράζονται παράπονα από οπαδούς του ΠΑΣΟΚ επειδή το κόμμα τους δεν συμπεριελήφθη στα κόμματα της Αριστεράς4. Όσον αφορά το δεύτερο, η Ελευθεροτυπία απολογείται πως αυτό συνέβη «μόνο για λόγους τεχνικούς».

Στα συμπεράσματα, ο Βότσης εκφράζει τη γενικότερη διαπίστωση ότι η σφυγμομέτρηση δεν στερείται πολιτικής σημασίας. Το δικό του συμπέρασμα από τη δημοσκόπηση είναι πως στη συντριπτική τους πλειοψηφία οι Αθηναίοι εκδηλώνουν εμπιστοσύνη στην πολιτική ηγεσία του τόπου. «Η Χούντα λειτούργησε σαν κολυμπήθρα του Σιλωάμ που εξωράισε τον πολιτικό κόσμο της χώρας που δεν διαφέρει και πολύ από προδικτατορικά…»

Μαζί με τα αποτελέσματα της σφυγμομέτρησης παρατίθεται και ένα σύντομο βιογραφικό της ΙΕΕ ΕΠΕ: Ιδιωτικός ερευνητικός οργανισμός. Πρώτη δειγματοληπτική έρευνά του έγινε το 1952. Με τη δημοσκόπηση ασχολήθηκε εντατικά κατά τη 10ετία 1957-67 και ξανά τον Αύγουστο του 1974. Η Ελευθεροτυπία ανέθεσε στο ΙΕΕ τη διεξαγωγή σειράς δημοσκοπήσεων επί θεμάτων που απασχολούν την κοινή γνώμη. Καλύπτουν μόνο μείζονα περιοχή της πρωτεύουσας. Ο υπό έρευνα πληθυσμός είναι όλοι οι άνδρες και γυναίκες ηλικίας από 18-64 που κατοικούν στην πρωτεύουσα (Αθήνα-Πειραιά και περίχωρα) κατά το Φεβρουάριο του ίδιου έτους.

6/3/1976 Χειρότεροι εχθροί μας ΗΠΑ-Τουρκία

9/3/’76 Πιστεύουμε ακόμα στους συμμάχους

10/3/’76 Έξω από το ΝΑΤΟ πόθος του 99%

Πρόκειται για τη συνέχεια της ίδιας σφυγμομέτρησης, μόνο που τώρα αναλύει ο Λούης Δάνος.

Δειγματοληψία και μεθοδολογία ίδια με την προηγούμενη. Είναι όμως η πρώτη σφυγμομέτρηση που ερευνά τα συγκεκριμένα ερωτήματα.

Λίγα λόγια για τα αποτελέσματα του γκάλοπ: με σειρά προτίμησης ως φίλοι της χώρας θεωρούνται η Γαλλία η Γερμανία/η Ρωσία (ισοψήφισαν) και τελευταίες οι ΗΠΑ. Εχθροί θεωρούνται η Τουρκία, οι Η.Π.Α., η Αγγλία και τελευταία η Ρωσία.

Το 61% πρέπει να συνάψουμε συμφωνίες με άλλες χώρες για την εθνική μας ασφάλεια, ενώ το 99% να βγούμε από το ΝΑΤΟ.

11/3/’76 Οι μισοί υπουργοί άγνωστοι στον πολύ κόσμο, μόνο το 1/3 γνωρίζει τους πρώτους

12/3/’76 Αποχέτευση και πράσινο ζητούν οι Αθηναίοι

Συνέχεια της ίδιας έρευνας. Παρουσιάζει αναλύει ο Κώστας Σκούρας.

Λίγα λόγια για τα αποτελέσματα: Υψηλά ποσοστά συμπάθειας για Αβέρωφ, Ράλλη, Παπαληγούρα και Μπίτσιο. Από τους 21 υπουργούς και υφυπουργούς, τους 16 αγνοούν εντελώς.

