Fractal

Πόσο δημοκρατική είναι η Ελλάδα;

Γράφουν ο Νίκος Κυριαζής *  και ο Εμμανουήλ-Μάριος Λ. Οικονόμου // **

 

αρχείο λήψης (1)

 

Το πόσο δημοκρατική είναι μια χώρα εξαρτάται όχι μόνο από το αν γίνονται σε τακτά χρονικά διαστήματα ελεύθερες εκλογές, αλλά και από πολλά άλλα κριτήρια, όπως τις βασικές αρχές της ισονομίας, ισοκρατείας (όλα τα πολιτικά αξιώματα ανοιχτά σε όλους τους πολίτες κάτω από τους ίδιους όρους), ισηγορίας (διαχωρισμού των εξουσιών και προστασίας ατομικών και περιουσιακών δικαιωμάτων). Πόσο δημοκρατική είναι η Ελλάδα, η μοναδική χώρα που έχει καταργήσει στο σύνταγμα της(!) την ισονομία των πολιτών με το διαβόητο άρθρο περί ευθύνης υπουργών που είναι μια “εφαρμογή” στην συνταγματική πρακτική της ρήσης του Orwell στην Φάρμα των Ζώων, “είμαστε όλοι ίσοι αλλά μερικοί πιο ίσοι από τους άλλους”, στην ελληνική περίπτωση, οι υπουργοί πιο ίσοι από τους άλλους πολίτες. Πόσο ισχύει η αρχή της ισονομίας, όταν ο κ. Στουρνάρας ως διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδας (ΤτΕ) ζήτησε να εξαιρεθεί η ΤτΕ από την πληρωμή του ΕΝΦΙΑ για τα ακίνητα της, (στηριζόμενος σε νόμο του 1927!) φόρου που οι ίδιος ως υπουργός καθιέρωσε για όλους τους άλλους ιδιοκτήτες;

Ως προς την ισοκρατεία, η Ελλάδα υστερεί ξανά, πχ., γιατί η θέση του Προέδρου της Δημοκρατίας δεν είναι ανοιχτή για κάθε πολίτη, εφόσον για αυτή, με τα τώρα ισχύοντα προτείνονται πρόσωπα επιλογής των κομμάτων. Επίσης, ο διοικητής της ΤτΕ (και της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζα; (ΕΚΤ), καθώς και το διοικητικό της συμβούλιο) δεν εκλέγονται, αλλά αποτελούν κυβερνητική επιλογή). Αντίθετα, στις αρχαίες δημοκρατίες, ο “πρόεδρος”, o επώνυμος άρχων στην Αθήνα, εκλέγονταν με κλήρωση μεταξύ όλων των πολιτών. Ο ταμίας επί τν θεωρικών, ο “υπουργός οικονομικών” της αρχαίας Αθήνας, επειδή η θέση απαιτούσε “ειδικές γνώσεις” εκλέγονταν με κανονική ψηφοφορία και όχι με κλήρωση.

Η ισηγορία ήταν για τις αρχαίες δημοκρατίες ο πυλώνας της λειτουργίας τους, όπως φαίνεται και από τα υπέροχα λόγια στην αρχή κάθε συνέλευσης της εκκλησίας του δήμου: τίς ἀγορεύειν βούλεται; Με βάση την ισηγορία, κάθε πολίτης είχε το δικαίωμα να προτείνει μέτρα πολιτικής για κάθε θέμα, που μετά έρχονταν σε ψηφοφορία και αν συγκέντρωναν πλειοψηφία, είχαν ισχύ νόμων.

