Fractal

To what if του Γαλλικού φασισμού

Γράφει ο Δημήτρης Καρύδας //

 

Καρίμ Αμελάλ «Μπλέ άσπρο μαύρο», εκδ. Πόλις, σελ. 448

 

Μια από τις πιο ενδιαφέρουσες λογοτεχνικές εμπνεύσεις είναι αυτή που βασίζονται σε διάφορα what if. Τι θα συνέβαινε εάν η ροή της ιστορίας και κάποια γεγονότα γίνονταν διαφορετικά. Το συγκεκριμένο είδος έχει δώσει μερικά αριστουργηματικά βιβλία με αποκορύφωμα της πρόσφατης βιβλιοπαραγωγής Η συνωμοσία εναντίον της Αμερικής του Φίλιπ Ροθ.

Από τον ίδιο εκδοτικό οίκο (ΠΟΛΙΣ) κυκλοφόρησε πρόσφατα ένα ακόμη what if μυθιστόρημα η δεύτερη δουλειά του Γαλλο-αλγερινού Καρίμ Αμελάλ με τίτλο «Μπλε άσπρο μαύρο». Ο Αμελάλ κτίζει τη μυθοπλασία του σε μια προοπτική που κάποια στιγμή είχε αρχίσει και γινόταν σχεδόν…. πραγματικότητα στη Γαλλία: Την εκλογική νίκη της Μαρί Λεπέν και την άνοδο της Γαλλικής ακροδεξιάς στην εξουσία! Στην πραγματική ζωή, το ζοφερό αυτό ενδεχόμενο αποφεύχθηκε αλλά παρουσιάζει πολύ μεγάλο ενδιαφέρον τι θα μπορούσε να είχε συμβεί σε μια αντίθετη περίπτωση. Όταν δηλαδή όπως πολύ εύστοχα μαρτυρά ο τίτλος τόσο του πρωτότυπου όσο και της Ελληνικής έκδοσης το τρίτο χρώμα της Γαλλικής σημαίας θα ήταν το μαύρο του φασισμού.

Ο Αμελάλ βήμα-βήμα δημιουργεί ένα εφιαλτικό σύμπαν όπου η φασιστική παράταξη της Λεπέν (για τις ανάγκες του βιβλίου η αντίστοιχη αρχηγός της Γαλλικής ακροδεξιάς ονομάζεται Μιρέιγ Λεφέκ) κερδίζει τόσο τις προεδρικές όσο και τις βουλευτικές εκλογές με συντριπτικά –μάλιστα- ποσοστά. Με τον μανδύα και την επικάλυψη της δημοκρατικής και νόμιμης εκλογής η Λεφέκ-Λεπέν μετατρέπει τη Γαλλία σε ένα ατελείωτο γκέτο με αποκλεισμούς των Γάλλων με διπλή υπηκοότητα (πολύ μεγάλο μέρος του πληθυσμού στη χώρα στο οποίο ανήκει και ο ίδιος ο συγγραφέας), εξαφανίζει κάθε μορφή αντιπολίτευσης και αφού απομονώνει με τη βοήθεια στρατού και αστυνομίας τα προάστια του Παρισιού αρχίζει τον σταδιακό εκτοπισμό των διαφόρων μειονοτήτων σε υπερπόντειες Γαλλικές αποικίες. Το σκηνικό δεν διαφέρει σχεδόν σε τίποτα από μια σύγχρονη εκδοχή της ναζιστικής Γερμανίας παραμονές του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο εντάσσεται και ο κεντρικός ήρωας του βιβλίου, Γάλλος με αλγερινή καταγωγή (όπως και ο ίδιος ο Αμελάλ) που στο ξεκίνημα της μυθοπλασίας δεν απέχει πολύ από τον μέσο Γάλλο πολίτη. Δουλεύει σε μια τράπεζα σαν προβεβλημένο στέλεχος των χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών της, δεν μπορεί να φανταστεί τη Λεπέν στην εξουσία, ακόμη και σε αυτό το ενδεχόμενο όμως τείνει να ταυτιστεί με τους γύρω του υποστηρίζοντας ότι δεν θα εφαρμόσει το πρόγραμμα της. Όταν όλα αυτά αποδεικνύονται απολύτως εξωπραγματικά και η κατάσταση ξεφεύγει από κάθε έλεγχο ο ήρωας του Αμελάλ αρχίζει αργά αλλά σταθερά να αποκτά μια πολιτική συνείδηση και εντάσσεται στους πρώτους πυρήνες αντίδρασης και αντίστασης που δημιουργούνται όχι μόνο στα επαναστατημένα και γκετοποιημένα προάστια αλλά ακόμη και στο κέντρο του Παρισιού.