13/3/’76 Πόση αξία θα χάσει η δραχμή-τι πιστεύουν οι Αθηναίοι για τον πληθωρισμό

15/3/’76 Το λεωφορείο πρέπει να γίνει άνετο μέσο- Πόσο εξαρτάται η ζωή μας από τις συγκοινωνίες

16/3/76 Οι Αθηναίοι ψηφίζουν το «αυτόματο» διαζύγιο

Αναλύει ο Γιώργος Κατσώνης.

Αν και έχει πολλές ομοιότητες με την προηγούμενη έρευνα της Ελευθεροτυπίας, παρουσιάζεται ως διαφορετική.

Πρόκειται για έρευνα του ΙΕΕ για λογαριασμό της Ελευθεροτυπίας. Χρόνος διεξαγωγής ήταν το τελευταίο εξάμηνο πριν από τη δημοσίευση, δηλαδή Ιανουάριος-Μάρτιος. Το δεύτερο μισό της πραγματοποιήθηκε (όπως και η προηγούμενη έρευνα) το Φεβρουάριο του 1977, επομένως μπορούμε να θεωρήσουμε ότι μεθοδολογία, δείγμα και χρόνο-τόπο ίδια. Για το δεύτερο δημοσίευμα αναφέρεται ότι πραγματοποιήθηκε σε διαφορετικούς χρόνους μες το τελευταίο επτάμηνο.

Αύγουστος ’75: 40% πιστεύει ότι θα άξιζε περισσότερο η δραχμή και μόνο 9% ότι θα μειωνόταν.

Φεβρουάριος ’76 μόνο 2% (!) πιστεύει ότι θα άξιζε περισσότερο και 81% ότι θα μειωνόταν η αξία της.

Την τελευταία μόνο έρευνα αναλύει ο Κ.Μπρούσαλης.

 

Ελευθεροτυπία, 29/3/76 Ποιο το σοβαρότερο πρόβλημα της χώρας και ποιο κόμμα θα το λύσει καλύτερα.

30/3/76 Το μεγάλο εθνικό μας θέμα, Πώς βλέπει η κοινή γνώμη το τρίπτυχο Κύπρος-Τουρκία-Αιγαίο και ποιοι υποκινούν τους Τούρκους

1/4/76 Πιο καλή σήμερα από την προχουντική η πολιτική κατάσταση

2/4/76 Ευχαριστημένοι από τη θέση της Ελλάδας στον κόσμο

3/4/76 Συμφέρει η ένταξη στην ΕΟΚ;

5/4/76 Ναι στο συνεχές ωράριο

Αναλύει ο Νίκος Δεληπέτρος.

Την δεύτερη αυτή έρευνα διενήργησε το ΙΕΕ για λογαριασμό της Ελευθεροτυπίας με «επιστημονικό και αδιάβλητο τρόπο» και «με κανέναν άλλο σκοπό παρά μόνο τη σωστή πληροφόρηση».

Μεθοδολογία, χρόνος-τόπος διεξαγωγής, αριθμός δείγματος δεν αναφέρονται. Αναφέρεται όμως με εκτενή εισαγωγή στην επιχειρηματολογία υπέρ των δημοσκοπήσεων: «Η σωστή ενημέρωση για το ποιες είναι οι ροπές της κοινής γνώμης, ποιες είναι οι προτιμήσεις της, ποια είναι τα προβλήματα που την απασχολούν και ποιες λύσεις –κατά την κρίση του λαού- πρέπει να δοθούν στα προβλήματα αυτά, είναι πολλαπλώς χρήσιμη. Διοικούντες και διοικούμενοι έχουν να κερδίσουν πολλά από μια σωστή σφυγμομέτρηση.»