Στη σημερινή εποχή, η ισηγορία έχει την μορφή πρωτοβουλίας πολιτών που συγκεντρώνουν υπογραφές για την εισαγωγή δημοψηφίσματος για το συγκεκριμένο θέμα. Αν συγκεντρωθεί ένα ελάχιστο όριο υπογραφών (συνήθως 8-10% όσων ψήφισαν στο ίδιο επίπεδο, πχ., μια πόλη στις προηγούμενες δημοτικές εκλογές) τότε διενεργείται υποχρεωτικά δημοψήφισμα με δεσμευτικό χαρακτήρα. Πρόκειται δηλαδή για δημοψήφισμα από την βάση. Όλο και περισσότερες χώρες, από τις ΗΠΑ, Ουρουγουάη, Σιγκαπούρη, Γερμανία, Αυστρία, και φυσικά την πιο δημοκρατική χώρα της Ευρώπης, την Ελβετία, χρησιμοποιούν τον θεσμό της πρωτοβουλίας, που είναι η μορφή της άμεσης δημοκρατίας στην σημερινή εποχή. Για παράδειγμα, τον Δεκέμβριο του 2014 πχ., οι κάτοικοι της Βιέννης αποφάσισαν με δημοψήφισμα να μετατραπεί ένας από τους κεντρικούς δρόμους σε πεζοδρόμο.

Στην Ελλάδα, όπου γεννήθηκε η άμεση, στην σημερινή εποχή δεν περιβλέπεται κάποιο δημοψήφισμα για το επόμενο διάστημα. Δημοψηφίσματα (με εξαίρεση από το 1975 για το πολιτειακό ζήτημα) δεν έχουν γίνει, ούτε καν “από κάτω προς τα πάνω” σε αντίθεση, με την γειτονική Ιταλία όπου διενεργήθηκαν περίπου 30 τέτοια δημοψηφίσματα την περίοδο 2000-2010. Ως προς τον διαχωρισμό εξουσιών, στην Ελλάδα, η νομοθετική και εκτελεστική εξουσία αποτελούν συγκοινωνούντα δοχεία, μια και υπουργοί είναι και βουλευτές, και εφόσον τα κυβερνητικά κόμματα ελέγχουν την βουλή. Αντίθετα στις ΗΠΑ η διοίκηση (administration), δηλαδή η κυβέρνηση είναι επιλογή του Προέδρου, οι υπουργοί δεν είναι μέλη των δυο Βουλών, και ο Πρόεδρος μπορεί να μην έχει πλειοψηφία στις δυο βουλές.

Όσο για την δικαστική εξουσία δεδομένου ότι οι προαγωγές των ανώτατων δικαστών αποτελούν κυβερνητικές επιλογές, υπάρχει και εδώ δυνατότητα κυβερνητικής παρέμβασης, αν και το ΣτΕ το τελευταίο διάστημα έχει δείξει αξιοσημείωτα σημάδια ανεξαρτησίας, κρίνοντας αρκετούς κυβερνητικούς νόμους ως αντισυνταγματικούς και αντιδημοκρατικούς.

Τέλος, η προστασία των ατομικών και περιουσιακών δικαιωμάτων, όπου οι επιδόσεις της Ελλάδας την μνημονίων είναι καταστροφικές. Πόσο δημοκρατική είναι μια χώρα που επιβάλλει φορολογική πειρατεία (σύμφωνα με τον χαρακτηρισμό του Σουηδού καθηγητή του Πανεπιστημίου του Λούντ Κ Χ. Λύτκενς, στο “Συνέδριο στη Μνήμη του Α. Καραγιάννη”, που οργανώθηκε από το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας στο Βόλο στις 18-19, Οκτωβρίου του 2013, ο οποίος διευκρίνισε μάλιστα πως η Σουηδία έχει καταργήσει τους φόρους επί της περιουσίας από την δεκαετία του 1990 ως άδικους και αντιαναπτυξιακούς) φορολογώντας ανύπαρκτες αξίες;

Ο ΕΝΦΙΑ επιβάλλεται στις αντικειμενικές αξίες του 2007, όταν σύμφωνα με την ΤτΕ οι τωρινές είναι κατά 40% μικρότερες. Το Νοέμβριο του 2014 το ΣτΕ έκρινε τον ΕΝΦΙΑ αντισυνταγματικό και διέταξε την κυβέρνηση να προσαρμόσει τις αξίες εντός εξαμήνου. Πόσο δημοκρατική τέλος, είναι μια χώρα που επιβάλλει φορολογική τρομοκρατία προς τους πολίτες της, πχ., με την απειλή διακοπής του ρεύματος αν δεν πλήρωναν το τέλος (κρίθηκε αντισυνταγματικό από το ΣτΕ), ποινικών διώξεων, δεσμεύσεων καταθέσεων (κρίθηκε αντισυνταγματικό από το ΣτΕ) κλπ!

