Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Δι’ εσόπτρου εν αινίγματι: Τα σχεδόν αόρατα σύνορα της ύπαρξης και οι καθοριστικοί αδιαπέραστοι κοινωνικοί νόμοι
22/04/2015, 5:25 μμ

Δι’ εσόπτρου εν αινίγματι: Τα σχεδόν αόρατα σύνορα της ύπαρξης και οι καθοριστικοί αδιαπέραστοι κοινωνικοί νόμοι

Διπλή ανάγνωση από την Ελένη Γκίκα και την Κατερίνα Μαλακατέ //

 

«Οι νόμοι των συνόρων» του Χαβιέρ Θέρκας. Μετάφραση: Γεωργία Ζακοπούλου. Εκδ. «Πατάκη», σελ. 522

oi_nonoi_ton_sinoron

Γράφει η Ελένη Γκίκα //

 

«Και ποια ήταν η απάντηση; Άφησα να περάσουν ακόμη δυο δευτερόλεπτα και είπε ότι η απάντηση ήταν πως δεν υπήρχε απάντηση. Ότι δεν ήξερε ποια ήταν η απάντηση. Ότι δεν είχε ιδέα. Ότι ποτέ δεν είχε ξαναφήσει να του ξεφύγει επίτηδες ένας ένοχος και ότι στην αρχή είχε μετανιώσει που το είχε κάνει, ώσπου κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ίσως να το είχε κάνει για λάθος λόγους. Εδώ φάνηκε να σκέφτεται για λίγο και πρόσθεσε: Ήταν το καλύτερο πράγμα που έκανα στη ζωή μου».

Η παραβατικότητα, ο εκφοβισμός, οι συμμορίες εφήβων αλλά και τα αόρατα κοινωνικά σύνορα, τα κατάλοιπα του φρανκικού καθεστώτος, το αντιφατικό πρόσωπο της αγάπης, η προδοσία και τα καθημερινά άλυτα αινίγματα, το επισφαλές του κινήτρου και το ταξικό «ασφαλές» αποτελούν τα βασικά ερωτηματικά ενός βιβλίου πολυδιάστατου. Ακόμα και αφηγηματικά.

Η ιστορία διαδραματίζεται το καλοκαίρι του 1978, δυο έφηβοι συναντούνται τυχαία κουβαλώντας ο καθένας τον κόσμο του, σε ένα κοινό σύμπαν το οποίο ουσιαστικά χωρίζουν δυο- τρεις αυλές, από τη μια ο μικροαστικός μικρόκοσμος κι απ’ την άλλη, οι άστεγοι, οι αλήτες και οι παράγκες. Ο Ιγνάθιο Κάνιας, ο γυαλάκιας, θύμα εκφοβισμού στο σχολείο του από μια ομάδα της οποίας ηγείται ο γιος του αφεντικού του μπαμπά του, γνωρίζει τυχαία τον Γαλανομάτη και την Τεριέ. Η Τεριέ θα υπάρξει ο πρώτος του έρωτας. Καθοριστικός και κρυφός. Ο Γαλανομάτης, οι πρώτες κλοπές του, η πρώτη του ένταξη, η προσωπική επανάσταση. Τα γεγονότα τα ξαναζούμε μέσα από τον συγγραφέα της ιστορίας του Γαλανομάτη, τριάντα χρόνια μετά. Ο Ιγνάθιο Κάνιας έχει επιστρέψει στην «τάξη» του, δικηγόρος και τακτοποιημένος πια. Ο Γαλανομάτης, ένας ζωντανός θρύλος μεταφέρεται από φυλακή σε φυλακή. Η Τεριέ θ’ αναλάβει και πάλι να είναι ο συνδετικός κρίκος. Ο Ιγνάθιο για το χατίρι της θ’ αναλάβει την υπεράσπισή του Γαλανομάτη, επιστρέφοντας. Κάποια κομμάτια της ιστο
ρίας θα παραμείνουν αόρατα. Όπως δεν θα καταλάβει ποτέ και ο αστυνομικός που έκανε τα στραβά μάτια όσον αφορά την παραβατικότητα του Ιγνάθιο, όπως δεν θα κατορθώσει να μάθει αν αγαπήθηκε ο Ιγνάθιο από την Τεριέ τελικά, όπως δεν θα κατακτήσουμε ποτέ το σύνολο της αλήθειας επειδή σε κάθε μας βήμα γινόμαστε άλλοι. Ακόμα και σαν αναγνώστες της ίδιας μας της ζωής. Ταυτοχρόνως το υποκείμενο που θυμάται αλλά και το αντικείμενο της αφήγησης.

