Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Ο… Τραμπισμός πριν από 81 χρόνια
18/01/2017, 11:17 πμ

Ο… Τραμπισμός πριν από 81 χρόνια

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος //

 

den-ginontai«Δεν γίνονται αυτά εδώ» του Σίνκλερ Λιούις, μτφ: Νίκος Α. Μάντης, σελ. 528, Εκδ. Καστανιώτης

 

Τα απορρίμματα της Ιστορίας: εμείς, σήμερα, δεν έχουμε την ευελιξία της αναρώτησης, του στοχασμού ή της πιθανολόγησης, όπως είχε ο Σίνκλερ Λιούις όταν έγραφε, πριν από 81 χρόνια, το μυθιστόρημά «Αυτά δεν γίνονται εδώ».

Πλέον, είναι ευκρινές: «αυτά» μπορούν να γίνουν παντού. Ακόμη και στην Μέκκα της Δημοκρατίας, τις ΗΠΑ. Η ανάρρηση του Ντόναλντ Τραμπ στον ανώτατο θώκο της χώρας, εν χορδαίς και οργάνω, τη στιγμή που ουδείς περίμενε πως θα συμβεί κάτι τέτοιο, δηλοί με τρόπο σκληρό ότι όλα μπορούν να συμβούν. Ακόμη και να γίνει ηγέτης της υπερδύναμης ένας λαοπλάνος, χοντρόπετσος, μισάνθρωπος και ημιμαθής πολιτικός «επιβήτορας».

Ήταν προφητικός ο Λιούις; Η πρόθεσή του δεν ήταν να γράψει ένα κλασικό «what’s if». Κοινώς: να περπατήσει ασκόπως σε μια εκδοχή της αμερικανικής πολιτικής, από αυτές που, λογικά, δεν θα κατέγραψε η επίσημη Ιστορία της χώρας. Θα πρέπει να δούμε το ιστορικό πλαίσιο μέσα στο οποίο κινήθηκε ο Λιούις για να φτάσει στο σημείο να γράψει αυτή την ημι-σατυρική πραγματεία, η οποία, καθ’ οδόν, εξελίσσεται σε οδυνηρή δυστοπία. Βρισκόμαστε στα χρόνια του Μεσοπόλεμου. Οι ΗΠΑ έχουν περάσει από τη στενωπό του Μεγάλου Κραχ, Το περιβόητο New Deal του Ρούσβελτ ενέγραψε πολλές οπτιμιστικές υποθήκες τις οποίες, όμως, δεν κατάφερε να πραγματώσει. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να δημιουργηθεί ένα νέο κύμα νεόπτωχων που δημιουργούσαν ουρές στο δρόμο για ένα πιάτο φαγητό, ενώ η βιομηχανική παραγωγή της χώρας άρχισε να παίρνει την κατιούσα. Μέσα σε αυτή την άκρως δεσμευτική συνθήκη, αναδύθηκαν στο εσωτερικό αρκετές οξείες φωνές που με όπλο τον άκρατο λαϊκισμό προσπάθησαν να ωθήσουν τα πράγματα σε μια καταστροφική ριζοσπαστικοποίηση. Την ίδια στιγμή στην Ευρώπη, ο εθνικισμός, ο φασισμός και τα τύμπανα του πολέμου ηχούσαν ξανά, με τον Χίτλερ, τον Μουσολίνι και τον Φράνκο να ηγούνται την φαιής επίθεσης.

Ο Λιούις, στο πρόσωπο του γερουσιαστή του Βέρμοντ, τον Μπαζ Γουίντριπ, σκιαγράφησε με έντονο τρόπο το κακό που ερχόταν. Το 1936, ο λαοπλάνος Γουίντριπ, ένας άξεστος πολιτικός που μιλούσε χωρίς να λέει τίποτα και έταζε στο πόπολο την επιστροφή της αμερικανικής υπερηφάνειας και την αναδιανομή του πλούτου, κερδίζει με κάτω τα χέρια τις εκλογές για την Προεδρία των ΗΠΑ. Υποβοηθούμενος από τον σκιώδη Σάρασον, συγγράφει το δικό του μανιφέστο «Ώρα Μηδέν» (το αντίστοιχο του «Ο Αγών μου») και θέτει τις βασικές κατευθύνσεις της πολιτικής του προκαλώντας ρίγη ενθουσιασμού στους λογής κατατρεγμένους. Ελάχιστοι είναι εκείνοι που δεν ακούν τις Σειρήνες. Ένας εξ αυτών είναι ο γηραιός δημοσιογράφος –και σεπτή φυσιογνωμία της τοπικής κοινωνίας του Φορτ Μπιούλα- Ντορέμους Τζέσαπ. Ο εκλεπτυσμένος φιλελεύθερος, καλλιεργημένος, δημοκράτης και αριστοκρατικά ελιτιστής, γράφει πύρινα άρθρα κατά του Γουίντριπ προειδοποιώντας τους συμπολίτες του ότι θα έρθουν τα χειρότερα αν τυχόν συμβεί το απευκταίο. Κι όμως, ακόμη κι αυτός δεν μπορούσε να προδικάσει τις σεισμικές δονήσεις που θα χτυπούσαν τη χώρα του. Η νίκη του Γουίντριπ μετατράπηκε σε όπλο επιβολής. Αυτομάτως επιβλήθηκε στρατιωτικός νόμος στη χώρα και ξεκίνησε ένα πογκρόμ εναντίον των αντιφρουνούντων, των μαύρων, των Εβραίων και όσων ο Γουίντριπ και η δράκα του θεωρούσαν εχθρούς της χώρας. Αίφνης, η ενδοχώρα γέμισε στρατόπεδα συγκέντρωσης, ο πρόεδρος των ΗΠΑ μετονομάστηκε σε «Αρχηγός», περιβλήθηκε τη λεοντή ενός δικτάτορα, περιστοιχίστηκε από μια επίλεκτη ομάδα (τους Minute Men) που μετεξελίχθηκε σε δολοφονική μηχανή (τους Κόρπο) που φέρνει στο μυαλό τα SS, ίδρυσε το Κορπορατικό Κόμμα (επίσης, κάτι αντίστοιχο με το Εθνοσοσιαλιστικό κόμμα του Χίτλερ) και επέβαλλε τον σιδερένιο νόμο του αυταρχισμού. Οι βασικοί θεσμοί ενός δημοκρατικού κράτους καταπατούνται, τα Πανεπιστήμια γίνονται εκτροφεία στρατιωτών, τα «επικίνδυνα» βιβλία ρίχνονται στην πυρά, ο φόβος είναι σαν βαρύ σύννεφο πάνω από χώρα. Οι βασανισμοί, οι εξανδραποδισμοί, ακόμη και οι εν ψυχρώ δολοφονίες βρίσκονται στην ημερήσια διάταξη.