Όλα τα διεθνή ινστιτούτα όπως World Economic Forum Indicators- The Global Competitiveness Report 2014 – 2015, Fraser Institute 2014- Economic Freedom of the World, Heritage Foundation-2015 Economic Freedom, Freedom House-Freedom in the World, κατατάσσουν την Ελλάδα ως την λιγότερο δημοκρατική χώρα της ΟΝΕ. Και η δική μας τυπολογία με βάση τα πέντε κριτήρια που παρουσιάζουμε στον ακόλουθο πίνακα το επιβεβαιώνει. Ο μεγαλύτερος όμως εξευτελισμός της δημοκρατίας είναι πως πολλοί από όσους είναι θεσμικά υπεύθυνοι για να υπερασπίζονται την δημοκρατία, βουλευτές, ψηφίζουν αντιδημοκρατικούς νόμους.

Ο πίνακας εμπεριέχει βαθμολογία για τα πέντε σημαντικά κριτήρια δημοκρατικότητας όπως τα ορίσαμε (ισηγορία, ισονομία, ισοκρατεία, διάκριση εξουσιών, προστασία δικαιωμάτων) και κάθε ένα κριτήριο λαμβάνει ένα βαθμό, συνεπώς η άριστη βαθμολογία που μπορούν να συγκεντρώσουν οι 4 περιπτώσεις ελέγχου (Ελλάδα, Ελβετία, ΗΠΑ, Γερμανία) είναι 5. Η Ελλάδα καταλαμβάνει την τελευταία θέση με αυτή την αναγωγή.

 

Κριτήριο

Χώρα

Ισηγορία

(πρωτοβουλίες πολιτών)

Ισονομία

Ισοκρατεία

(εκλέγειν και εκλέγεσθαι)

Διάκριση εξουσιών

Προστασία δικαιωμάτων

Βαθμός

Ελλάδα

Όχι (0)

Μερική (0.5)

Μερική (0.5)

Περιορισμένη (0.5)

Περιορισμένα (0.5)

2

Ελβετία

Ναι (1.0)

Ναι (1.0)

Ναι (1.0)

Πλήρης (1.0)

Πλήρης (1.0)

5

ΗΠΑ

Μερική (0.5)

Ναι (1.0)

Ναι (1.0)

Σχεδόν πλήρης (0.8)

Πλήρης (1.0)

4.3

Γερμανία

Περιορισμένη (0,3)

Ναι (1.0)

Μερική (0.7)

Μερική (0.5)

Πλήρης (1.0)

3.15

 

Η νέα κυβέρνηση έχει την ευθύνη να κάνει την Ελλάδα πιο δημοκρατική. Και το πιο σημαντικό βήμα είναι, κατά την επόμενη αναθεώρηση του συντάγματος, να προβλευθεί η δυνατότητα πρωτοβουλιών πολιτών για δημοψηφίσματα, να εισαχθούν δηλαδή και στην Ελλάδα στοιχεία ‘άμεσης δημοκρατίας, όπως στις πιο προοδευτικές χώρες που το έχουν κάνει εδώ και δεκαετίες

 

* Ο Νίκος Κυριαζής, Καθηγητής, Πρόεδρος Τμήματος Οικονομικών Επιστημών

**  Ο Εμμανουήλ-Μάριος Λ. Οικονόμου, Διδάκτωρ Οικονομικών Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, Τμήμα Οικονομικών Επιστημών

 

Ετικέτες:
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top