Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Οι αδιόρατες ρωγμές ενός υπόγειου σεισμού
03/09/2015, 10:07 μμ

Οι αδιόρατες ρωγμές ενός υπόγειου σεισμού

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος //

 

kanadas«Καναδάς» του Ρίτσαρντ Φορντ, Εκδ. Πατάκης, σελ. 560

 

Ένα μυθιστόρημα που ξεκινάει με τη φράση-σφήνα: «Θα μιλήσω πρώτα για τη ληστεία που διέπραξαν οι γονείς μας. Στη συνέχεια, για τους φόνους που έγιναν αργότερα», ξεφεύγει από τον κανόνα της καλότροπης συναίνεσης του αναγνώστη προς το συγγραφέα και εισβάλει στην επικράτεια της ευθύβολης ίντριγκας.

Έτσι είναι τα βιβλία του Ρίτσαρντ Φορντ: διαθέτουν την ευθυβολία του απερίσπαστου σκοπευτή. Μπορεί ο «Καναδάς» να έχει αρκετό ουρανό, αλλά, ουσιαστικά, τα τεκταινόμενα στο έδαφος είναι αυτά που ριγούν δίχως να σπάνε. Που λυγίζουν δίχως να κινδυνεύουν να διαλυθούν. Άλλο ένα χαρακτηριστικό του Φορντ: δεν υπάρχουν μεγάλα δράματα, ούτε τραγικοί ήρωες στο όριο της μυθολογίας. Μεγάλοι σεισμοί συναισθημάτων δεν διαπερνούν τις σελίδες των μυθιστορημάτων τους. Πραγματεύεται ιστορίες της καθημερινότητας – πνιγηρές ιστορίες της πνιγηρής καθημερινότητας. Οι ήρωές του είναι άνθρωποι της διπλανής πόρτας: σαν εσένα, σαν εμένα. Το μουσικό περίγραμμα των όσων συμβαίνουν μοιάζει με ένα adagio – ανάμεσα στα κενά που δημιουργούν οι νότες/λέξεις αναπτύσσεται η δυναμική της ιστορίας. Έχοντας θητεύσει σε αυτό που με προσχηματικό τρόπο η αμερικανική κριτική χαρακτήρισε «dirty realism» (βλ. Μπράουν, Γουλφ, Κάρβερ και κάμποσοι άλλοι) πραγματεύεται τα πάντα από το φυσικό ύψος των ανθρώπων. Ούτε υποδορίως, ούτε με υψιπετή διάθεση. Η λιτότητα, η οξυδέρκεια και η αμεσότητα είναι στοιχεία που μπορεί να συναντήσει κανείς στη θαυμαστή τριλογία του (The Sportswriter, Independence Day, The Lay of the Land), στη συλλογή διηγημάτων Rock Springs, αλλά φυσικά και στον «Καναδά». Έχουμε να κάνουμε με ένα συγγραφέα που, ως επί το πλείστον, αναπτύσσει στα πολυσέλιδα βιβλία του έναν πτυχωτό καμβά της αμερικανικής ενδοχώρας. Οι ΗΠΑ όπως είναι πραγματικά και όχι όπως θέλει να καθρεφτίζει τον εαυτό της στον υπόλοιπο κόσμο. Η στιλιστική απόλαυση των μυθιστορημάτων του Φορντ δεν στηρίζεται σε μια λεκτική ενατένιση του υλικού του, ούτε σε μια δομική πυραμίδα συναισθημάτων που προοδευτικά θα οδηγήσει σε μια λυτρωτική «έξοδο». Είναι οι επίπεδες εκτάσεις που καθηλώνουν, η γραμμικότητα των ζωών που συνταράσσει, η ανεκδήλωτη θλίψη που κυριεύει, η ωμή αθωότητα που συναρπάζει. Έχεις την αίσθηση πως στον Φορντ τίποτα ουσιαστικό δεν συμβαίνει στα μυθιστορήματά του. Κι όμως, αυτό ακριβώς είναι το κέρδος. Είναι όπως και στη ζωή: μια αλληλουχία ωρών, ημερών, ετών που μπορεί, τελικά, να μην σημαίνουν τίποτα και τα γεγονότα που την καθόρισαν να μην χρειάζεται να καθίσουν σε ένα θρόνο, αλλά σε μια ταπεινή και «ανώνυμη» καρέκλα.