«τα βιβλία είναι σαν καθρέφτες, και τα βιβλία δεν τα διαβάζουμε εμείς αλλά εκείνα εμάς». Η αφηγηματική δομή του μυθιστορήματος είναι καθρέφτης. «Δι’ εσόπτρου εν αινίγματι» και μέσα από την αποσπασματική όραση των πρωταγωνιστών και του αστυνομικού, ο επίδοξος συγγραφέας σκιαγραφεί και το πορτρέτο μιας εποχής, εκτός απ’ αυτό του γαλανομάτη και του Ιγνάθιο.

«Κατάλαβα επίσης ότι η μεγάλη παρεξήγηση της ζωής μου ήταν ότι δεν υπήρχε καμία παρεξήγηση».

Μια αλυσίδα από συμπτώσεις και από ανεξήγητες επιλογές συνθέτουν τρεις ζωές που ενώθηκαν στα πολύ νιάτα τους και ένωσαν σχεδόν τους πάντες στο τέλος:

«Ήταν μια πομπή από τις πιο ετερόκλητες: Έβλεπες βιζόν γούνες δίπλα σε κουρέλια, ποδήλατα δίπλα σε Μερσεντές, γέρους δίπλα σε παιδιά, στενούς συγγενείς δίπλα σε δημοσιογράφους, εγκληματίες δίπλα σε αστυνομικούς. Τσιγγάνους δίπλα σε μπαλαμούς, ανθρώπους της γειτονιάς, ανθρώπους της πόλης, ανθρώπους από άλλες πόλεις».

Η κηδεία του Γαλανομάτη θα είναι ένα επί πλέον σύνορο (ως εξαίρεση και ως κατάργηση) για μια ακόμα φορά. Στη συνέχεια ο καθένας στη δική του πλευρά με ό,τι επιτρέπει η εποχή και η τάξη του, οι επιλογές και η «τόσο όσο» ζωή του:

«Δεν ήξερα, ποιος έλεγε την αλήθεια, η Τέρε ή ο αρχιφύλακας Κουένκα. Και, μιας και δεν το ήξερα, δεν μπορούσα επίσης να ξέρω αν η Τέρε με είχε αγαπήσει ή όχι, αν η αγάπη της για μένα ήταν απλώς περιστασιακή και υπό όρους, ενώ για τον Γαλανομάτη παντοτινή και άνευ όρων».

Κάποια πράγματα, έτσι για το σασπένς και επειδή όλα είναι «έτσι όπως νομίζετε» και επιδέχονται κι άλλης ανάγνωσης, θα παραμείνουν για πάντα αθέατα. Μόνο οι νόμοι επιμένουν σαφείς και ευκαιρίες, φυσικά, και δεν δίνονται στον καθένα.

Ένα μυθιστόρημα που ξαναθέτει το ερώτημα για τις υποθηκευμένες ζωές και τα όρια, τελικά, της ζωής, της ελευθερίας και του έρωτα. Της Λογοτεχνίας, εν τέλει. Στα οποία ενδέχεται και να συνυπάρχουν τα σχεδόν αόρατα σύνορα της ύπαρξης και οι καθοριστικοί αδιαπέραστοι κοινωνικοί νόμοι.

 

cercasΓράφει η Κατερίνα Μαλακατέ //

 

Ο Χαβιέρ Θέρκας, γνωστός από τον «Ένοικο» και τους «Στρατιώτες της Σαλαμίνας», γράφει με τους «Nόμους των συνόρων» ένα εντυπωσιακό μυθιστόρημα, ένα βιβλίο που αξίζει να διαβαστεί και τον καθιερώνει πια, στην δική μου τουλάχιστον συνείδηση, ανάμεσα στους μεγάλους.

