Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Όργανο αφύπνισης, πολιορκητική μηχανή
19/10/2016, 12:02 μμ

Όργανο αφύπνισης, πολιορκητική μηχανή

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος //

 

iliggiwdes-kaleidoscopio«W.S. Burroughs, To ιλιγγιώδες Καλειδοσκόπιο» του Γ.Ι.Μπαμπασάκη, σελ. 272, Eκδ. Κριτική

 

Κοντά είκοσι χρόνια από τότε που το σώμα του έγινε υπερκαινοφανής αστέρας, ιονισμένη ύλη και πλάσμα. Περίπου άλλα τόσα από την πρώτη έκδοση της πραγματείας « Το ιλιγγιώδες Καλειδοσκόπιο» (Οξύ, 2000). Το ότι συζητάμε ακόμη για τον Γουίλιαμ Μπάροουζ δεικνύει το μέγεθος του χθόνιου αστερισμού του, πέραν των χρονικών σημάνσεων, αλλά και την εύχυμη αποτύπωση που πραγματοποίησε ο Γ.Ι.Μπαμπασάκης για τον «παππού όλων μας», όπως τον είχε αποκαλέσει η ιέρεια της ροκ, Πάτι Σμιθ.

Τω όντι, ο Μπάροουζ μπορεί να συγκριθεί με την υπερδομή σκέψης και έργου του Σάμουελ Μπέκετ και του Τόμας Μπέρνχαρντ. Τα τρία «Μπ-» υπερκαλύπτουν το χώρο της λογοτεχνίας σαρώνοντας με το λόγο τους καλλιτεχνικά κινήματα, υφολογικές περιχαρακώσεις, αισθητικές προσλήψεις. Περισσότερο από τους άλλους δύο, ο Μπάροουζ κουβαλούσε εν σπέρματι (και σε πλησμονή) το στοιχείο του πολλαπλού  πειραματισμού. Κάτι που τον έφερε κοντά (… αλλά και στην πρωτοπορία) σε διαφορετικές μορφές τέχνης, τις οποίες όμως δεν αντιμετώπισε ως μονοδιάστατες εκφραστικές «πραγματικότητες», αλλά ως ένα αμιγές σύνολο τα μέρη του οποίου θα μπορούσαν να λειτουργήσουν και ανεξάρτητα. Οι λέξεις οδηγούν τον Μπάροουζ στην επικράτεια της εικόνας και του θραύσματος της όρασης κι από εκεί στην ακουστική υπερδιέγερση, ενώ δεν θα πρέπει να αποσιωπούνται και οι μουσικοί τροπισμοί του. Ο Μπάροουζ ήταν μια εύψυχη «εγκατάσταση» του εαυτού του. Ένα tableau vivant που λειτουργούσε σε αισθητικό, προθεσιακό, ρομαντικό και συμβολιστικό επίπεδο. Δεν άφησε ούτε ένα μέσο που να μην το χρησιμοποιήσει προς χάριν της ουσίας στην έκφραση. Από το ευτελές και πρόσκαιρο (όπως τον καθημερινό χαρτοπολτό των εφημερίδων), έως τον πλέον «ακριβό» (ζωγραφική, κινηματογράφος, φωτογραφία). Εισηγητής, δράστης και δοκιμαστής των πιο παράτολμων δράσεων, ο Μπάροουζ δεν περιόρισε την οπτική του πίσω από μια θεωρητική παρωπίδα (ήτοι: καλά στεγασμένη από τις εξωτερικές επιρροές). Αντίθετα, δέχθηκε ασμένως να γίνει ένας περίοπτος ξενιστής αφήνοντας την παρασιτογενή πραγματικότητα να εισβάλλει μέσα του με μια πλειάδα ιών. Ο κόσμος των ναρκωτικών δεν χρησιμοποιήθηκε από τον Μπάροουζ ως πηγή έμπνευσης, αλλά από μια ενορατική οδό εγκιβώτισε τον παραισθησιακό κόσμο μέσα στον τρέχοντα εξορθολογώντας τα ψυχότροπα και εμβολίζοντας τη ψυχρή πραγματικότητα με τακτικές ριπές ανορθολογισμού. Με τη λογική ότι τίποτα δεν είναι αληθινό και όλα επιτρέπονται, ο Μπάροουζ δημιούργησε την ικανή και αναγκαία συνθήκη όχι μόνο για να στεγαστεί το έργο του, αλλά ολόκληρες γενιές, κι εκείνες οι καλλιτεχνικές κοινότητες που αναζητούσαν μια έξοδο από το παραδεδεγμένο. Μπορεί να μην ήταν ο κλασικός πολιτικός συγγραφέας, με την έννοια της ταύτισης σε μια ιδεολογική γραμμή, όμως ο λόγος του είναι βαθιά πολιτικός. Τα πλήγματα που κατάφερε στην πολιτική σκέψη, την κυβερνητική πρακτική και τα υπόγεια συστήματα καθήλωσης της ανθρώπινης αυτενέργειας ήταν σημαντικά και ευδιάκριτα. Το να ξυπνήσει τα κορόιδα που επί δεκαετίες παρέδιδαν τα όπλα στους μηχανισμούς απορρόφησης κάθε λυτρωτικής ικμάδας του ανθρώπου, ήταν για τον Μπάροουζ μια καταστατική αρχή δημιουργίας.