Και ο δημοσιογράφος συνεχίζει υποστηρίζοντας πως καθένας έχει τις απόψεις του για τα τρέχοντα προβλήματα και πολύ συχνά αιωρείται η πλάνη ότι οι δικές μας απόψεις -σωστές ή λάθος- αποτελούν προτίμηση και μιας μεγάλης πλειοψηφίας. «Μπερδεύουμε το πώς σκέπτονται οι άλλοι με το πώς πρέπει να σκέπτονται».

«Οι σφυγμομετρήσεις της κοινής γνώμης ιδιαίτερα όταν αναφέρονται σε θέματα πολιτικού ενδιαφέροντος δεν γίνονται πάντα ασμένως δεκτές. Στη χώρα μας είναι ακόμη πολλοί εκείνοι που δεν αχούν συμφιλιωθεί με την ιδέα ότι υπάρχουν αδιάβλητοι τρόποι για να διεξαχθεί σωστά μια σφυγμομέτρηση και ότι υπάρχουν και εδώ ειδικοί οργανισμοί που διαθέτουν άριστα καταρτισμένα επιτελεία ικανά για να διεξαγάγουν κατά τρόπο επιστημονικά άρτιο και αδιάβλητο μια σφυγμομέτρηση.»

Και καταλήγει: «Προσωπικά είμαι αντίθετος με πολλές από τις απαντήσεις που δίνει ο λαός σε αρκετά από τα ερωτήματα που του ετέθησαν κατά τη διεξαγωγή της δευτέρας αυτής σφυγμομετρήσεως που έγινε για λογαριασμό της Ελευθεροτυπίας. Αλλά επειδή έχω πεισθεί ότι η σφυγμομέτρηση έγινε κατά επιστημονικό και αδιάβλητο τρόπο, ανταποκρίνομαι με προθυμία στην εντολή που μου ανέθεσε η εφημερίδα να παρουσιάσω τα αποτελέσματα αυτής της σφυγμομετρήσεως». Ο δε ρόλος του παρουσιαστού έγκειται όχι στο να σχολιάζει, αλλά σε μερικές μόνο περιπτώσεις να δίνει εξηγήσεις, προκειμένου να καταλάβουν το αποτέλεσμα οι αναγνώστες.

Ερωτήσεις:

-Ιεράρχηση σύγχρονων προβλημάτων και κατάταξη με τη σειρά ανάλογα με σπουδαιότητα. (Παρατίθενται δύο πίνακες πρώτης και δεύτερης διαλογής.)

-Τι πρέπει να γίνει για αντιμετώπιση τους; Ποιο κόμμα πιο κατάλληλο για να τα λύσει;

Λίγα λόγια για τα αποτελέσματα: Πρώτο πρόβλημα θεωρείται το οικονομικό, ενώ καλύτερο κόμμα για να το αντιμετωπίσει ψηφίζεται η ΝΔ.

 

Ελευθεροτυπία, 27 Απριλίου 1976 Όχι στο ΝΑΤΟ λένε οι Αθηναίοι

28/4/’76 Να ζουν ή να μη ζουν οι ειδεχθείς δολοφόνοι; για τη θανατική ποινή

29/4/’76 Τι εισόδημα απαιτεί μια ανεκτή ζωή στην Αθήνα;

Επιστημονική σφυγμομέτρηση που ενήργησε για λογαριασμό της Ελευθεροτυπίας το δεύτερο δεκαπενθήμερο του Μαρτίου το ΙΕΕ στην περιοχή μείζονος πρωτευούσης. Την πρώτη αναλύει ο Γιώργος Βότσης, τη δεύτερη και τρίτη ο Ν.Δεληπέτρος. (ως συνέχεια της προηγούμενης). Μεθοδολογία δεν αναφέρεται.

 

___________

1 Βλ. Κεφάλαιο δεύτερο παρούσης εργασίας, για την ιστορία των δημοσκοπήσεων.

2 Ελευθεροτυπία, 3/3/77

3 Στο φύλλο της 4ης/3/76

4 Στο φύλλο της 6/3/77

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top