Το μυθιστόρημα παρακολουθεί την ζωή του Ιγνάθιο Κάνιας, ενός πετυχημένου ποινικολόγου στην Χερόνα, που στα δεκαέξι του έμπλεξε με μια συμμορία υψηλής παραβατικότητας, γλίτωσε σχεδόν από θαύμα την σύλληψη και κατάφερε να φτιάξει την ζωή του. Όλο είναι γραμμένο σε μορφή συνέντευξης που παίρνει ένας –άγνωστος μας αφηγητής- από τον ίδιο τον Κάνιας, τον αστυνόμο που εμπλεκόταν στην ιστορία και τον διοικητή της φυλακής της Χερόνα. Η αφήγηση εστιάζει στον αρχηγό της συμμορίας, Γαλανομάτη, ένα δεκεξάχρονο τότε αγόρι, που –αντίθετα με τον Κάνιας- μπήκε φυλακή- έγινε ένας ζωντανός θρύλος της με συνεχείς διαμαρτυρίες και αποδράσεις κι όποτε προσπάθησε να βγει, δεν κατάφερε να ζήσει ελεύθερος. Ο ίδιος ο Κάνιας, 20 χρόνια μετά, θα προσπαθήσει να τον «σώσει» αλλά ο Γαλανομάτης δεν μπορεί να αντέξει έξω από τα κάγκελα. Κομβικό ρόλο παίζει και η Τέρε, το κορίτσι που ερωτεύτηκε ο Κάνιας και για αυτήν παρασύρθηκε στην συμμορία, που στάθηκε στον Γαλανομάτη ως το τέλος, που ήταν και δεν ήταν το κορίτσι του.

Πέρα από την χτυπητή αντίθεση ανάμεσα στον Κάνιας και τον Γαλανομάτη- ο Κάνιας ήταν ένα παιδί μεσαίας οικογένειας, που μιλούσε Καταλανικά, οι γονείς του τον βοήθησαν να βγει από αυτή την ιστορία και ο αστυνόμος επέλεξε να «σώσει» και να μην στείλει φυλακή, ενώ ο Γαλανομάτης ένας μισοάστεγος από τα λυόμενα, που μπήκε πρώτη φορά φυλακή στα 7, χωρίς οικογένεια και μέλλον άλλο εκτός από την ιδρυματοποίηση- ο Θέρκας μας μιλάει για ένα σωρό σύνορα. Κάποια υπαρκτά ανάμεσα στις γειτονιές, άλλα περισσότερο άυλα ανάμεσα στις κοινωνικές τάξεις και την μοίρα του καθενός ανάλογα με τον που γεννήθηκε και από ποιόν και κάποια εντελώς μέσα μας, αυτά που διαχωρίζουν τον άνθρωπο από τον διπλανό του και του δίνουν μια ξεχωριστή ταυτότητα.

Γιατί το καλοκαίρι του 78, ένας καλός μαθητής από την Χερόνα, που οι συμμαθητές του κακοποιούσαν συστηματικά, θα γίνει ο Γυαλάκιας, μέλος μιας συμμορίας νεαρών κακοποιοών με βαριά όπλα που κλέβουν ο,τι βρουν, κάνουν ναρκωτικά και ανεξέλεγκτο σεξ; Γιατί η συνοικία του ενός είναι τόσο κοντά με του άλλου, αλλά στην ουσία τους χωρίζει μια άβυσσος; Η διαδικασία της ενηλικίωσης κάτω από την βαριά σκιά της μετα-Φράνκο εποχής (της Μεταπολίτευσης;), τα όρια μεταξύ των ανθρώπων, τα όρια του ανθρώπινου σώματος που πειραματίζεται με το σεξ, τα ναρκωτικά, τον έρωτα. Διότι ο έρωτας τελικά αναδεικνύεται ως κινητήριος δύναμη της ιστορίας, όπλο μαζικής καταστροφής και εξουσίας.

Η στιγμή που ο πατέρας του Κάνιας θα πει στον αστυνόμο πως ο γιος του δεν είναι ακόμα εγκληματίας, αλλά αν τον βάλει στην φυλακή, σε δυο χρόνια θα είναι, κι εκείνος αντί να τον συλλάβει για απόπειρα ένοπλης ληστείας σηκώνεται και φεύγει, είναι ένα από τα δυνατότερα κομμάτια. Τα συνεχή what ifs, η ασάφεια και η αμφισημία των σκηνών, η «διαπλοκή» ανάμεσα στα πρόσωπα, το ποιο είναι το πεπρωμένο του καθενός κι αν μπορεί με μια κίνηση να ξεφύγει, δίνουν στο μυθιστόρημα βάθος και αξία λογοτεχνική, ανεβάζουν την ιστορία αυτή που θα μπορούσε να γίνει δακρύβρεχτη και μελό σε άλλα επίπεδα.

«Οι νόμοι των συνόρων» είναι ένα βιβλίο ρουφηχτό, που δεν σε αφήνει να το αφήσεις, ούτε να το ξεχάσεις. Κι αν δεν κινδύνευα να γίνω γραφική, θα έλεγα πως μιλάμε για ένα από τα καλύτερα βιβλία του καιρού μας.

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: , , ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top