 

Karim Amellal

 

Συνολικά στο βιβλίο του Αμελάλ δεν είναι ανάγκη κάποιος να αναζητήσει τη λογοτεχνική αξία ή τη δύναμη της μυθοπλασίας και της δράσης. Η αληθινή αξία εντοπίζεται κυρίως σε αυτό που καταθέτει ο συγγραφέας. Μια μορφή εκτεταμένου χρονικού που ξεκινάει ακριβώς με τη λογική του κεντρικού χαρακτήρα και αφορά μια ολόκληρη χώρα. Αποκλείεται να εκλεγεί η Λεπέν, ακόμη όμως και αν γίνει το ‘’λάθος’’ δεν θα εφαρμόσει το πρόγραμμα της και θα μοιάζει με όλους τους προηγούμενους. Ο συγγραφέας ξεκινώντας απ’ αυτή ακριβώς τη βάση θέτει τον προβληματισμό που υπάρχει σε όλη την Ευρώπη για την άνοδο των ακροδεξιών κομμάτων που βασίζουν τη ρητορική τους στην ξενοφοβία και την επικαλύπτουν επικοινωνιακά με την οχύρωση της χώρας από τρομοκρατικές ενέργειες. Και αυτό ακριβώς είναι το βασικό ζητούμενο του συγκεκριμένου μυθιστορήματος ανεξάρτητα αν η μυθοπλασία του Αμελάλ θα επιβεβαιωθεί από την πραγματικότητα της Γαλλίας ή κάποιας άλλης Ευρωπαϊκής χώρας στο εγγύς ή στο μακρινό μέλλον. Κυρίως, ο Αμελάλ βάζει στο τραπέζι την παθητική συναίνεση ενός λαού που προδομένος από τις παραδοσιακές πολιτικές δυνάμεις καταφεύγει σε μια ψήφο υποτιθέμενης ελπίδας εντοπίζοντας ακριβώς εκεί τον αληθινό κίνδυνο που ελλοχεύει αυτή τη στιγμή σε πολλές Ευρωπαϊκές χώρες. Κάπου εκεί γίνεται και ο αναγκαίος διαχωρισμός: Οι πολίτες που με την ψήφος τους οδηγούν τη Γαλλία στα χέρια της Λεπέν και οι πολίτες που πολύ γρήγορα αντιλαμβάνονται το μέγεθος του προβλήματος και προσπαθούν να αντιδράσουν. Εάν λοιπόν το Μπλε άσπρο μαύρο κριθεί μέσα σε στενά λογοτεχνικά όρια χάνει την αληθινή του αξία που εντοπίζεται στο να αναδειχθεί το που ακριβώς μπορεί να οδηγήσει ένα λαό η εναπόθεση των ελπίδων του σε εντελώς λανθασμένη κατεύθυνση. Με βάση το συγκεκριμένο πρίσμα ο Αμελάλ κατορθώνει να φτιάξει ένα what if σύμπαν όπου κυριαρχεί ο μαύρος φασισμός και να κτυπήσει ένα καμπανάκι κινδύνου που αφορά τους πάντες. Οι τυχόν αντιρρήσεις για τη δομή του βιβλίου και τη λογοτεχνική αρτιότητα του προφανώς και στη συγκεκριμένη περίπτωση περνάνε σε δεύτερη αν όχι σε Τρίτη μοίρα.

 

 

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top