 

Sinclair Lewis

Sinclair Lewis

 

Ο Τζέσαπ φυλακίζεται, βασανίζεσαι, βλέπει την οικογένειά του να διαλύεται και τη χώρα του να πέφτει σε μια μαύρη σκιά. Αρκετός κόσμος μεταναστεύει στον Καναδά ή ακόμη και στην Ευρώπη για να γλυτώσει τις διώξεις και το θάνατο και από εκεί προετοιμάζουν στη Νέα Αντίσταση. Στις τάξεις αυτής θα ενταχθεί και ο Τζέσαπ. Θα καταφέρει να δραπετεύσει, αφού πρώτα έχει κατανοήσει ότι ούτε και η κομμουνιστική λύση είναι ικανή να επαναφέρει τη δημοκρατική τάξη στη χώρα του. Ο Τζέσαπ, το ανάλογο του μετριοπαθούς δημοκράτη διανοούμενου, όχι μόνο δεν μένει άπραγος, αλλά μπαίνει στη φωτιά με σκοπό να ξαναφέρει το φως της Δημοκρατίας στη χώρα του. Φευ, τα πράγματα παίρνουν δραματική τροπή. Ο μυστικοσύμβουλος Σάρασον, ως άλλος Βρούτος, καθαιρεί τον Γουίντριπ, επιβάλλει πιο σκληρή δικτατορία, αλλά θα πληρώσει κι αυτός το τίμημα όταν θα εξαφανιστεί από μια δεύτερη, ακόμη πιο σκληρή, δικτατορία. Οι ΗΠΑ είναι πλέον έτοιμες να αποβιβαστούν στο Μεξικό και να ξεκινήσουν πόλεμο με τις γύρω χώρες με σκοπό να τις καταλάβουν με τη δύναμη των όπλων. Η Γερμανία επιχαίρει και ο δημοκρατικός κόσμος ορρωδεί.

Μπορούν, λοιπόν, να συμβούν όλα αυτά στις ΗΠΑ; Οι κεντρικοί ήρωες του μυθιστορήματος, φυσικά και ο Τζέσαπ, επιμόνως λένε πως δεν μπορούν να συμβούν. Βαυκαλίστηκαν; Αποκοιμήθηκαν; Θεώρησαν τα πάντα ως δεδομένα; Ο Τζέσαπ παραδέχεται πως ο Γουίντριπ βρήκε τις πόρτες ανοιχτές διότι η ίδια η κοινωνία τις άφησε ξεκλείδωτες. Κάπως έτσι μπαίνουν στην πόλη οι εχθροί.

Δυστυχώς, το βιβλίο είναι πιο σύγχρονο από ποτέ. Με τα εθνικιστικά κινήματα σε όλο τον κόσμο να κερδίζουν… μέτρα, οπαδούς και οφίτσια και με τον λαϊκιστή Τραμπ να είναι πρόεδρος των ΗΠΑ, η χειρότερη εκδοχή των πραγμάτων δεν περιορίζεται στη σφαίρα της πιθανολόγησης ή της μυθοπλασίας. Είναι εδώ, πιο κοντινή παρά ποτέ. Ο νομπελίστας Λιούς έγραψε ένα βιβλίο βαθειάς πολιτικής προβληματικής. Ο επικαιρικός του χαρακτήρας δείχνει πόσο δίκιο είχε ο Σπένγκλερ όταν, με τη σειρά του, έγγραφε το εμβληματικό έργο «Η Παρακμή της Δύσης». Τούτη τη στιγμή βρισκόμαστε στο βαθύ σκοτάδι της παρακμής. Αλήθεια, αν οι σημερινοί αμερικανοί ψηφοφόροι είχαν διαβάσει το μυθιστόρημα του Λιούις θα ψήφιζαν και πάλι τον οργίλο Τραμπ; Ή, μήπως, τα μυθιστορήματα (όπως και η ποίηση) δεν μπορούν να ανατρέψουν καθεστώτα; Φαίνεται πως ναι. Η πολύ καλή μετάφραση ανήκει στον Νίκο Α. Μάντη.

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: , ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top