Μα, ακόμη και η τεχνική του cut up και fold in (ναι, δεν την ανακάλυψε ο ίδιος, αλλά ήταν αυτός που της προσέδωσε νόημα και ουσία) δεν ήταν τίποτα άλλο από ένα όπλο απέναντι στην κοινωνία του θεάματος. Ο Μπάροουζ λειτουργεί όπως και ο Γκυ Ντεμπόρ: ως όργανο αφύπνισης, αλλά και πολιορκητική μηχανή εν ταυτώ. Δεν διαμορφώνει ένας ακόμη «-ισμό», αλλά εν τοις πράγμασι φέρει την ιδέα και την πρακτική της εφαρμογή. Ο τρόπος που περιέγραφε τη διαδικασία χρησιμοποίησης του cut up και fold in, αλλά και τη χρήση ηχητικών μηνυμάτων μέσω κασετοφώνων, ομοιάζει με συνταγή κατασκευής… βομβών. Μόνο που η βία του Μπάροουζ απέναντι στην καθεστωτική βία είναι εκλεπτυσμένη, αισθητικά άρτια και καλλιτεχνικά δαιμονική. Το σίγουρο είναι ότι θα υπάρχει πάντα πεδίο αντιπαράθεσης: εμείς και οι άλλοι. Είναι μια συνθήκη πολεμικής την οποία ο Μπάροουζ δεν μπορούσε, και δεν ήθελε, να αποκρύψει. Ήταν μέρος του όλου σχεδίου του που κατέληγε όχι σε ένα ιερατικό επέκεινα, αλλά σε έναν κόσμο όπου η σεξουαλικότητα, η δημιουργία, το ορμέμφυτο και ο αντικομφορμισμός θα ήταν σημαντικά μέρη της ιδρυτικής πράξης του. Σημειωτέον ότι σε αυτόν τον «κόσμο», ο Μπάροουζ θα είχε το ρόλο του αντι-ηγέτη.

 

Γιώργος-Ίκαρος Μπαμπασάκης

Γιώργος-Ίκαρος Μπαμπασάκης

 

Ένα βιβλίο για τον Μπάροουζ μπορεί να περιλαμβάνει τα πάντα. Ο τίτλος του συγκεκριμένου (« Το ιλιγγιώδες Καλειδοσκόπιο»)  είναι κάτι παραπάνω από εύγλωττος: είναι ευκρινής για το εύρος του έργου του. Ο Μπάροουζ κινήθηκε σε τόσο διαφορετικά πεδία και επηρέασε τόσους πολλούς δημιουργούς (επίσης, από διαφορετικούς χώρους) που ένα βιβλίο δεν φτάνει για να συμπεριλάβει τον πολυπρισματικό του κόσμο.  Ο Μπαμπασάκης επέλεξε να αφήσει εκτός κάδρου την ομοφυλοφιλία και τα ναρκωτικά και να επικεντρωθεί στις συγγραφικές περιόδους του Μπάροουζ, τις τεχνικές του, την εσωτερική δομή της σκέψης του και τα πολλαπλά είδωλα των βιβλίων του. Κρίνοντας από το αποτέλεσμα, η απόφασή του ήταν ορθή και γόνιμη ως προς την ανάπτυξη του βιβλίου. Με ποικίλες αναφορές σε βιβλιογραφία, καίρια παραθέματα από τους εν Ελλάδι μεταφραστές του, αλλά και ολότελα προσωπικές αναλύσεις, ο Μπαμπασάκης δεν δημιούργησε έναν «οδηγό» για τον Μπάροουζ που απευθύνεται σε νέους ή περισσότερο ψαγμένους αναγνώστες του. Θα ήταν ένας πολύ «στενάχωρος» στόχος από έναν συγγραφέα που έχει μελετήσει εις βάθος τον Μπάροουζ. Πρόκειται για μια ευγενική κατάθεση, για ένα πλησίασμα, για την εκτύλιξη μια μπομπίνας χρόνου, για ένα ξέφρενο γύμνασμα όπου οι λέξεις είναι γροθιές που χτυπούν μαλακά μόρια. Το γεγονός ότι το βιβλίο ξαναδιαβάζεται σαν να έχει γραφτεί μόλις τώρα δείχνει πόσο ειλικρινές και άρτιο ήταν και παραμένει να είναι.

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: , , ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top