Fractal

Μια χώρα και μια ζωή σαν βάλτος

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος //

Στην άκρη του γκρεμού – Ραφαέλ Τσίρμπες (εκδ. Κέδρος)

 

ΤσιρμπεςΈνας βάλτος και τριγύρω άνθρωποι που ζουν σε μια πόλη που βυθίζεται και η πόλη είναι σε μια χώρα που σιωπά μέσα στη δίνη της κρίσης και όλους τους παρασέρνει αυτός ο βούρκος, το πηγμένο νερό με τις ακαθαρσίες, τα απόβλητα, τα σκουπίδια, το καθημερινό ρήμαγμα. Ο Ραφαέλ Τσίρμπες  γράφει για τους απλούς ανθρώπους της Ισπανίας που βίωσαν τα επίχειρα της οικονομικής κατάρρευσης, με έναν τρόπο απόλυτα ξεκάθαρο. Δεν εξυψώνει τη μοίρα τους, δεν ωραιοποιεί τις αφαιρέσεις τους, δεν ντύνει την κτηνωδία με την πολιτική επίφαση της εποχής, δεν ψάχνει λύσεις και διεξόδους. Τίποτα από όλα αυτά δεν υπάρχουν στην πραγματικότητα: μόνο αυτή η άκρη του γκρεμού που όλους θα τους καταπιεί. Ο βάλτος που εξανθρωπίζεται που γίνεται ένα με τις ζωές τους.

Ακυρωμένα όνειρα, ενοχές που παραχώθηκαν για χρόνια κάτω από στρώματα δέρματος και ψευδών, απατεωνιές που έβρισκαν εύκολο καθαρμό, θύελλες ιλαροτήτων που τις παράσερνε η πρότερη ευζωία, κακόβουλοι πόθοι που έβρισκαν δίοδο μέσω του εύκολου χρήματος και πάντα αυτή η αδήριτη\ψευδεπίγραφη\παραλογισμένη ανάγκη για χρήμα – περισσότερο χρήμα και δύναμη και μια έκρηξη δίβουλης χαράς. Γι’ αυτά γράφει ο Τσίρμπες. Για τους ανθρώπους που πέφτουν σαν χάρτινοι πύργοι, για τις ζωές τους που άλλο δεν έχουν να δώσουν παρά μόνο τη φθορά τους, για μια χώρα που δεν πεθαίνει, αλλά έχει καταληφθεί από μια νεκρική έκφραση.

Ο Εστεμπάν είναι η κεντρική φιγούρα τούτου του πολύεδρου μυθιστορήματος. Ένας οποιοσδήποτε Εστεμπάν. Ένας άνθρωπος που θα μπορούσε να είναι Ισπανός, Έλληνας, Πορτογάλος, ή Ιταλός. Ένας άνθρωπος της διπλανής πόρτας με το αναγκαίο φορτίο ενοχών, ανεκπλήρωτων παθών – με τα λάθη και τις δολιότητές του. Ο καθένας μας άλλωστε κουβαλάει το δικό του φορτίο. Ο καθένας περιελίσσεται στους δαιδάλους που η ζωή του έχει σχηματίσει.