Ο «Καναδάς» είναι ένα μυθιστόρημα μαθητείας στη ζωή και δριμείας ενηλικίωσης. Είμαστε στο καλοκαίρι του 1960 και γνωρίζουμε την οικογένεια Πάρσονς. Μια, κατά τα λοιπά, «κανονική» οικογένεια των ΗΠΑ που ακολουθεί κατά τα γράμμα την τυπολογία της μέσης οικογένειας: μια παντομίμα ευτυχίας και ευταξίας. Ο γιος της οικογένειας, Ντελ Πάρσονς, συνταξιούχος πλέον, αναλαμβάνει να διηγηθεί την ταραγμένη ιστορία της οικογένειάς του. Για τις ανάγκες της εξιστόρησης επαναφέρει τον εαυτό του στην παιδική ηλικία: μια ανάποδη πορεία που προϋποθέτει την ακρίβεια της σκληρότητας και την πανοραμική οπτική ενός ήρωα που είναι ταυτόχρονα αποστασιοποιημένος, αλλά και μετέχει ενεργά στην κατάσταση. Μαζί με τη δίδυμη αδερφή του, Μπέρνερ, βιώνουν τα επίχειρα της παράλογης απόφασης των γονιών του να ληστέψουν μια τράπεζα για να ξεπληρώσουν ένα χρέος 2.000 δολαρίων. Αποφασίζουν να γίνουν φτενοί… Μπόνυ και Κλάιντ, μόνο που τα αποτελέσματα στέφονται με πλήρη αποτυχία. Οι γονείς τους θα συλληφθούν, θα καταδικαστούν με βαρύτατες ποινές και τελικά θα αποτελέσουν οριστικό παρελθόν για τα παιδιά. Η Μπέρνερ αποφασίζει να εξαφανιστεί για να μην μπει σε αναμορφωτήριο. Ομοίως, ο Ντελ θα καταφύγει στο άγνωστο και αφιλόξενο Καναδά και θα μείνει στο ξενοδοχείου του εκκεντρικού και μυστηριώδους Άρθρουρ Ρέμλινγκερ. Στο πρόσωπο αυτού του επίσης φυγά (ήταν μέλος μιας ακροδεξιάς οργάνωσης), ο Ντελ θα αντικαταστήσει την πατρική φιγούρα που έχασε και θα γνωρίσει έναν κόσμο αλλότροπο και αμφίβολο.

Τι συμβαίνει λοιπόν; Ποιο είναι το κέντρο βάρους του μυθιστορήματος; Μα, όλες αυτές οι μικρές ρωγμές συνειδητοποίησης που δημιουργούν έναν υπόγειο σεισμό. Ο πατέρας του Ντελ είναι ένας παρασημοφορημένος πρώην ιπτάμενος της πολεμικής αεροπορίας με πλήθος ανδραγαθήματα κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο που όμως τα πράγματα δεν του πήγαν όπως τα περίμενε. Η μητέρα του ζει μια εσωτερική ζωή (παράλληλα με την «κανονική»), προέρχεται από ανώτερη κοινωνική τάξη, είναι μορφωμένη (άλλωστε κρατάει στη φυλακή ένα λεπτομερές χρονικό των γεγονότων) και τελικά κόβει μόνη της το νήμα που τη συνδέει με τον έγκλειστο βίο της. Το ζευγάρι ήταν αποτέλεσμα του τυχαίου που αποδείχθηκε λάθος. Ή ενός λάθους που έγινε τυχαία. Ο Ντελ, ένα άθυρμα των γυρισμάτων της ζωής, σε μια κρίσιμη ηλικία, θα κληθεί να σχεδιάζει τον εαυτό του από την αρχή. Το σκάκι, τα διαβάσματα, η γνωριμία με την παράξενη πανίδα του Καναδά, οι αχανείς εκτάσεις, το εξωτερικό περίβλημα ενός κόσμου χαοτικού: όλα τούτα θα συνθέσουν αυτό που έγινε, αυτό που έμελλε να αποτελέσει την ιστορία του.

Ο Φορντ αντιμετωπίζει το υλικό του σαν χέρσο οικόπεδο που το καθαρίζει με επιμέλεια και δίχως περιττές κινήσεις. Η αρτιότητα αυτού του πολυσέλιδου μυθιστορήματος έγκειται στη λιτότητα των μέσων, στο ήρεμο πανόραμα μιας τραγωδίας.

Ευτυχές γεγονός είναι ότι την ελληνική μετάφραση ανέλαβε ο έμπειρος και πολλάκις δοκιμασμένος σε απαιτητικά μυθιστορήματα, Θωμάς Σκάσσης. Έτσι, δεν χάνεται το ύφος και η απέριττη φύση του βιβλίου.

 

Richard Ford

Richard Ford

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: , ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top