Ο Εστεμπάν είναι ένας ξυλουργός – όχι ένας τεχνίτης, δεν επαίρεται για τη μαστοριά του. Δεν ακολούθησε αυτή η δουλειά  για να διασώσει την οικογενειακή παράδοση (παππούς και πατέρας, ομοίως, ήταν ξυλουργοί), αλλά διότι δεν είδε κανένα όνειρό του να πηγαίνει καλά. Εντέλει, δεν διασώθηκε. Η επιχείρησή του, υπό το βάρος της κρίσης, κατέβασε ρολά. Απέλυσε τους εργαζόμενους του, θάφτηκε κάτω από ένα κύμα χρεών με μια ανημποριά βασανισμένη από το αναπόδραστο κύλισμά στο παρελθόν του. Τι πήγε λάθος; Τι δεν μετρήθηκε σωστά; Πώς και μια σειρά από απογοητεύσεις τον ανάγκασαν να μείνει στην ταπεινή Όλμπα – ένα χωριό της Ισπανίας με τον σιωπηλό βάλτο της να περιζώνει, καθώς μέσα της κρύβει μυστικά, πτώματα, σκουπίδια και μια οριστικότητα θανάτου. Είδε τη γυναίκα του να τον εγκαταλείπει για τα θέλγητρα και τα πλούτη του φίλου του που και αυτός κατάγεται από μια οικογένεια που έφτιαξε πλούτη κατά τη διάρκεια της δικτατορίας του Φράνκο. Είδε τη ζωή του να γίνεται ρημαδιό και το κλείσιμο της επιχείρησής του ήταν μόλις η άκρη του παγόβουνου. Από κάτω θάλλει ένας πλήρης, παγωμένος όγκος – η ζωή του. Πιεσμένος από τον αυταρχικό πατέρα του (άλλη μια ματαιωμένη φύση) απέτυχε να γίνει γλύπτης και έτσι και ξέμεινε στο ξυλουργείο της οικογένειας. Και όταν προσπάθησε να ανοίξει λίγο τα φτερά του, υποθηκεύοντας τα πάντα για μια συνεργασία με ένα από τα τοπικά γεράκια, βρέθηκε στο κενό. Η κρίση τον χτύπησε καίρια. Πριν, όμως, συμβούν όλα αυτά, είχαν προηγηθεί πάμπολλα επεισόδια μιας ζωής δίχως ειρήνη με τον εαυτό της – μια πλημμυρίδα απογοητεύσεων και καταπιεσμένων ελλείψεων.

 

Τσιρμπες1

 

Ο Εστεμπάν, λίγο πριν έρθει το φυσικό τέλος του, ζει με τον πατέρα του που είναι πλέον σαν φυτό, δέχεται με ευχαρίστηση -και με μια κρυφή πατρική θωπεία – την παρουσία μιας νεαρής Κολομβιανής να τον βοηθάει (άλλη μια τραγική φιγούρα). Μαθαίνει να δέχεται τον κάματο του κάθε μέρα με μια μοιρολατρία που αποτελειώνει: μεταξύ πληρωμένου έρωτα, πιοτού και ανούσιων συζητήσεων στο μπαρ του χωριού, παρέα με πρόσωπα που στην πραγματικότητα απεχθάνεται, αλλά αποδέχεται. Δέχεται να συνομιλεί ακόμη και με τον άνδρα που του πήρε τη γυναίκα – τον πετυχημένο Φρανσίσκο που όμως κι αυτός δεν γλυτώνει από το τέναγος μιας ζωής δίχως πραγματική χάρη.

Το μυθιστόρημα είναι γραμμένο με την οπτική ενός καλειδοσκόποιου: μιλάει ο Εστεμπάν, μιλούν οι άνθρωποι που αναγκάστηκε να απολύσει, ένας εξ αυτών, ο Αχμέτ, βρίσκει μια ημέρα ένα πτώμα στο βάλτο, μιλάει η νεκρή πρώην γυναίκα του, μιλούν αυτοί που δεν υπάρχουν πλέον, ομοίως με αυτούς που συνεχίζουν να αναπνέουν: όλοι, όμως, είναι στην πραγματικότητα χαμένοι από χέρι. Είναι ένα μυθιστόρημα για την κρίση, αλλά για την πιο βαθιά ουσία της που δεν είναι οικονομική, αλλά οντολογική. Είναι μια κρίση του αξιακού συστήματος, της ανθρώπινης οντότητας, της ζωής που απλώθηκε σε πράγματα που δεν της άξιζαν και δεν της έπρεπαν. Ο Τσίρμπες για το συγκεκριμένο βιβλίο έλαβε το 2013 το Εθνικό Βραβείο Λογοτεχνίας στην Ισπανία και όχι άδικα. Γράφει όπως ο Φώκνερ και ο Φουέντε και ο Γιόσα στις καλύτερες στιγμές τους. Είναι ένα μυθιστόρημα με το οποίο η ευρωπαϊκή λογοτεχνία αποδεικνύει πως είναι μια ζώσα φωνή εν μέσω (οικονομικού) σκότους.

Η άριστη μετάφραση ανήκει στη Βασιλική Κνήτου.

 

 

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top